Cách tốc ký chữ Việt

4/11/2014 12:12Phản hồi: 73

73 bình luận

Xu hướng

GÀ

thuần việt thì hãy để cho chữ thuần việt đi đừng viết tắt hoặc quy ước biến tấu chữ linh tinh nữa. Nhiều khi đọc mấy tin nhắn của mấy bạn mà mình không dịch ra cái gì luôn ấy

BangGia1392

ĐẠI BÀNG

7 năm

cảm ơn chủ thớt, bài viết rất hữu ích

Hà_thuha

Trứng

7 năm

em chưa hiểu lắm cụ ạ

suadieuhoatotvn

Trứng

7 năm

lam sao ma nhớ được hết các ký hiệu nay vậy

Chữ Việt Nhanh

TÍCH CỰC

7 năm

@suadieuhoatotvn Chỉ có 32 quy ước. Bạn phải từ từ học nhớ nếu thích dùng.
Cũng như học ngoại ngữ, bạn phải học nhớ các chữ với nghĩa của nó thì mới giỏi được. 😃

GÀ

hay lắm ạ

ĐẠI BÀNG

Cảm ơn bác bài viết rất hữu ích

tăng nữ tiểu trang

GÀ

7 năm

chưa hiểu lăm,châm cái để tìm hiểu

kem dâu 95

GÀ

7 năm

chưa hiểu thì đọc cho hiểu đi

ĐẠI BÀNG

t vẫn chưa hiểu lắm

ĐẠI BÀNG

@Đoàn Lan Chưa hiểu vì đây là tốc ký kiểu "tiếng Vịt" chứ không phải tiếng Việt thường.

ĐẠI BÀNG

KHông quen cho lắm

GÀ

chữ tiếng việt mình thật phong phú.

Nga94

Trứng

7 năm

Chữ Việt Nhanh đã nói: ↑

Khi cần ghi vội cho riêng mình, mỗi người thường tự tạo cách viết tắt riêng. Mách bạn thêm một cách tốc ký chữ Việt có hệ thống cho 52 vần ghép và một số phụ âm kép... để dùng kèm với cách tự tạo của riêng bạn.

http://chuvietnhanh.sourceforge.net/index_files/image018.jpg

Bài nầy trình bày một cách tốc ký có hệ thống cho chữ Việt, vốn có ích cho việc:

“Chat” trên mạng, viết tin nhắn ở điện thoại di động, v.v…

Cài đặt vào trang Gõ Tắt ở các bộ gõ chữ Việt để khi gõ chữ tốc ký mà máy tính vẫn hiện ra chữ Việt trọn vẹn (hiện được tích hợp trong WinVNKey).

Gợi một số ý cho việc cải tiến chữ quốc ngữ nếu có.

A. CÁCH TỐC KÝ

Xin đọc các qui ước tốc ký từ trên xuống dưới, vì chúng có quan hệ nối tiếp. Cũng xin đọc các ví dụ để dễ nhớ các qui ước tốc ký.

1. Dấu sắc ở vần ngược (một qui ước):

Vần ngược là vần chỉ có dấu sắc hoặc dấu nặng, có phụ âm cuối là: c, ch, p, t (vd: oc, ach, up, ơt,…). Đọc vần ngược chưa có dấu, nghe giống như đọc vần ngược có dấu sắc, như: oc-óc, ach–ách, up-úp, ơt-ớt,…

Do đó, một qui ước cần nhớ là:
Bỏ bớt dấu sắc ở vần ngược ... (vd: bưc = bức, nup = núp, trot lọt = trót lọt).

2. Y và Uy (ba quy ước):

- I thay Y ... (vd: i tá = y tá, lí trí = lý trí).
- (Ngoại trừ: Vần AY, ÂY vẫn là AY, ÂY.... Vd: ngày ấy = ngày ấy).

- Y thay UY ... (vd: thý = thúy, byt = buýt, lỵ = lụy).

3. Phụ âm đầu chữ (chín qui ước):

- F thay PH ... (vd: fải = phải).

- C thay K ... (vd: cẻ= kẻ, cể= kể, cín = kín).
- K thay KH ... (vd: ki kó kăn = khi khó khăn).

