Bà hoàng nhạc Soul Aretha Franklin ra đi ở tuổi 76

Biết rõ căn bệnh hiểm nghèo của mình, Aretha Franklin đã chống chọi rất kiên cường. Ngay cả trong show diễn vào mùa hè năm ngoái bà cũng mong mỏi được khán giả cầu nguyện cho mình. Bà phải tạm ngưng diễn khá nhiều lần trong show đồng thời xuất hiện trước công chúng với vẻ tiều tụy. Hồi đầu năm đó Aretha Franklin bắt buộc phải cắt giảm 1 số lịch trình lưu diễn. Bà cũng đã phải phẫu thuật để loại bỏ khối u trong năm 2010, sau đó hủy bỏ luôn lịch trình lưu diễn trong 6 tháng kế tiếp.

Tuy vậy hồi năm trước tại 1 buổi diễn ở Chicago Theatre, Aretha Franklin vẫn phát biểu với báo giới rằng bà sẽ không bỏ cuộc, ngoài ra còn cho biết bà đang tham gia sản xuất nhạc cùng Stevie Wonder.



Âm nhạc của Aretha Franklin vô cùng đa dạng và có thể nói là có 1 không 2. Aretha Franklin hầu như lớn lên trong nhà thờ, vì thế các cảm xúc và kết nối cũng như đức tin luôn là 1 phần không thể thiếu trong phong cách của bà. Điều này có thể dễ dàng thấy được trong 77 tác phẩm nằm trong Top 100 của bà, với 21 ca khúc đạt vị trí cao nhất trên bảng xếp hạng R&B Top Hit.

Aretha Franklin từng chia sẻ với tác giả David Ritz về phong thái âm nhạc của mình như sau: “Có thể nhiều người sẽ không thể hiểu được nhưng tôi chưa hề rời khỏi nhà thờ. Nơi linh thiêng ấy sẽ luôn ở bên tôi bất cứ khi nào tôi hát và ở bất cứ đâu”.

Nhà phê bình Anthony Heilbut, người đã viết rất nhiều về cuộc đời và sự nghiệp của Aretha Franklin, cũng đã gọi nữ ca sỹ này là 1 hình thái then chốt của cái cách mà phụ nữ Mỹ gốc Phi được đón nhận trong nền văn hóa đại chúng. Ông từng viết như sau: “Vai trò của Franklin chính là tiêu biểu cho lịch sử nghệ thuật của người Mỹ da màu, chia ra thành 2 mảng chính gồm trước và sau khi Aretha xuất hiện”.



Aretha Franklin đã giành được 18 giải Grammy và cũng là nữ nghệ sĩ đầu tiên được giới thiệu vào Hall of Fame Rock and Roll 1987. Không chỉ sở hữu giọng hát cực cao với sự mượt mà và đa cảm hoàn hảo, bà còn có thể chơi đàn piano bằng phong cách vô cùng mới mẻ đối với lúc bấy giờ. Bà có ảnh hưởng đến rất nhiều các ca sĩ nổi tiếng sau này như Whitney Houston, Adele, Patti LaBelle, Natalie Cole, Chaka Khan, Mariah Carey, Luther Vandross, Jennifer Hudson và Fantasia.

Cha của Aretha Franklin chính là nhà truyền giáo nổi tiếng C.L. Franklin, vì thế bà có cơ hội được học hỏi từ những người bạn thân của ông và cũng là nhưng vĩ nhân như Mahalia Jackson, Clara Ward hay Albertina Walker. Từ khi còn là 1 cô gái trẻ, Aretha Franklin đã có thể làm mê hoặc công chúng trong các hội thánh tại nhà thờ của cha mình - nhà thờ Baptist New Bethel. Tuy nhiên sự nghiệp của bà cũng không phải là không trải qua nhiều khó khăn.

