Ngày 04/02/2004, một trang web với banner màu xanh đơn giản được tạo ra bên trong một căn phòng trọ dành cho sinh viên ở đại học Harvard. Ban đầu chỉ dành cho những sinh viên kết nối với nhau, TheFacebook.com đã đáp ứng được hoàn hảo nhu cầu theo dõi và được theo dõi của con người. Nhưng khi ấy, rất ít người tiên đoán được thành công của Facebook như bây giờ. Năm 2008, trùm báo chí Rupert Murdock, người sở hữu MySpace, khi ấy còn là đối thủ của Facebook đã gọi MXH này là “flavor of the month”, nghĩa là một trò giải trí đơn thuần đổi gió chứ không thể trở thành một cơn bão thu hút hàng tỷ người sử dụng như ngày hôm nay.
Murdock, một con cáo già của ngành truyền thông, đã đúng ở rất nhiều chuyện. Duy chỉ có lần này, có vẻ ông đã nhầm.
Thay vì “thà một phút huy hoàng rồi vụt tắt”, Facebook sống khỏe đến tận ngày hôm nay, chễm chệ trên đỉnh với vị thế MXH nhiều người sử dụng nhất, mua đứt luôn các đối thủ cạnh tranh, từ ứng dụng chia sẻ hình ảnh Instagram đến ứng dụng nhắn tin WhatsApp. Tính riêng ở Mỹ, 2/3 người trưởng thành dùng Facebook. Ở thời kỳ đỉnh cao, một người sử dụng Facebook trung bình bỏ ra 1 tiếng đồng hồ chỉ để lướt News Feed, đọc những thông tin mới của bạn bè và trò chuyện với họ.
Murdock, một con cáo già của ngành truyền thông, đã đúng ở rất nhiều chuyện. Duy chỉ có lần này, có vẻ ông đã nhầm.
Thay vì “thà một phút huy hoàng rồi vụt tắt”, Facebook sống khỏe đến tận ngày hôm nay, chễm chệ trên đỉnh với vị thế MXH nhiều người sử dụng nhất, mua đứt luôn các đối thủ cạnh tranh, từ ứng dụng chia sẻ hình ảnh Instagram đến ứng dụng nhắn tin WhatsApp. Tính riêng ở Mỹ, 2/3 người trưởng thành dùng Facebook. Ở thời kỳ đỉnh cao, một người sử dụng Facebook trung bình bỏ ra 1 tiếng đồng hồ chỉ để lướt News Feed, đọc những thông tin mới của bạn bè và trò chuyện với họ.
Rất ít công ty có thể tạo ra tác động lớn đến như vậy đối với xã hội. MXH này đã thay đổi gần như hoàn toàn cách con người tương tác và liên lạc với nhau. SMS và những cuộc gọi mất cước của nhà mạng viễn thông bị thay thế bằng Messenger, khi mọi người có thể nhắn tin và gọi điện cho nhau chỉ bằng kết nối 3G. Roger McNamee, tác giả cuốn sách sắp sửa xuất bản mang tên “Zucked” đã từng nói: “Đôi khi, những thay đổi của công nghệ xuất hiện một cách rất sâu rộng, đến mức chúng ta có thể lấy sự ra đời của công nghệ đó làm điểm mốc so sánh trước và sau khi nó xuất hiện.”
Facebook là một trong số đó.
Sinh nhật thường là thời điểm nhìn lại quá khứ. Trong 15 năm tồn tại, Facebook đã thay đổi thế giới theo 3 cách. Đầu tiên, nó định hình lại cảm giác tuổi trẻ trong mỗi con người, với một MXH có tốc độ chia sẻ nhanh theo từng tích tắc. Nó tạo ra một không gian ảo nơi con người có thể chia sẻ, đôi khi là hơi thái quá, những cảm xúc, những hình ảnh và ý kiến riêng của họ. Một vài người kết tội Facebook, coi nó là nguyên do giới trẻ thời nay yêu bản thân thái quá và rất dễ xao nhãng. Cũng đúng, vài nhà khoa học đã từng nghiên cứu và đưa ra kết luận rằng càng bỏ nhiều thời gian trên Facebook, con người càng có xu hướng nghĩ đời không công bằng và nhiều người khác có điều kiện tốt hơn họ.