- Z thay D ... (vd: zì = dì, zo zự = do dự).
- D thay Đ ... (vd: di dâu dó = đi đâu đó).
- J thay GI ... (vd: já jì = giá gì, jữ jìn = giữ gìn, zù jì = dù gì).

- G thay GH ... (vd: ge = ghe, gế = ghế, gì = ghì).
- NG thay NGH ... (vd: nge = nghe, ngề = nghề, ngĩ = nghĩ).
- Q thay QU ... (vd: qay = quay, qên = quên, qệt = quệt).

4. Phụ âm cuối chữ (ba qui ước):

- G thay NG ... (vd: xoog = xoong, trôg mog = trông mong).
- H thay NH ... (vd: hoàh = hoành, huêh = huênh, qah = quanh).
- K thay CH ... (vd: hoạk = hoạch, nguệk = nguệch, tak bạk = tách bạch).

5. Vần “Nguyên âm ghép + chữ cái” (17 qui ước và một ngoại lệ):

Đây là phần mới lạ, trình bày cách tốc ký có hệ thống cho 52 vần, vốn có ba - bốn chữ cái, xuống còn hai chữ cái mỗi vần.

Tiếng Việt hiện có tất cả 57 vần “Nguyên âm ghép + chữ cái”.
Trong đó, năm vần: oong, oanh, uênh, oach, uêch đã được tốc ký là: oog, oah, uêh,oak, uêk như vừa trình bày ở trên.

Còn lại 52 vần:

- OĂ: … oăt, oăc, oăn, oăm, oăng.
- UÂ: … uât, uân, uâng, uây.
- OE: … oet, oen, oem, oeo.
- IÊ: … iêt, iêp, iêc, iên, iêm, iêng, iêu.... .
- YÊ: … yêt, yên, yêm, yêng, yêu.
- OA: … oat, oap, oac, oan, oam, oang, oai, oay, oao.
- UƠ: … uơt, uơn.
- UÔ: … uôt, uôc, uôn, uôm, uông, uôi.
- ƯƠ: … ươt, ươp, ươc, ươn, ươm, ương, ươi, ươu.
- UYÊ: … uyêt, uyên.

Trong đó có:

- Các nguyên âm ghép: OĂ, UÂ, OE, IÊ hay YÊ, OA, UƠ, UÔ, ƯƠ, UYÊ.
- Các chữ cái cuối:T, P, C _ N, M, NG _ I , Y _ O , U.

52 vần ấy được tốc ký còn hai chữ cái cho mỗi vần,bằng cách:

- Rút gọn nguyên âm ghép còn một nguyên âm.
- Và thay chữ cái cuối bằng một chữ cái khác.

Rút gọn nguyên âm ghép còn một nguyên âm. Có chín qui ước và một ngoại lệ:

- Ă thay OĂ
- Â thay UÂ
- E thay OE
- I thay IÊ hay YÊ
- O thay OA (Ngoại lệ: A thay OA, cho vần “oay”)
- Ơ thay UƠ
- U thay UÔ
- Ư thay ƯƠ
- Y thay UYÊ

Thay chữ cái cuối bằng một chữ cái khác. Có tám qui ước sau:

- D thay T
- F thay P
- S thay C

- L thay N
- V thay M
- Z thay NG

- J thay I, Y
- W thay O, U

Ráp chín nguyên âm rút gọn vào tám chữ cái cuối khác, ta tốc ký được 52 vần, trên mỗi vần chỉ còn hai chữ cái. Như vậy, chỉ cần nhớ 17 qui ước trên, ta dễ dàng nhớ được 52 vần tốc ký như sau:

