WHO ước tính hàng năm có khoảng 500,000 ca tử vong có liên quan đến acid chứa chất béo chuyển hóa mà ta hay gọi là trans-fat, hầu hết đều là các bệnh lý liên quan đến tim mạch. Và sau bao năm trì hoãn thì cuối cùng WHO cũng đã cho ra mắt bộ hướng dẫn chi tiết dưới cái tên rất khéo là REPLACE với mục đích giúp các nước thành viên có thể tham khảo và làm theo để loại bỏ trans-fat ra khỏi ngành thực phẩm.
Chất béo bất bão hòa là chất béo mà trong đó các acid béo (acid mạch dài từ 16 carbon trở lên) có chứa nối đôi. Trans-fat là chất béo bất bão hòa trong đó nối đôi nằm ở dạng trans. Người ta hydrogen hóa chất béo bất bão hòa (cộng hydrogen vào nối đôi) để chuyển nó thành chất béo bão hòa nhằm có được những tính chất mong muốn như tăng nhiệt độ nóng chảy, bảo quản lâu hơn, ít hại cho sức khỏe... Tuy nhiên trong quá trình hydrogen hóa, người ta sử dụng xúc tác, và một phần nhỏ acid béo dạng cis không bị hydrogen hóa mà lại chuyển thành dạng trans. Chất béo trans thì không tốt cho sức khỏe, nó có thể tham gia vào quá trình sinh tổng hợp cholesterol trong cơ thể.
Sản phẩm chính của quá trình hydro hoá này là bơ thực vật (margarine), cho phép bơ thực vật có thể giữ được dạng rắn ở nhiệt độ phòng giống như bơ động vật, trong khi giá thành rẻ hơn. Nói đến trans fat là nói đến một chất béo nhân tạo, vì mặc dù chất này cũng xuất hiện trong các sản phẩm từ thịt và sữa động vật nhưng với lượng rất nhỏ không đáng kể (khi có phản ứng hydro hoá xảy ra trong ruột của động vật ăn cỏ).
Việc sử dụng trans-fat trong ngành công nghiệp thực phẩm vẫn rất phổ biến ở nhiều nước, phần lớn các loại thức ăn nhanh có liên quan đến xào nấu hay chiên giòn như bim bim khoai tây chiên... đều dùng trans-fat để sản phẩm có hạn dài hơn so với sử dụng mỡ động vật. Tuy nhiên theo nghiên cứu của WHO thì thực tế nếu sử dụng các chất béo tự nhiên vẫn giúp các sản phẩm trên không bị thay đổi hương vị cũng như không làm tăng chi phí của sản phẩm quá nhiều. Chính vì thế WHO quyết định đưa ra chương trình hành động kêu gọi các nước sử dụng các bước trong REPLACE để loại bỏ trans-fat ra khỏi ngành thực phẩm.
REPLACE bao gồm 6 hành động chiến lược như sau:
Chất béo bất bão hòa là chất béo mà trong đó các acid béo (acid mạch dài từ 16 carbon trở lên) có chứa nối đôi. Trans-fat là chất béo bất bão hòa trong đó nối đôi nằm ở dạng trans. Người ta hydrogen hóa chất béo bất bão hòa (cộng hydrogen vào nối đôi) để chuyển nó thành chất béo bão hòa nhằm có được những tính chất mong muốn như tăng nhiệt độ nóng chảy, bảo quản lâu hơn, ít hại cho sức khỏe... Tuy nhiên trong quá trình hydrogen hóa, người ta sử dụng xúc tác, và một phần nhỏ acid béo dạng cis không bị hydrogen hóa mà lại chuyển thành dạng trans. Chất béo trans thì không tốt cho sức khỏe, nó có thể tham gia vào quá trình sinh tổng hợp cholesterol trong cơ thể.
Sản phẩm chính của quá trình hydro hoá này là bơ thực vật (margarine), cho phép bơ thực vật có thể giữ được dạng rắn ở nhiệt độ phòng giống như bơ động vật, trong khi giá thành rẻ hơn. Nói đến trans fat là nói đến một chất béo nhân tạo, vì mặc dù chất này cũng xuất hiện trong các sản phẩm từ thịt và sữa động vật nhưng với lượng rất nhỏ không đáng kể (khi có phản ứng hydro hoá xảy ra trong ruột của động vật ăn cỏ).
