Nhật thực vĩ đại của nước Mỹ 2017 từ căn bản đến nâng cao, ở Việt Nam có cách nào theo dõi?

Tuy nhiên, Nhật Thực cũng có nhiều dạng và không phải lúc nào Mặt Trăng cũng hoàn toàn che khuất Mặt Trời. Cụ thể, khi Mặt Trăng hoàn toàn che khuất Mặt Trời, người ta gọi là Nhật thực toàn phần. Khi Mặt Trăng chỉ che một phần Mặt Trời thì gọi là Nhật thuật một phần. Ngoài ra còn có trường hợp Mặt Trăng cũng che Mặt Trời, nhưng nó trông như nhỏ hơn Mặt Trời khi nhìn từ dưới lên trời (do khoảng cách giữa Mặt Trăng và Trái Đất xa ra so với khi nhật thực toàn phần), và khi đó, xung quanh Mặt Trăng sẽ có một vầng sáng, gọi là nhật thực hình khuyên. Bên cạnh đó còn có tình huống nhật thực lai, nghĩa là nhật thực chuyển từ hình khuyên sang toàn phần hoặc ngược lại. Nhật thực tháng này xem tại Mỹ là Nhật thực toàn phần, Mặt Trời sẽ bị che khuất hoàn toàn.

Nếu Nhật thực 18 tháng có một lần thì sao lần này lại được nhiều người hóng đến vậy?

Nguyên nhân đơn giản là lần này Nhật thực có thể được quan sát trên khắp nước Mỹ, từ bờ đông sang bờ tây. Đây là lần đầu tiên mà Nhật thực kéo dài như thế trong suốt 99 năm qua. Như hình bên dưới là đường quét của bóng tối Nhật thực (diện tích chiều ngang khoảng 110 km). NASA lưu ý là bóng của Mặt trăng không hề tròn xoe, lý do là chính bản thân Mặt Trăng không phải là một quả cầu hoàn hảo. Quan trọng hơn, anh em nào đang ở Mỹ và muốn xem vị trí của mình đang ở thì xem được nhật thực thế nào, hãy vào link sau đây, gõ mã vùng vào để check.

Trong lúc xảy ra nhật thực có gì vui xảy ra?

Một cách ngắn gọn: một cục tròn tròn, đen thui trên bầu trời sẽ dần dần đi qua và che khuất Mặt Trời. Dài dòng hơn thì sẽ có nhiều hiện tượng xảy ra trong quá trình này. Xin nói những điều thấy được khi quan sát nhật thực toàn phần từ mặt đất. Đầu tiên, Mặt Trăng sẽ dần dần di chuyển qua và che Mặt Trời. Lúc này Mặt Trời chỉ còn có thể tỏa sát ở xung quanh rìa Mặt Trăng, tạo nên cái hiệu ứng gọi là “nhẫn kim cương”. Nguyên nhân là hình ảnh đó giống như những viên kim cương đính trên một vòng nhẫn “ánh sáng” vốn tạo thành do khí quyển của Mặt Trời phát sáng quanh Mặt Trăng.

Lại nói về bề mặt Mặt Trăng vốn không hề trơn nhẵn mà rất sần sùi, lồi lõm nên người ta còn có thể quan sát được hiệu ứng gọi là Vòng hạt Baily. Lúc này, ánh sáng Mặt Trời chiếu qua những hẻm núi trên bề Mặt Mặt Trăng, phản xạ và tạo nên những hạt ánh sáng lấp lánh quanh phần rìa của nó.

Và rồi thời khắc nhật thực toàn phần đạt đỉnh điểm cũng tới và người ta có thể thấy được khí quyển Mặt Trời, chính xác hơn là vành nhật hoa (corona). Nó trông như một vòng chuỗi ánh sáng bao quanh đĩa Mặt Trời. Đối với NASA và các nhà thiên văn học, đây chính là thời điểm hoàn hảo để nghiên cứu vành nhật hoa, các flare Mặt Trời và những dòng hạt mang điện trên Mặt Trời. Còn dưới mặt đất cũng sẽ có nhiều hiệu ứng hấp dẫn xảy ra. Xe đang chạy trên đường sẽ bật đèn lên do trời đất tối xuống, chim sẽ ngừng kêu do chúng tưởng trời đã về đêm. Một số người thậm chí sẽ cảm thấy nhiệt độ hơi giảm xuống một chút do nguồn nhiệt của chúng ta đã tạm thời “bị tắt”.

Làm sao để quan sát Nhật Thực một cách an toàn?