- ĂD, ĂS, ĂL, ĂV, ĂZ… (oăt, oăc, oăn, oăm, oăng).
- ÂD, ÂL, ÂZ, ÂJ … (uât, uân, uâng, uây).
- ED, EL, EV, EW… (oet, oen, oem, oeo).
- ID, IF, IS, IL, IV, IZ, IW… (iêt, iêp, iêc, iên, iêm, iêng, iêu).
- ID, IL, IV, IZ, IW… (yêt, yên, yêm, yêng, yêu).
- OD, OF, OS, OL, OV, OZ, OJ, AJ, OW… (oat, oap, oac, oan, oam, oang, oai, oay, oao).
- ƠD, ƠL … (uơt, uơn).
- UD, US, UL, UV, UZ, UJ … (uôt, uôc, uôn, uôm, uông, uôi).
- ƯD, ƯF, ƯS, ƯL, ƯV, ƯZ, ƯJ, ƯW … (ươt, ươp, ươc, ươn, ươm, ương, ươi, ươu).
- YD, YL … (uyêt, uyên).

Sau đây là các ví dụ cho 52 vần tốc ký. Các ví dụ tổng hợp tất cả qui ước tốc ký ở các phần trên để cho thấy nhiều chữ Việt được tốc ký rất gọn:

- ĂD = oăt ... (vd: ngăd = ngoắt, ngặd = ngoặt).
- ĂS = oăc ... (vd: hặs = hoặc, ngăs = ngoắc).
- ĂL = oăn ... (vd: xăl = xoăn).
- ĂV = oăm ... (vd: kăv = khoăm).
- ĂZ = oăng ... (vd: hẵz = hoẵng, kắz = khoắng) 5.

- ÂD = uât ... (vd: kâd = khuất, lậd = luật).
- ÂL = uân ... (vd: kâl = khuân, tầl = tuần).
- ÂZ = uâng ... (vd: bâg kâz = bâng khuâng).
- ÂJ = uây ... (vd: kâj kỏa = khuây khỏa) 4+5=9.

- ED = oet ... (vd: ked = khoét, lòe lẹd = lòe loẹt).
- EL= oen ... (vd: hel = hoen).
- EV = oem ... (vd: ngev ngév = ngoem ngoém).
- EW = oeo ... (vd: ngẻw = ngoẻo) 4+9=13.

- ID = iêt, yêt ... (vd: fịd = phiệt, id = yết, kid = khiết, zịd = diệt).
- IF = iêp ... (vd: dịf = điệp, kif = khiếp, ngịf = nghiệp, zịf = diệp).
- IS = iêc ... (vd: tis = tiếc, vịs = việc).
- IL = iên, yên ... (vd: fil = phiên, íl = yến, qil = quiên, tìl = tiền).
- IV = iêm, yêm ... (vd: fív = phiếm, ỉv = yểm, ngiv = nghiêm).
- IZ = iêng, yêng ... (vd: iz = yêng, jíz = giếng, ngiz = nghiêng).
- IW = iêu, yêu ... (vd: fíw = phiếu, íw = yếu, nhìw dìw = nhiều điều) 12+13=25.

- OD = oat ... (vd: kod = khoát, lọd = loạt).
- OF = oap ... (vd: ngof = ngoáp).
- OS = oac ... (vd: kos = khoác, tọs = toạc).
- OL = oan ... (vd: hòl tòl = hoàn toàn, kol = khoan).
- OV = oam ... (vd: ngọv = ngoạm).
- OZ = oang ... (vd: hòz = hoàng, kỏz = khoảng).
- OJ = oai ... (vd: kój = khoái, ngòj = ngoài).
- Ngoại lệ: AJ = oay ... (vd: laj haj = loay hoay).
- OW = oao ... (vd: ngow = ngoao) 9+25 = 34.

- ƠD = uơt ... (vd: hợd = huợt).
- ƠL = uơn ... (vd: hỡl = huỡn) 2+34 =36.

- UD = uôt ... (vd: nud = nuốt, rụd = ruột).
- US = uôc ... (vd: cus = cuốc, thụs = thuộc).
- UL = uôn ... (vd: kul = khuôn, lul = luôn, múl = muốn).
- UV = uôm ... (vd: lụv thụv = luộm thuộm, nhúv = nhuốm).
- UZ = uông ... (vd: úz = uống).
- UJ = uôi ... (vd: cúj = cuối) 6+35 = 42.

