Tại sao Ông Trần Đại Quang hay Ông Donald Trump trong tiếng Anh đều là president mà tiếng Việt một ông là "chủ tịch" một ông là "tổng thống"?
Tổng thống: 总 统.
Tổng là tổng quát, hết thảy. Thống là là thống trị, thống lĩnh. Tổng thống là thống lĩnh cao nhất.
Chủ tịch: 主 席.
Chủ là ông chủ, đọc khác là chúa trong chúa tể.
Thế còn Tịch là gì?
Tịch là từ Hán Việt của chiếu, cái chiếu để nằm hay ngồi.
Ngày xưa các quan vua dù ăn nhậu hay xử án, vâng vâng các ngài đều ngồi trên chiếu. Ta có các từ như "chiếu trên", "chiếu dưới" cũng từ đó mà ra. Ông nào ngồi trên một chiếu mà là người có địa vị cao nhất, trưởng của cái chiếu đó thì gọi là chủ tịch Từ "tịch" có phiên âm hay cách mà người China phát âm là Xí, người miền Nam nghe thành "Xị", nên ở miền Nam có từ "chủ xị". Vì vậy, "xị" ở đây không phải là xị rượu mà người ta hiểu lầm để gọi người gầy độ nhậu mà là phiên âm của Tịch, nghĩa là "chiếu".
Bên cạnh đó, từ chủ tịch cũng cấu thành không theo kết cấu của từ tiếng Hán. Bởi vì, nếu tuân theo kết cấu tiếng Hán như "gia chủ"-chủ nhà, "điền chủ"- chủ ruộng, "địa chủ"- chủ đất thì tiếng Hán phải là "tịch chủ", đằng này lại là "chủ tịch". Do đó, chủ tịch là từ thuần Việt.
Qua đó ta thấy được điều gì?
Thứ nhất, cùng một thời điểm, rất nhiều người ai cũng có thể làm chủ chiếu, nhưng chỉ một người có thể là tổng thống. Gọi chủ tịch là hoàn toàn không phù hợp và tầm thường hóa vị trí nguyên thủ quốc gia. Bởi vì chỉ cần mần con vịt, mua lít rượu, bày lên chiếu bông, mời thêm ba thằng bạn là ông nào cũng thành chủ tịch được. Tổng thống thì không.
Thứ hai, China bây giờ cũng gọi Xin Xi Ping hay Hu Jin Tao là chủ xị mặc dù, theo những gì thể hiện trong phim ảnh hay lịch sử China không thấy có cảnh ăn nhậu ngồi chiếu. Thời Tần thì ngồi bàn thấp như người Nhật, sau đó thì ngồi bàn cao, không thấy ngồi chiếu. Do đó, nguyên một nền tảng văn hóa đằng sau việc ngồi tịch và làm chủ tịch là thuần Việt. Lạ một điều là người đứng đầu một mâm, một chiếu từ trong cách gọi của người Việt sau đó được nâng lên để gọi nguyên thủ của một quốc gia rồi có thể ảnh hưởng sang cả China thì ẩn sau đó có thể là một sức ảnh hưởng và một câu chuyện lớn lao khác hẳn những gì chúng ta thường biết và thường nghĩ về quan hệ China-Việt Nam hay Hán-Việt.
Tổng thống: 总 统.
Tổng là tổng quát, hết thảy. Thống là là thống trị, thống lĩnh. Tổng thống là thống lĩnh cao nhất.
Chủ tịch: 主 席.
Chủ là ông chủ, đọc khác là chúa trong chúa tể.
Thế còn Tịch là gì?
Tịch là từ Hán Việt của chiếu, cái chiếu để nằm hay ngồi.
Ngày xưa các quan vua dù ăn nhậu hay xử án, vâng vâng các ngài đều ngồi trên chiếu. Ta có các từ như "chiếu trên", "chiếu dưới" cũng từ đó mà ra. Ông nào ngồi trên một chiếu mà là người có địa vị cao nhất, trưởng của cái chiếu đó thì gọi là chủ tịch Từ "tịch" có phiên âm hay cách mà người China phát âm là Xí, người miền Nam nghe thành "Xị", nên ở miền Nam có từ "chủ xị". Vì vậy, "xị" ở đây không phải là xị rượu mà người ta hiểu lầm để gọi người gầy độ nhậu mà là phiên âm của Tịch, nghĩa là "chiếu".
Bên cạnh đó, từ chủ tịch cũng cấu thành không theo kết cấu của từ tiếng Hán. Bởi vì, nếu tuân theo kết cấu tiếng Hán như "gia chủ"-chủ nhà, "điền chủ"- chủ ruộng, "địa chủ"- chủ đất thì tiếng Hán phải là "tịch chủ", đằng này lại là "chủ tịch". Do đó, chủ tịch là từ thuần Việt.
Qua đó ta thấy được điều gì?
Thứ nhất, cùng một thời điểm, rất nhiều người ai cũng có thể làm chủ chiếu, nhưng chỉ một người có thể là tổng thống. Gọi chủ tịch là hoàn toàn không phù hợp và tầm thường hóa vị trí nguyên thủ quốc gia. Bởi vì chỉ cần mần con vịt, mua lít rượu, bày lên chiếu bông, mời thêm ba thằng bạn là ông nào cũng thành chủ tịch được. Tổng thống thì không.
Thứ hai, China bây giờ cũng gọi Xin Xi Ping hay Hu Jin Tao là chủ xị mặc dù, theo những gì thể hiện trong phim ảnh hay lịch sử China không thấy có cảnh ăn nhậu ngồi chiếu. Thời Tần thì ngồi bàn thấp như người Nhật, sau đó thì ngồi bàn cao, không thấy ngồi chiếu. Do đó, nguyên một nền tảng văn hóa đằng sau việc ngồi tịch và làm chủ tịch là thuần Việt. Lạ một điều là người đứng đầu một mâm, một chiếu từ trong cách gọi của người Việt sau đó được nâng lên để gọi nguyên thủ của một quốc gia rồi có thể ảnh hưởng sang cả China thì ẩn sau đó có thể là một sức ảnh hưởng và một câu chuyện lớn lao khác hẳn những gì chúng ta thường biết và thường nghĩ về quan hệ China-Việt Nam hay Hán-Việt.
