Ngộ độc khí CO (carbon monoxide) là một tai nạn khá thường gặp ở xứ lạnh. Ngoài bắc, thời tiết dần chuyển lạnh, nhiều nơi vẫn sưởi ấm bằng bếp than, bếp củi, nên cần cẩn thận nguy cơ ngộ độc khí CO. Chúng ta đã đọc báo thấy nhiều trường hợp tử vong do sưởi bằng bếp củi, bếp than trong phòng kín. Cũng có những trường khi mất điện, mọi người dùng máy nổ để phát điện trong phòng, hoặc nổ máy ô tô để bật đèn sáng rồi bị tử vong do ngạt khí. Tất cả những trường hợp đó đều tử vong do ngộ độc khí CO. Ngộ độc khí CO là một tình trạng rất nguy hiểm, nguy cơ tử vong cao nên cần đặc biệt chú ý phòng ngừa.
Cơ thể chúng ta cần oxy (O2), tất cả các tế bào trong cơ thể đều cần oxy để sống và hoạt động bình thường. Khi hít vào, oxy được mang đến các phế nang ở phổi. Tại các phế nang, hồng cầu nhận oxy và thải carbonic (CO2) ra ngoài. Chức năng vận chuyển oxy được thực hiện bởi một loại protein có tên gọi là hemoglobin có trong hồng cầu. Oxy theo dòng máu được vận chuyển đến tất cả các tế bào trong cơ thể, để các tế bào sử dụng, rồi nhận lại carbonic để thải ra ngoài cơ thể.
Nếu hít phải khí CO, 2 phân tử khí CO sẽ gắn chặt với hemoglobin, như vậy vẫn còn chỗ cho 2 phân tử oxy gắn với hemoglobin. Đọc đến đây có thể có người cho rằng, có vẻ như hít phải CO cũng không nguy hiểm lắm, vì chỉ có 2 nguyên tử CO gắn với hemoglobin, vẫn còn chỗ cho 2 phân tử oxy. Tuy nhiên, khi gắn với hemoglobin, CO làm thay đổi cấu trúc của hemoglobin làm cho oxy cũng gắn chặt với hemoglobin. Vì vậy nên tuy vẫn mang 2 phân tử oxy, nhưng các tế bào của cơ thể không thể nhận được oxy từ hemoglobin, cơ thể sẽ bị thiếu oxy.
CO gắn với hemoglobin làm cho 2 phân tử Oxy cũng gắn chặt với hemoglobin, làm cho các tế bào không nhận được oxy
CO là chất khí rất độc, không có màu và không có mùi, nên gần như không thể nhận biết được sự xuất hiện của CO trong không khí. Khác với các khí khác như Ni tơ (N2), Argon (Ar), Hê li (He)... là khí không độc, nếu bị ngạt là do các khí này chiếm tỷ lệ cao trong không khí dẫn đến thiếu oxy. Còn CO với nồng độ rất thấp cũng gây ngộ độc và tử vong. Chỉ cần với nồng độ rất nhỏ 0.01% đã gây nhức đầu chóng mặt. Nồng độ 0.32% có thể gây tử vong chỉ trong 30 phút. Với nồng độ cao 1.28% đã gây bất tỉnh chỉ sau 2-3 hơi thở, tử vong chỉ trong vòng 3 phút.
CO thường xuất hiện khi sự đốt cháy bị thiếu oxy trong các trường hợp như: phòng đóng kín, ống khói bị tắc... Để đề phòng ngộ độc khí CO chúng ta cần chú ý, nếu sưởi bằng than củi cần mở cửa để phòng được thông thoáng. Nếu dùng máy phát điện hay nổ máy ô tô, xe máy trong nhà cũng cần mở cửa, tránh đóng kín để đề phòng nguy cơ ngộ độc khí CO.
Hơn nữa, việc điều trị ngộ độc khí CO cũng rất khó khăn, chủ yếu chỉ cho bệnh nhân thở oxy và điều trị hỗ trợ nên chúng ta cần phòng tránh nguy cơ này.