- ƯD = ươt ... (vd: lưd = lướt, lựd = lượt).
- ƯF = ươp ... (vd: cưf = cướp).
- ƯS = ươc ... (vd: dựs = được, fưs = phước, zựs = dược).
- ƯL = ươn ... (vd: lựl = lượn).
- ƯV = ươm ... (vd: bưv bứv = bươm bướm).
- ƯZ = ương ... (vd: fưz = phương, gưz = gương).
- ƯJ = ươi ... (vd: tưj cừj = tươi cười).
- ƯW = ươu ... (Vd: rựw = rượu) 8+42 = 50.

- YD = uyêt ... (vd: kyd = khuyết, tyd = tuyết, tỵd = tuyệt, qyd = quyết).
- YL = uyên ... (vd: kyl = khuyên, lýl = luyến, qyl = quyên) 2+50=52.

B. HAI ĐOẠN THƠ VIẾT BẰNG CHỮ TỐC KÝ

Một khi nhớ được toàn bộ qui ước tốc ký (33 qui ước, một ngoại lệ), và hiểu các ví dụ ở trên, bạn sẽ dễ dàng hiểu hai đoạn thơ viết bằng chữ tốc ký sau đây.

Bài thơ Ông đồ của Vũ Đình Liên viết bằng chữ tốc ký:

Mỗi năm hoa dào nở
Mỗi năm hoa đào nở
Lại thấy ôg dồ jà
Lại thấy ông đồ già
Bày mực tàu, jấy dỏ
Bày mực tàu, giấy đỏ
Bên fố dôg ngừj qa
Bên phố đông người qua

Bao nhiw ngừj thuê vid
Bao nhiêu người thuê viết
Tấm tăc ngợi ken tài
Tấm tắc ngợi khen tài
“Hoa tay thảo nhữg net
“Hoa tay thảo những nét
Như fựz múa rồg bay”
Như phượng múa rồng bay”

Nhưg mỗi năm, mỗi vắg
Nhưng mỗi năm, mỗi vắng
Ngừj thuê vid nay dâu
Người thuê viết nay đâu
Jấy dỏ bùl kôg thấm
Giấy đỏ buồn không thắm
Mực dọg trog ngil sầu
Mực đọng trong nghiên sầu

Ôg dồ vẫn ngồi dấy
Ông đồ vẫn ngồi đấy
Qa dừz kôg ai hay
Qua đường không ai hay
Lá vàg rơi trên jấy
Lá vàng rơi trên giấy
Ngòj trời mưa bụi bay
Ngoài trời mưa bụi bay

Năm nay dào lại nở
Năm nay đào lại nở
Kôg thấy ôg dồ xưa
Không thấy ông đồ xưa
Nhữg ngừj mul năm cũ
Những người muôn năm cũ
Hồn ở dâu bây jờ
Hồn ở đâu bây giờ?

Đoạn đầu Truyện Kiều của thi hào Nguyễn Du viết bằng chữ tốc ký:

Trăm năm trog cõi ngừj ta
Trăm năm trong cõi người ta
Chữ tài chữ mệh kéo là get nhau
Chữ tài chữ mệnh khéo là ghét nhau
Trải qa một cụs bể zâu
Trải qua một cuộc bể dâu
Nhữg dìw trôg thấy mà dau dớn lòg
Những điều trông thấy mà đau đớn lòng

Lạ jì bỉ săc tư fog
Lạ gì bỉ sắc tư phong
Trời xah qen thói má hồg dáh gen
Trời xanh quen thói má hồng đánh ghen
Cảo thơm lần jở trưs dèn
Cảo thơm lần giở trước đèn
Fog tìh cổ lục còn trỳl sử xah
Phong tình cổ lục còn truyền sử xanh

Rằg năm Ja Tĩh trìw Mih
Rằng năm Gia Tĩnh triều Minh
Bốn fưz fẳg lặg hai cih vữg vàg
Bốn phương phẳng lặng hai kinh vững vàng
Có nhà vil ngọj họ Vưz
Có nhà viên ngoại họ Vương
Ja tư ngĩ cũg thừz thừz bậc trug
Gia tư nghĩ cũng thường thường bậc trung