Việc nhìn vào Mặt Trời sẽ rất có hại cho mắt. Do đó, để quan sát cảnh tượng Mặt Trăng đang che khuất Mặt Trời, bạn cần dùng một cặp mắt kính có solar filter, nghĩa là lọc được 99% ánh sáng Mặt Trời lẫn các tia cực tím, hồng ngoại. Khi đeo những chiếc kính này, Mặt Trời sẽ chuyển thành màu cam hoặc một đĩa màu trắng trên bầu trời. Tất nhiên, cần phải lựa chọn kính hợp quy chuẩn để có thể bảo vệ sức khỏe mắt.

Các chuyên gia khuyên rằng đừng nhìn mãi lên Mặt Trời để chờ cho tới Nhật Thực xảy ra và tiếp tục nhìn sau khi nó đã xảy ra bởi có thể sẽ khiến mắt bị tổn thương vĩnh viễn nếu không có thiết bị bảo hộ phù hợp. Thậm chí, chỉ một ít ánh sáng phát ra từ Mặt Trời phía sau Mặt Trăng cũng đã đủ làm mắt bị tổn thương. Tuy nhiên, khi Mặt Trời đã hoàn toàn bị che khuất, những người nằm trong dải toàn phần có thể tháo kính ra để quan sát trực tiếp vành nhật hoa. Cần lưu ý rằng quá trình toàn phần diễn ra trong thời gian ngắn, chỉ có vài phút. Do đó, có nhìn hoặc chụp hình thì nên tranh thủ nhanh nhất có thể.

Điện thoại hoặc máy ảnh có bị hư nếu chụp hình trước, đang và sau Nhật Thực?

Vấn đề này còn đang gây tranh cãi. NASA nói rằng có thể ống kính là quá nhỏ để bị tổn hại bởi Mặt Trời. Tuy nhiên, nếu vẫn sợ sensor bị hư thì có thể dùng các tấm lọc khi chụp ảnh. Và cũng tương tự như mắt người, khi đang Nhật Thực toàn phần thì không cần dùng filter. Tuy nhiên, chụp bằng điện thoại thì không phù hợp lắm do nó khó có thể zoom để cho ra bức ảnh đẹp. Thay vào đó thì cần máy ảnh chuyên nghiệp để cho ra các bức ảnh Mặt Trời to, rõ và đẹp hơn.

Đọc nhiều quá mà cuối cùng mình vẫn ở tận Việt Nam, vậy có cách nào hóng Nhật Thực được cho bằng mấy bạn bên Mỹ không?

Dù không được quan sát trực tiếp nhưng chúng ta vẫn có cách quan sát Nhật Thực từ xa. NASA TV sẽ livestream liên tục 4 tiếng đồng hồ trong quá trình xảy ra Nhật Thực, stream lên Ustream lẫn Youtube của họ. Các cảnh quay sẽ được kết hợp từ nhiều trạm khác nhau, hứa hẹn sẽ có nhiều cảnh tượng đẹp mắt được ghi lại. Mặt khác, họ còn dùng cả các vệ tinh lẫn những phi hành gia trên Trạm không gian quốc tế ISS để cùng nhau ghi lại hiện tượng này.

Và còn nhiều nguồn livestream khác đến từ các trường đại học và tổ chức nghiên cứu lớn trên thế giới. Mình sẽ tổng hợp lại tất cả các nguồn khả thi để anh em cùng quan sát. Bên dưới đây là link của NASA và link tải một ứng dụng mang tên Total Solar Eclipse 2017 của mấy anh bên Viện bảo tàng Exploratorium, San Francisco viết. Có cả livestream xem bằng VR của mấy anh bên CNN nữa.


Lỡ không coi được lần này thì chừng nào mới được coi Nhật thực tiếp?

Lần nhật thực toàn phần tiếp theo sẽ diễn ra vào năm 2019, dự kiến sẽ quan sát được tại khu vực Thái Bình Dương và một phần Nam Mỹ. Còn anh em Việt Nam thì sao? Thông tin mình tìm được thì lần cuối cùng một khu vực ở Việt Nam quan sát được Nhật thực toàn phần là vào 24/10/1995. Khi đó, một số khu vực ở Miền Nam đã xem được nhật thực toàn phần (hồi đó mình cũng có coi). Còn nhật thực một phần thì được quan sát thường xuyên hơn, lần gần đây nhất là vào năm 2016. Còn lần nhật thực toàn phần tiếp theo anh em ta có thể quan sát trực tiếp sẽ là 11/4/2070. Cho anh em nào sợ không đợi được tới đó, vào 26/12/2019 sẽ có nhật thực một phần mà anh em ta sẽ quan sát được. Còn bây giờ thì hóng livestream nhật thực Mỹ nhé.

Còn khá nhiều vấn đề khác có liên quan tới nhật thực, bao gồm cả những truyền thuyết về tận thế, bệnh dịch, nạn diệt vong,… mình sẽ chia sẻ với anh em ở một bài viết khác. Chúc vui.