Cơ thể chúng ta cần oxy (O2), tất cả các tế bào trong cơ thể đều cần oxy để sống và hoạt động bình thường. Khi hít vào, oxy được mang đến các phế nang ở phổi. Tại các phế nang, hồng cầu nhận oxy và thải carbonic (CO2) ra ngoài. Chức năng vận chuyển oxy được thực hiện bởi một loại protein có tên gọi là hemoglobin có trong hồng cầu. Oxy theo dòng máu được vận chuyển đến tất cả các tế bào trong cơ thể, để các tế bào sử dụng, rồi nhận lại carbonic để thải ra ngoài cơ thể.
Hồng cầu chứa hemoglobin, oxy được gắn với hemoglobin để đem tới tất cả các tế bào trong cơ thể
Bình thường mỗi phân tử hemoglobin được gắn với 4 phân tử oxy (O2), liên kết giữa hemoglobin và oxy khá lỏng lẻo, nên các tế bào có thể nhận oxy từ dòng máu một cách dễ dàng. Tuy nhiên nếu chẳng may hít phải khí CO, CO sẽ gắn với hemoglobin, liên kết này rất bền vững. Liên kết giữa CO và hemoglobin mạnh hơn liên kết giữa oxy và hemoglobin đến khoảng 200-300 lần.
Nếu hít phải khí CO, 2 phân tử khí CO sẽ gắn chặt với hemoglobin, như vậy vẫn còn chỗ cho 2 phân tử oxy gắn với hemoglobin. Đọc đến đây có thể có người cho rằng, có vẻ như hít phải CO cũng không nguy hiểm lắm, vì chỉ có 2 nguyên tử CO gắn với hemoglobin, vẫn còn chỗ cho 2 phân tử oxy. Tuy nhiên, khi gắn với hemoglobin, CO làm thay đổi cấu trúc của hemoglobin làm cho oxy cũng gắn chặt với hemoglobin. Vì vậy nên tuy vẫn mang 2 phân tử oxy, nhưng các tế bào của cơ thể không thể nhận được oxy từ hemoglobin, cơ thể sẽ bị thiếu oxy.
CO gắn với hemoglobin làm cho 2 phân tử Oxy cũng gắn chặt với hemoglobin, làm cho các tế bào không nhận được oxy
CO là chất khí rất độc, không có màu và không có mùi, nên gần như không thể nhận biết được sự xuất hiện của CO trong không khí. Khác với các khí khác như Ni tơ (N2), Argon (Ar), Hê li (He)... là khí không độc, nếu bị ngạt là do các khí này chiếm tỷ lệ cao trong không khí dẫn đến thiếu oxy. Còn CO với nồng độ rất thấp cũng gây ngộ độc và tử vong. Chỉ cần với nồng độ rất nhỏ 0.01% đã gây nhức đầu chóng mặt. Nồng độ 0.32% có thể gây tử vong chỉ trong 30 phút. Với nồng độ cao 1.28% đã gây bất tỉnh chỉ sau 2-3 hơi thở, tử vong chỉ trong vòng 3 phút.
CO thường xuất hiện khi sự đốt cháy bị thiếu oxy trong các trường hợp như: phòng đóng kín, ống khói bị tắc... Để đề phòng ngộ độc khí CO chúng ta cần chú ý, nếu sưởi bằng than củi cần mở cửa để phòng được thông thoáng. Nếu dùng máy phát điện hay nổ máy ô tô, xe máy trong nhà cũng cần mở cửa, tránh đóng kín để đề phòng nguy cơ ngộ độc khí CO.
Hơn nữa, việc điều trị ngộ độc khí CO cũng rất khó khăn, chủ yếu chỉ cho bệnh nhân thở oxy và điều trị hỗ trợ nên chúng ta cần phòng tránh nguy cơ này.
Tham khảo Healthline, Wikipedia