Một trai con thứ rôt lòg
Một trai con thứ rốt lòng
Vưz Qan là chữ, nối jòg nho ja
Vương Quan là chữ, nối giòng nho gia
Dầu lòg hai ả tố nga
Đầu lòng hai ả tố nga
Thý Cìw là chị, em là Thý Vân
Thúy Kiều là chị, em là Thúy Vân

Mai côt cak, tyd tih thần
Mai cốt cách, tuyết tinh thần
Một ngừj một vẻ, mừj fân vẹn mừj
Một người một vẻ, mười phân vẹn mười

C. LỜI CUỐI

1) Cách tốc ký có hệ thống và dễ nhớ nầy đã được TS. Ngô Đình Học - tác giả bộ gõ WinVNKey - tích hợp toàn bộ (chỉ trừ i = y, y = uy) vào WinVNKey, để tạo ra một phương pháp mới gõ tắt chữ Việt. Nhờ vậy, nay các bạn có thể gõ chữ tốc ký mà máy tính vẫn hiện ra chữ Việt trọn vẹn.

Muốn dùng nó, các bạn chỉ cần nhớ cách tốc ký nêu trong bài nầy, tải xuống WinVNKey và bật vài tuỳ chọn theo hướng dẫn ở bài Phương pháp mới gõ tắt chữ Việt tại https://www.tinhte.vn/threads/phuong-phap-moi-go-tat-chu-viet.2384297/ (hoặc tại http://chuvietnhanh.sourceforge.net/PhuongPhapMoiGoTatChuViet.htm)

Ước tính bạn sẽ tiết kiệm gần 40% số phím phải gõ khi chỉ dùng duy nhất phương pháp nầy. Và bạn sẽ tiết kiệm được nhiều hơn nữa khi dùng chung phương pháp tốc ký Chữ Việt Nhanh với trang gõ tắt các từ thường dùng của riêng bạn tự tạo.

2) Gần đây, nhân đọc bài viết nầy, TS Nguyễn Vĩnh Tráng thấy chữ W chưa được dùng ở vị trí phụ âm đầu nên đã đề nghị dùng W thay cho hai phụ âm đầu NG và NGH (W = NG =NGH). Vì vậy, xin mời đọc bài Có nên thêm phụ âm đầu W trong Tốc Ký Chữ Việt chăng? của TS. Nguyễn Vĩnh-Tráng ở https://www.tinhte.vn/threads/co-nen-them-phu-am-dau-w-trong-toc-ky-chu-viet-nhanh.2384385/ (hoặc tại http://chuvietnhanh.sf.net/ThemPhuAmDauWTrongTocKyChuViet.htm).

3) Một số tốc ký là của những người đi trước đã nêu ra khi bàn về vấn đề cải tiến chữ quốc ngữ. Sau đây là xuất xứ của chúng:

- Bỏ bớt dấu sắc ở vần ngược: Được thấy đầu tiên trong bài viết Một ý kiến về sự sửa đổi chữ quốc ngữ của ông Dương Tự Nguyên (Văn học tạp chí, số 5, 15/10/1932, và các số tiếp theo, trích sách Vấn đề cải tiến chữ quốcngữ, NXB Văn Hoá, Hà Nội, 1961, tr.79).

- I thay Y: I thay cho y khi y là nguyên âm duy nhất trong chữ, được thấy trong tự điển Nouveau Dictionnaire Français-Annamite, Imp. de la Mission, Sài Gòn, 1922. (trích sách 100 năm phát triển tiếng Việt, Phụng Nghi, NXB Văn Nghệ, Hoa Kỳ, 1999, tr.134).

- Y thay UY: Được thấy đầu tiên trong các tham luận của ông Nguyễn Trọng Phấn, Hoàng Tuỵ, Nông Ích Thuỳ và Phó Đức Thành, đọc tại hội nghị về Vấn đề cải tiến chữ quốc ngữ năm 1960 tại Hà Nội (sđd. Vấn đề cải tiến chữ quốc ngữ, tr.309, 335, 341, 348).