Dĩ nhiên 15 năm tồn tại không phải là thời gian quá dài để nghiên cứu hiệu ứng tâm lý mà Facebook tạo ra, nhưng một thập kỷ rưỡi thì không ngắn chút nào cả. Chắc chắn một điều, Facebook đã thay đổi hoàn toàn cách con người tương tác với nhau. Trong thế giới ảo, có cái bàn phím, bắt nạt và công kích cá nhân bỗng trở thành một thứ tồn tại như một lẽ tất yếu. Nhưng ở khía cạnh trái ngược, nó kết nối những người bạn, người thân trong gia đình theo cách chưa từng thấy. Hồi năm 2012, Common Sense Media nghiên cứu và cho biết hơn nửa số bạn trẻ tuổi teen thích gặp gỡ bạn bè hơn là online. Con số này bây giờ chỉ là 32%, trong khi 35% cho biết họ nhắn tin cho tiện.
Thứ hai, Facebook đã thay đổi hoàn toàn cách con người hiểu cụm từ “riêng tư”. MXH này phát triển với tốc độ vũ bão nhờ vào lòng tin của người sử dụng. Chưa bao giờ, xin nhắc lại là chưa bao giờ có một trang web mạng xã hội nào khiến con người tự tin giao những thông tin cá nhân như số điện thoại, địa điểm, tình trạng hôn nhân trước khi Facebook xuất hiện cả. Họ tưởng rằng họ có thể kiểm soát những thông tin ấy một khi đã nhập chúng vào những ô trống trên profile Facebook. Mãi đến gần đây, họ mới phát hiện ra rằng, Facebook kiếm ra cả tấn tiền nhờ những dữ liệu vô giá ấy. Trước đó con người cũng biết, nhưng hầu hết lờ đi, vì Facebook quá tiện lợi.
Đề cập đến “mãi đến bây giờ” là vì thời gian qua không ít scandal về bảo mật và riêng tư đã khiến Facebook trở thành nhân vật chính, tốn không ít giấy mực của báo giới. Những scandal công ty thứ 3 có quyền truy cập dữ liệu riêng tư của người dùng Facebook lần đầu cho những người sử dụng MXH này thấy lượng dữ liệu hơn 2 tỷ người đã chia sẻ đồ sộ thế nào và có giá trị tới đâu.
Quảng cáo
Thứ ba, nhờ Facebook, cách con người chia sẻ và tiếp nhận tin tức đủ mọi khía cạnh của cuộc sống cũng thay đổi. Nói riêng ở Mỹ, ngay cả chính trường cũng bị Facebook ảnh hưởng. Các chính trị gia, nghị sĩ hay những nhân vật có ảnh hưởng phải dùng MXH để tiếp cận người dân. David Kirkpatrick, tác giả cuốn “The Facebook Effect” nói: “Giờ rất khó tìm ra một chính trị gia được bầu trong 10 năm qua mà không sử dụng Facebook.” Hai tổng thống gần nhất của Mỹ, Barack Obama và Donald Trump đắc cử, nếu gọi là nhờ Facebook thì không phải, nhưng MXH này cũng có ảnh hưởng không nhỏ đến kết quả bầu cử ở Mỹ.
Đối với trường hợp của ông Obama, nhờ Facebook, rất nhiều người đã ủng hộ ông này và MXH cũng giúp ông có được một khoản kinh phí tranh cử không nhỏ. Ở khía cạnh đối lập, hồi năm 2016 Facebook trở thành chủ đề gây tranh cãi khi hàng loạt những thông tin dạng fake news được chia sẻ ồ ạt, và có thể chính điều này đã giúp ông Trump có được lợi thế tranh cử.
Nhắc đến fake news, đây vẫn là một vấn nạn chưa có cách giải quyết tận gốc trên Facebook.
Sau 15 năm, câu hỏi được đặt ra là, liệu Facebook có thể tiếp tục giữ ngôi vương của internet trong vòng 15 năm nữa hay không? Câu trả lời là, với những scandal và vấn đề tồn tại trong năm 2018, điều đó rất khó xảy ra, vì lòng tin của người sử dụng Facebook đã không còn tròn vẹn như trước nữa. Hệ quả sau những lần scandal bùng nổ gần như đang vượt ngoài tầm kiểm soát của Mark Zuckerberg và các đồng sự.
Quảng cáo
Giống như mọi hình thái truyền thông khác, như sách báo, MXH cũng là một con dao hai lưỡi. Những người phê phán Facebook gọi MXH này bằng những cái tên xấu xí, chỉ trích nó gây nghiện, có hại tới tâm lý và quá quyền lực trong việc bắt người ta theo dõi và không được theo dõi thứ gì trên News Feed. Thời gian con người bỏ ra trên Facebook đang dần giảm, và những MXH hay ứng dụng khác của Facebook sở hữu như Instagram thì không thể thay thế được khả năng mà Facebook mang lại cho con người hơn một thập kỷ qua.
Nguồn: The Economist