Gần đây nước ta đã vừa phóng thử tên lửa đất đối không SPYDER vừa mua của Rafael Advanced Defense - công ty công nghệ phòng thủ hàng đầu của Israel. Mình cảm thấy rất hào hứng bởi cách đây 3 năm khi tham dự Singapore Airshow 2014, tổ hợp tên lửa phòng không này đã được Rafael trưng bày và mình cũng đã có cơ hội sờ vào. Lần này thì Việt Nam đã có và hơn nữa là phiên bản có tầm bắn rộng hơn với phạm vi đánh chặn tối đa 50 km ở độ cao tối đa 16 km.
SPYDER viết tắt của Surface-to-air PYthon and DERby là một hệ thống phòng không được phát triển bởi Rafael Advanced Defense Systems và Israel Aircraft Industries (IAI) nhằm đáp ứng các nhu cầu quốc phòng của quân đội Israel. Hệ thống này cũng đang nằm trong biên chế của nhiều quốc gia như Georgia, Ấn Độ, Peru, Singapore và giờ là Việt Nam. Georgia là quốc gia đầu tiên mua hệ thống SPYDER và bắt đầu được sử dụng trong cuộc chiến tranh biên giới với Nga (cuộc chiếm Nam Ossetia). Năm 2006, quân đội Ấn Độ ký mua SPYDER. Năm 2011, Không quân Singapore nhận hệ thống SPYDER đầu tiên để thay thế cho hệ thống RAPIER cũ của Anh và năm 2014, Peru cũng đã đưa SPYDER vào biên chế quốc phòng. Những hệ thống SPYDER bắt đầu được Rafael chuyển giao cho Việt Nam từ năm ngoái. Theo trang Military-Informant thì để lọt vào biên chế không quân Việt Nam thì SPYDER đã vượt qua PANTSIR-S1 của Nga.
Python 5 là một tên lửa tầm ngắn với tầm hoạt động tối đa 15 km. Nó có thể phát hiện nhiều mối nguy hiểm trên không khác nhau, từ đạn cối, đầu đạn, tên lửa cho đến máy bay. Python 5 hiện tại là loại tên lửa không đối không lợi hại nhất được Israel phát minh và một trong những loại tên lửa tối tân nhất trên thế giới. Python 5 có cơ chế khóa mục tiêu ngay sau khi phóng (LOAL) và có thể tấn công theo mọi hướng, mọi phía (thậm chí có thể nổ ngay phía sau mục tiêu). Tên lửa này được trang bị hệ thống dò tìm điện-quang học hồng ngoại với khả năng ảnh hóa hồng ngoại, cho phép chụp quét máy bay địch và khóa mục tiêu để truy đuổi. Tên lửa Python 5 dài 310 cm, vây 64 cm, đường kính 16 cm, trọng lượng 105 kg và mang theo đầu đạn 11 kg, có thể đạt tốc độ bay Mach 4 (4939 km/h).
SPYDER viết tắt của Surface-to-air PYthon and DERby là một hệ thống phòng không được phát triển bởi Rafael Advanced Defense Systems và Israel Aircraft Industries (IAI) nhằm đáp ứng các nhu cầu quốc phòng của quân đội Israel. Hệ thống này cũng đang nằm trong biên chế của nhiều quốc gia như Georgia, Ấn Độ, Peru, Singapore và giờ là Việt Nam. Georgia là quốc gia đầu tiên mua hệ thống SPYDER và bắt đầu được sử dụng trong cuộc chiến tranh biên giới với Nga (cuộc chiếm Nam Ossetia). Năm 2006, quân đội Ấn Độ ký mua SPYDER. Năm 2011, Không quân Singapore nhận hệ thống SPYDER đầu tiên để thay thế cho hệ thống RAPIER cũ của Anh và năm 2014, Peru cũng đã đưa SPYDER vào biên chế quốc phòng. Những hệ thống SPYDER bắt đầu được Rafael chuyển giao cho Việt Nam từ năm ngoái. Theo trang Military-Informant thì để lọt vào biên chế không quân Việt Nam thì SPYDER đã vượt qua PANTSIR-S1 của Nga.