Aretha Franklin có tên đầy đủ là Aretha Louise Franklin. Bà sinh ngày 25/3/1942 tại Memphis, Tennessy sau đó chuyển đến Buffalo, New York, và sau đó tiếp tục chuyển đến Detroit, nơi cha mẹ bà li dị. Mẹ của Aretha Franklin mất khi bà mới chỉ 10 tuổi vì thế bà chủ yếu sống nhờ vào sự bảo bọc của bà ngoại mình. Cuộc sống với kinh tế khó khăn, Aretha Franklin bỏ học trung học và đi hát trong các nhà thờ trên khắp đất nước. Trong thời kỳ tăm tối này, bà đã học hỏi thêm được nhiều kinh nghiệm cả về ca hát lẫn cuộc đời, trong đó chủ yếu là do nạn phân biệt chủng tộc vẫn còn rất nhức nhối.

Cuộc sống khó khăn cũng mang đến cho Aretha Franklin nhiều kinh nghiệm và cả các cơ hội nữa. Bà từng lưu diễn chung với các ca sỹ như Staple hay Sammie Bryant, và được biết đến với danh hiệu là con gái của nhà thuyết giảng nổi tiếng C.L. Franklin. Sau đó Aretha Franklin bắt đầu chuyển sang các dòng nhạc hợp thời hơn, và cuối cùng chính thức ký hợp đồng với Columbia Records. Tại đây Aretha Franklin được hướng dẫn trực tiếp bởi nhà sản xuất huyền thoại John Hammond, người luôn cho rằng tài năng của Aretha Franklin là quá lãng phí nếu bà chỉ đi theo xu hướng nhạc pop đơn thuần.

Columbia Records tuy nhiên lại hướng Aretha Franklin theo các dòng nhạc dễ nghe để có thể bán được nhiều album hơn, từ đó làm thui chột đi những cơ hội tỏa sáng của bà. Dù vậy bản thân Aretha Franklin vẫn là 1 ngôi sao rất nổi tiếng lúc bấy giờ, và như Heilbut đã viết, bà là “ngôi sao gospel đầu tiên chuyển đổi sang dòng nhạc khác nhưng vẫn giữ được phong cách của riêng mình”.

Sau khi hết hợp đồng cùng Columbia Records, Aretha Franklin ký hợp đồng cùng Atlantic Records và trực tiếp làm việc cùng nhà sãn xuất Jerry Wexler. Ông này ngay lập tức đưa Aretha Franklin vào phân mục Muscle Shoals ở Alabama, tạo ra bản hit để đời “I Never Loved a Man (The Way I Love You)” vào tháng 1/1967. Tuy nhiên sau đó do áp lực từ các vấn đề nhân quyền trong khu vực nên Aretha Franklin đã ngỏ ý định muốn chuyển sang nơi khác. Jerry Wexler do bị mê hoặc bởi tài năng của Aretha Franklin đã quyết định chuyển luôn Muscle Shoals về New York để bà có thể làm việc thoải mái hơn.

Thêm 1 bản hit nữa tiếp tục xuất hiện là “Respect”, 1 bản cover của Redding được trình diễn bởi phong cách mới mẻ và quyến rũ của Aretha Franklin cùng các chị em của mình là Carolyn và Erma. Bài cover này sau đó được sử dụng như 1 ca khúc cho phong trào biểu tình những năm ’60. Wexler cũng chia sẻ cùng tác giả Mark Bego (người viết tự truyện cho Franklin) rằng đây là 1 ca khúc “tiêu biểu cho phong trào nữ quyền và cũng là 1 dấu ấn giới tính, như 1 tuyên ngôn tự hào của thiểu số mà không cần dựa vào bất kỳ khẩu hiện nào”.

Các album của Aretha Franklin được phát hành bởi Atlantic Records đều được pha trộn phong cách gospel với tiếng hát đặc trưng cùng tiếng piano trên nền hát bè của các ca sỹ phụ. Mỗi ca khúc gần như biến thành những cuộc trò chuyện sôi nổi và thân mật của bà và các nhạc công xung quanh mình chứ không còn là 1 bài hát đơn thuần. Aretha Franklin cũng mang đến sắc thái và sự tinh tế mới mẻ cho dòng nhạc soul trong những bản ballad (do chị của bà là Carolyn sáng tác) như “Ain't No Way” hay “Angel”. Riêng bà cũng sở hữu những sáng tác để đời như “Think”, “Rock Steady” và “Spirit in the Dark”.

