Cứ ngỡ với thành tựu khoa học hiện đại, bệnh sởi sẽ có thể bị xóa sổ. Nhưng không, đầu năm 2019 thế giới ghi nhận những dịch sởi vô cùng nghiêm trọng tại nhiều quốc gia. Ở Philippines, nó khiến 4.300 người mắc. Con số này ở Ukraine là 15.000 kể từ tháng 12/2018 vừa rồi. Đất nước này tuyên bố đây là đợt dịch nghiêm trọng nhất kể từ khi vaccine hiện diện. Madagascar, một quốc gia đang phát triển thì phải đối mặt với nửa triệu người mắc sởi, và 300 người đã tử vong.
Hiện tại ở Việt Nam, tính riêng số liệu tại thành phố Hồ Chí Minh, con số mắc sởi tính từ đầu năm 2019 đến giữa tháng 02 vừa rồi khá thấp so với các nước kể trên, nhưng cũng ghi nhận hơn 1.000 ca mắc sởi phải nhập viện. Con số này ở Hà Nội là 114 ca, với 64 ca trong tháng 01. Con số này cùng kỳ năm ngoái chỉ là 8 trẻ phải nhập viện do sởi, nghĩa là dịch bùng phát gấp 14 lần so với năm 2018.
Một trong những nguyên nhân không thể lờ đi cho thực tế này chính là phong trào anti-vaccine ở nhiều quốc gia, đáng buồn là trong đó có cả Việt Nam. Không chỉ khiến những cô bé cậu bé không thể miễn dịch với căn bệnh nguy hiểm, những ông bố bà mẹ không đưa trẻ đi tiêm vaccine cũng tạo ra nguy cơ cho những đứa trẻ khác xung quanh con mình. 95% số ca mắc sởi nhập viện ở Việt Nam đều do chưa tiêm vaccine.
Hiện tại ở Việt Nam, tính riêng số liệu tại thành phố Hồ Chí Minh, con số mắc sởi tính từ đầu năm 2019 đến giữa tháng 02 vừa rồi khá thấp so với các nước kể trên, nhưng cũng ghi nhận hơn 1.000 ca mắc sởi phải nhập viện. Con số này ở Hà Nội là 114 ca, với 64 ca trong tháng 01. Con số này cùng kỳ năm ngoái chỉ là 8 trẻ phải nhập viện do sởi, nghĩa là dịch bùng phát gấp 14 lần so với năm 2018.
Một trong những nguyên nhân không thể lờ đi cho thực tế này chính là phong trào anti-vaccine ở nhiều quốc gia, đáng buồn là trong đó có cả Việt Nam. Không chỉ khiến những cô bé cậu bé không thể miễn dịch với căn bệnh nguy hiểm, những ông bố bà mẹ không đưa trẻ đi tiêm vaccine cũng tạo ra nguy cơ cho những đứa trẻ khác xung quanh con mình. 95% số ca mắc sởi nhập viện ở Việt Nam đều do chưa tiêm vaccine.
Trong số những mầm bệnh đường hô hấp lơ lửng trong không khí, sởi là một trong những loại virus nguy hiểm và dễ lây truyền nhất. Nếu lỡ để virus nhiễm vào phổi, nó sẽ gây ra những hậu quả hết sức nghiêm trọng, không chỉ cho người nhiễm sởi mà còn cả những người xung quanh. Lấy ví dụ một người mắc sởi ho trên các phương tiện giao thông công cộng, thì cứ 100 người không được tiêm vaccine ngừa sởi, 90 người chắc chắn sẽ mắc bệnh. Dù chưa kịp hít không khí có virus sởi vào phổi, thì mầm bệnh vẫn sống khỏe ở môi trường bên ngoài trong vòng 2 tiếng đồng hồ. Mãi đến gần đây các nhà khoa học mới sử dụng được những tiến bộ của kính hiển vi và công nghệ gen để giải thích vì sao con người lại dễ mắc sởi như vậy.