SPYDER là một hệ thống phòng không rất độc đáo bởi nó là hệ thống duy nhất trên thế giới phóng ra 2 loại tên lửa khác nhau từ cùng một ống phóng. Hệ thống này được tạo ra với ý tưởng cơ bản là đơn giảm hóa quy trình hoạt động, nhờ đó những binh lính có thể dễ dàng vận hành mà không cần nhiều kinh nghiệm hay kỹ năng. Do được gắn trên xe tải nên hệ thống SPYDER rất linh hoạt, có thể được triển khai nhanh và bệ phóng có thể xoay 360 độ.
SPYDER bắn ra 2 loại tên lửa gồm Python 5 và Derby, cả 2 khi bay đều không xì khói nên rất khó để phát hiện tên lửa khi bay và vị trí phóng của nó bằng các giải pháp quan sát. Về cơ bản đây là những tên lửa không đối không nhưng được chế lại để sử dụng làm tên lửa đất đối không.
SPYDER-SR như hệ thống gắn trên chiếc xe đa dụng MAN TGS 6x6 trong hình trên là phiên bản tầm ngắn của SPYDER, tên lửa phóng theo một góc nghiêng. Ngoài ra năm 2006, Rafael cũng đã tung ra phiên bản SPYDER-MR tầm trung, mỗi hệ thống phóng gồm 8 tên lửa, chúng được gắn thêm động cơ đẩy (booster) để mở rộng tầm bay, tên lửa phóng thẳng đứng.SPYDER thuộc biên chế tiểu đoàn 61, trung đoàn 236, sư đoàn 361 được phóng thử hôm 6 tháng 9 vừa qua. Với trạng thái thẳng đứng của ống phóng và phần sau dài hơn của tên lửa thì đây là hệ thống SPYDER-MR với tên lửa đang rời ống phóng là Derby-MR (cái 2 từ phải sang trong hình 5 tên lửa trên).
Với phiên bản SPYDER-MR thì nó được chuyên chở bằng xe tải đa dụng MAN RMMV HX 8x8 và được trang bị thêm hệ thống cảm biến quang điện tử TOPLITE trên mỗi xe nhằm đảo bảo khả năng phát hiện và theo dõi mục tiêu dành cho các tên lửa ngay khi chiếc xe đang lăn bánh và đặc biệt hữu hiệu trong tình huống kênh vô tuyến bị gây nhiễu. Mỗi hệ thống chứa 8 tên lửa, có thể là Python 5 hoặc Derby hoặc hỗn hợp.
SPYDER có thể hoạt động dưới dạng một đơn vị riêng rẽ hoặc tích hợp vào đội hình phòng thủ mở rộng với nhiều thành phần khác. Một hệ thống đầy đủ của SPYDER bao gồm một xe mang hệ thống chỉ huy và điều khiển (CCU) với radar, 2 xe mang theo tên lửa dự phòng, một xe dịch vụ chiến trường và 6 xe mang bệ phóng SPYDER. Hệ thống ống phóng có thể kết nối và triển khai từ khoảng cách đến 10 km so với trạm CCU. Một khi đã thiết lập xong, tên lửa có thể phóng chỉ trong vòng 5 giây. Hệ thống radar có thể kiểm soát một khu vực trong vòng bán kính 40 km và hoạt động cả ban ngày lẫn ban đêm, dưới mọi điều kiện thời tiết.
Hệ thống có 3 chế độ hoạt động. Ở chế độ thủ công thì người điều khiển sẽ chủ động chọn mục tiêu đã phát hiện và phóng tên lửa tiêu diệt. Ở chế độ bán tự động, hệ thống sẽ tự động tìm, nhận biết và theo dõi mục tiêu, sẵn sàng phóng nhưng cần người điều khiển nhấn nút. Cuối cùng là chế độ tự động hoàn toàn, hệ thống sẽ tự động phóng tên lửa ngay khi phát hiện mục tiêu khả nghi.