Năm 1968 tại tang lễ của Martin Luther King Jr. và cũng là 1 người bạn của gia đình bà, Aretha Franklin đã hát ca khúc “Precious Lord” làm xúc động tất cả mọi người. Trong hồi ký của Wexler năm 1993 có viết câu: “Tôi gọi Aretha là Lady of Mysterious Sorrows. Đôi mắt của cô ấy thật đáng kinh ngạc, ẩn chứa những nỗi đau khó có thể nói thành lời”.

Sau tang lễ của King ít lâu, Franklin trở thành người phụ nữ Mỹ gốc Phi thứ hai xuất hiện trên bìa tạp chí Time. Bà bắt đầu cộng tác cùng Ray Charles, hát các bản cover Simon & Garfunkel và Beatles trở lại với jazz trong “Soul '69”. Aretha Franklin còn thu âm thêm một album gospel mới trong năm 1972 với tên “Amazing Grace”. Trong thời gian này, bà luôn xuất hiện trước công chúng trong trang phục châu Phi để đại diện cho cộng đồng, giới tính và niềm tin của mình cũng như của giới thiểu số bị áp bức.

Sự nghiệp của bà bắt đầu đi xuống khi kỷ nguyên Disco của những năm ’70 bắt đầu, và tiếp sau đó là vụ xả súng vào cha của bà trong một vụ cướp vào năm 1979. Ông trải qua năm năm hôn mê trước khi chết. Tuy nhiên sau đó vai diễn trong bộ phim “The Blues Brothers” năm 1980 đã giúp Aretha Franklin lấy lại tinh thần. Bà trở lại làng nhạc nhưng không cho ra quá nhiều các bản hit mới, đáng kể đến nhất chỉ có “Freeway of Love” và “Who's Zoomin 'Who” hay album năm 1987 “One Lord, One Faith, One Baptism”.

Aretha Franklin trở lại ánh đèn sân khấu với danh hiệu "Queen of Soul" của mình bằng các biến chuyển có phần thái quá, trong đó dễ nhớ nhất là những bộ đồ diễn lòe loẹt hay các điệu nhảy làm cho khán giả phải nghiến răng. Năm 1998, bà phát hành album “A Rose Is Still a Rose” và xuất hiện trên sự kiện trao giải Grammy như 1 thay đổi phút chót cho nghệ sỹ Luciano Pavarotti không thể xuất hiện vì lý do sức khỏe. Bà hát “Nessun Dorma” trong sự trầm trồ của tất cả quan khách có mặt lúc đó.

Cuối năm đó, bà xuất hiện cùng những ca sỹ có thể được xem như là người kế nhiệm của mình gồm Mariah Carey, Celine Dion, Shania Twain và Gloria Estefan trong chương trình truyền hình “VH1 Divas Live” phiên bản đặc biệt. Báo New York Times thì đăng tải tin này với tiêu đề: “Aretha Franklin đã tạo ra kỳ tích mới với cái tên gospel bel canto”.

Aretha Franklin rất biết cách gây chú ý với cộng đồng bằng các trang phục độc đáo, ví dụ như chiếc mũ nơ mà bà đã đội trong lễ nhậm chức của Barack Obama vào tháng 1 năm 2009. Chiếc mũ này hiện đang được đặt tại Viện bảo tàng Smithsonian. Người hâm mộ chắc hẳn vẫn còn nhớ ca khúc “America (My Country, 'Tis of Thee)” mà bà đã thể hiện thật tuyệt vời trong buổi lễ đó. “Let it ring, let it ring, let it ring” – tiếng bà thúc giục như minh chứng cho lòng tự hào của cộng đồng người Mỹ gốc Phi không bao giờ có thể lụi tàn.