Việc sử dụng trans-fat trong ngành công nghiệp thực phẩm vẫn rất phổ biến ở nhiều nước, phần lớn các loại thức ăn nhanh có liên quan đến xào nấu hay chiên giòn như bim bim khoai tây chiên... đều dùng trans-fat để sản phẩm có hạn dài hơn so với sử dụng mỡ động vật. Tuy nhiên theo nghiên cứu của WHO thì thực tế nếu sử dụng các chất béo tự nhiên vẫn giúp các sản phẩm trên không bị thay đổi hương vị cũng như không làm tăng chi phí của sản phẩm quá nhiều. Chính vì thế WHO quyết định đưa ra chương trình hành động kêu gọi các nước sử dụng các bước trong REPLACE để loại bỏ trans-fat ra khỏi ngành thực phẩm.
REPLACE bao gồm 6 hành động chiến lược như sau:
REview. Xem xét lại các nguồn trans-fat trong công nghiệp và tìm cách đưa ra các chính sách thích hợp để loại bỏ trans-fat.
Promote. Thúc đẩy việc thay thế trans-fat bằng các dạng chất béo và dầu lành mạnh khác.
Legislate or enact regulatory actions. Ban hành các luật và các biện pháp điều tiết để giúp loại bỏ trans-fat.
Assess and monitor. Đánh giá và giám sát lượng trans-fat trong chuỗi cung cấp thực phẩm và mức tiêu thụ trans-fat trong cộng đồng.
Create awareness of the negative health impact. Đưa ra các cảnh báo về sự nguy hại của trans-fat để nâng cao nhận thức của các nhà hoạch định chính sách, các nhà cung cấp, các nhà sản xuất cũng như ra cộng đồng.
Enforce compliance. Tuân thủ các quy định quản lý và các chính sách liên quan đến việc loại bỏ trans-fat.
Vào thời điểm hiện tại ở một vài nước phát triển đã loại bỏ hầu hết các chất béo chuyển hóa được sản xuất công nghiệp thông qua các giới hạn được áp đặt về mặt pháp lý đối với số lượng có thể chứa trong thực phẩm đóng gói. Một số chính phủ đã thực hiện lệnh cấm sử dụng các loại dầu được hydro hóa một phần, nguồn chính của chất béo trans được sản xuất công nghiệp.
Quảng cáo
Đi đầu cho phong trào này là Đan Mạch, quốc gia đầu tiên đưa ra các quy định để hạn chế trans-fat công nghiệp, việc này đã giúp giảm đáng kể các ca tử vong do bệnh tim mạch khi so sánh với các nước OECD khác. Tại Mỹ có thành phố New York cũng đã loại bỏ trans-fat được 1 thập kỷ, và kết quả tỷ lệ tử vong liên quan đến bệnh tim mạch cũng giảm đáng kể.
Các trở ngại lớn nhất của REPLACE sẽ là ở các nước thu nhập trung bình và thấp bởi tại các nước này việc kiểm soát cũng như nhận thức về trans-fat vẫn còn hạn chế, và đấy cũng là nơi WHO dự định sẽ hỗ trợ và triển khai mạnh REPLACE. Điều này cũng được WHO đặt là trọng tâm trong kế hoạch chiến lược (General Programme of Work) của mình từ năm 2019-2023. GPW13 cũng sẽ được đưa ra trong chương trình nghị sự của Hội nghị Y tế Thế giới lần thứ 71 sẽ được tổ chức tại Geneva vào ngày 21 - 26 tháng 5 năm 2018. Việc loại bỏ trên phạm vi toàn cầu trans-fat được sản xuất công nghiệp có thể giúp đạt được một phần của Mục tiêu Phát triển Bền vững của Liên Hợp Quốc giảm tử vong sớm do bệnh không lây nhiễm xuống còn 1/3 vào năm 2030.
Dưới đây là đoạn video quảng bá cho chương trình này:
PS: thanks bác @culong80 đã giải thích rõ hơn và dễ hiểu hơn cho ae 😃
Tham khảo WHO