Roberto Cattaneo, một nhà sinh học phân tử tại Mayo Clinic, người bỏ ra hơn 3 thập kỷ nghiên cứu về bệnh sởi cho rằng, virus sởi thực sự khôn ngoan. Thứ nhất, bản thân virus sởi gây ảnh hưởng đến một loại tế bào miễn dịch trong cơ thể người mang tên đại thực bào. Nhiệm vụ của đại thực bào là “đi tuần” trong hệ hô hấp của con người, thu thập và tiêu hủy những hạt bụi, phấn hoa và bất kỳ thứ ngoại lai nào con người lỡ hít vào khí quản. Trớ trêu, thụ thể bề mặt của đại thực bào có hình dạng giống y hệt như protein của virus sởi, và thay vì tiêu diệt virus, nó lại biến thành một cái xe bus “chở” virus sởi đến hạch bạch huyết gần nhất.
Khi đến hạch bạch huyết, hiểu đơn giản là “bến xe” cho những đại thực bào làm nhiệm vụ miễn dịch cho cơ thể, virus sởi nhảy sang mục tiêu là những tế bào tạo ra kháng thể chống lại những mầm bệnh trước đó cơ thể đã biết và ghi nhận. Chúng “hack” để qua mặt hệ thống miễn dịch này, khiến hệ thống miễn dịch coi virus sởi là “người nhà”, và rồi bắt đầu sinh sản với cấp số nhân. Theo tính toán của Cattaneo, 1 tuần sau khi hít phải virus sởi, 50% lượng tế bào sản sinh kháng thể sẽ bị ảnh hưởng. Điều tồi tệ hơn cả là lúc này hệ miễn dịch của con người đã trở nên suy yếu và rất dễ mắc những căn bệnh truyền nhiễm khác.
Đấy chính là lý do, sởi đặc biệt nguy hiểm với những người có hệ miễn dịch yếu, trẻ sơ sinh, người già, những người mới được ghép tạng, hay đang trong quá trình hóa trị chữa ung thư. Về cơ bản cơ thể họ không thể chống lại được virus sởi.
Điều này cũng giải thích luôn di chứng sau khi mắc sởi. Nhiều năm sau khi khỏi hoàn toàn, những đứa trẻ từng mắc sởi cũng có nguy cơ nhiễm những virus và vi khuẩn khác thường xuyên hơn. Virus sởi xóa hoàn toàn dữ liệu mầm bệnh trước đó hệ miễn dịch đã ghi nhận, và giờ cơ thể con người chỉ nhận ra mỗi virus sởi.
Vấn đề thứ hai khiến cho bệnh sởi nguy hiểm chính là cơ chế bắt người bệnh phải “giúp” mầm bệnh lây lan. Anh em có thể còn nhớ, các triệu chứng của sởi là sốt nhẹ hoặc sốt cao từ 39 - 40 độ C, sốt liên tục. Người bệnh thường bị hắt hơi, chảy nước mũi, nước mắt, viêm kết mạc, dử mắt, phù nhẹ mi, ho (có thể ho khan hoặc có đờm), tiêu chảy...
Quảng cáo
Những tế bào miễn dịch bị ảnh hưởng bởi virus sởi sau khi về “bến xe” hạch bạch huyết sẽ tiếp tục di chuyển trong cơ thể người, và chúng bị kẹt ở cuối hệ hô hấp, ngay ở khí quản. Những mô ở khí quản có cơ chế giữ lại những tế bào ghi nhớ của hệ miễn dịch, và vô tình để virus sởi chạy dọc khí quản và lan tràn với tốc độ nhanh gấp 10 lần những mầm bệnh khác. Những tế bào ở khí quản bị virus sởi tấn công, chết và rời ra khỏi mô, bay vào đường thở của người bệnh và gây ra triệu chứng ho, giúp virus sởi tiếp tục lan ra ngoài không khí và tìm đến bệnh nhân kế tiếp.
Không như virus cúm, vốn nằm sâu bên trong phổi, chiến thuật lây lan của sởi khủng khiếp hơn nhiều vì nó đang ở sẵn khí quản, không cần phải chạy qua mê cung với nhiều đường đi bên trong lá phổi của con người. Từ đó, khả năng lây lan của sởi cũng dễ hơn nhiều.
Chính vì thế giữa mùa dịch này, anh em hãy giữ vệ sinh cá nhân, rửa tay bằng xà phòng và khi đến những nơi đông người, đừng ngại đeo chiếc khẩu trang để bảo vệ cơ thể. Thêm vào đó, những ông bố bà mẹ cũng đừng nên chủ quan không tiêm phòng cho trẻ.
Tham khảo Vietnamnet, Wired
Quảng cáo