- F thay PH: Đề nghị của ông Ngô Quang Châu, in trong sách Chữ của dân tộc, Hà Nội, 1946, tr.122. (sđd. Vấn đề cải tiến chữ quốc ngữ, tr.62).

- C thay K: Đề nghị nầy của ông Ngô Quang Châu, in trong sách Chữ của dân tộc, Hà Nội, 1946, tr.122. (sđd. Vấn đề cải tiến chữ quốc ngữ, tr.62).

- K thay KH: Được thấy đầu tiên ở các tham luận của ông Hoàng Tuỵ và ông Phó Đức Thành, đọc tại hội nghị về Vấn đề cải tiến chữ quốc ngữ, năm 1960 tại Hà Nội. (sđd. Vấn đề cải tiến chữ quốc ngữ, tr.335, 348).

- Z thay D: Đề nghị nầy được thấy đầu tiên trong sách của ông E. F. Aymonier, Nos transcriptions, Excursions et Reconnaissances, Saigon, 1886, tome XII. (sđd. Vấn đề cải tiến chữ quốc ngữ, tr.45).

- D thay Đ: Đề nghị nầy của ông Legrand de la Liraye, in trong tự điển Dictionnaire élémentaire annamite-français, Saigon, 1868, tr.3. (sđd. Vấn đề cải tiến chữ quốcngữ, tr.43).

- J thay GI và G thay GH: Đề nghị nầy của ông E. F. Aymonier, in trong Nos transcriptions, Excursions et Reconnaissances, Saigon, 1886, tome XII. (sđd. Vấn đề cải tiến chữ quốc ngữ, tr.45).

- NG thay NGH: Đề nghị nầy xuất hiện đầu tiên năm 1906 trong bản kiến nghị của Tiểu ban Nghiên cứu vấn đề chữ quốc ngữ, được Hội đồng Cải lương Học chính Đông dương thông qua. Xem Conseil de perfectionnement del’Enseignement indigène. Première session, Hanoi, 1906, tr.64. (sđd. Vấn đề cải tiến chữ quốc ngữ, tr.54).

- Q thay QU: Được thấy trong tham luận của ông Hoàng Tuỵ, đọc tại hội nghị về Vấn đề cải tiến chữ quốc ngữ năm 1960 tại Hà Nội. (sđd. Vấn đề cải tiến chữ quốc ngữ, tr.335).

- Bỏ bớt N ở phụ âm cuối chữ NG và NH: Đề nghị nầy tuy chưa ai chính thức nêu ra nhưng lâu nay nhiều người vẫn thường bỏ bớt n ở phụ âm cuối ng và nh để viết cho nhanh.

D. BẢNG TÓM TẮT

Xin xem Bảng tóm tắt Tốc ký Chữ Việt Nhanh (có dấu) ở đường dẫn sau:
http://chuvietnhanh.sourceforge.net/BangTomTatTocKyCVN(CoDau).pdf

Hoặc xem dưới đây:
http://chuvietnhanh.sourceforge.net/BangTomTatTocKyCVN(CoDau)_files/image002.jpg

TRẦN TƯ BÌNH (chuvietnhanh.sf.net)

----------------------------

NGUỒN: http://chuvietnhanh.sourceforge.net/TocKyChuViet.htm

hây đáy nhỉ

nga ngốc ngố

GÀ

7 năm

người ta nói không sai mà. tiếng việt đúng là vô vàn học lòi mắt vẫn chưa thông

thanhbinh0505

ĐẠI BÀNG

7 năm

Good for you, thanks!

Chữ Việt Nhanh

TÍCH CỰC

7 năm

Mời các bạn nào muốn học các qui ước Chữ Việt Nhanh cho nhanh và vui thì tham gia cùng học với các bạn khác trong trang facebook "12C2 LÝ THƯỜNG KIỆT_78_81" ở đường dẫn sau:
https://www.facebook.com/groups/1433439876931236/

tuanan89

Trứng

6 năm

hay lắm, ký ức tuổi thơ lại tràn về, code tuổi teen đây mà

Trứng

hay quá

GÀ

Nhiều lúc thấy Tiếng Việt mình còn chưa thông thạo được tất ấy chứ 😃