Microsoft đã quyết định bỏ Edge cũ, làm mới hoàn toàn dựa trên Chromium như thế nào?

Một quyết định cần phải được đưa ra, Microsoft phải thay đổi Edge toàn diện và cuộc gặp giữa nhóm phát triển Edge do Belfiore dẫn đầu và Nadella sau cùng đã dẫn đến quyết định đầy bất ngờ và cực kỳ to lớn của Microsoft đó là loại bỏ Edge cũ vốn được hãng tự phát triển và bắt đầu lại với Edge mới dựa trên nền tảng Chromium. Cái giá của sự thay đổi này không thể cao hơn đó là tương lai của Windows và thế giới web có thể gắn kết chặt chẽ hơn với dự án này.

Sau khi gặp Nadella, nhóm phát triển trình duyệt đã bắt đầu phân tích những thứ khiến Edge không thể cất cánh. Một cuộc thảo luận nội bộ được châm ngòi về những thứ cần phải thay đổi. Belfiore nói: "Chúng tôi đã viết một lá thư với mục đích xin thảo luận bên ngoài công ty với Terry Myerson - cựu lãnh đạo mảng Windows, vào tháng 10 năm 2017."

Microsoft có hàng tá vấn đề với Edge

Lá thư này cũng nêu ra một loạt những lợi ích và hạn chế của Edge. Microsoft đã chọn một khái niệm khác để gọi tên các nhược điểm. Họ dùng từ headwind tức gió ngược. Vào năm 2017, đây là một tín hiệu cho thấy các vấn đề của Edge không chỉ là về mặt kỹ thuật hay những trở ngại không thể vượt qua. Những cơn gió ngược trên của Edge trên lý thuyết là những thứ khiến nó chậm được đón nhận bởi người dùng.

Một trong những cơn gió ngược mạnh nhất mà Edge gặp phải là cách nó được phân phối. Mặc dù Windows 10 có tỉ lệ người dùng nâng cấp và cài đặt ban đầu lớn nhưng không nhiều người dùng chọn Edge làm trình duyệt chính. Mọi người vẫn chọn Chrome và các trình duyệt khác. Belfiore thừa nhận: "Số lượng người dùng dùng Edge thấp, một phần bởi chúng tôi chỉ phụ thuộc vào Windows 10 (để đưa Edge đến với người dùng bởi đây là trình duyệt mặc định cài sẵn). Trong thế giới thiết bị, mặc dù rất lớn nhưng Windows 10 chỉ là thiểu số."

Việc chỉ phụ thuộc vào Windows 10 đồng nghĩa là các doanh nghiệp đang sử dụng Windows 7 sẽ không thể khai thác Edge. Thậm chí ngay cả khi một công ty đã chuyển sang Windows 10 thì điều đó không có nghĩa họ sẵn sàng dùng những phần mềm mới đi kèm hệ điều hành. Nó cũng có nghĩa trình duyệt Edge có trên những chiếc máy chạy Windows 10 của họ chỉ có thể nhận được bản cập nhật nếu họ đồng thời nâng cấp Windows 10 lên bản cập nhật tính năng (Feature Update) mới nhất được Microsoft phát hành mỗi 6 tháng. Trong khi các doanh nghiệp thường cập nhật muộn và thử nghiệm các bản cập nhật Windows rất kỹ nhằm đảo bảo tương thích hệ thống thì công thức này sẽ khiến Edge chậm cập nhật theo.

Cơn gió ngược về tỉ lệ đón nhận của Edge cũng y hệt với cơn gió ngược tiếp theo: tính tương thích. Do Edge sử dụng engine dựng trang EdgeHTML, engine Javascript Chakra, cả 2 đều do Microsoft tự phát triển (cũng giống như Trident trên IE khi xưa), rất khác biệt so với engine của Chrome hay Safari, thế nên Edge thường gặp nhiều vấn đề với các trang web. Không dễ để thử nghiệm một trang web với nhiều trình duyệt khác nhau và bởi vì Edge không đủ phổ biến, trang web sẽ được tối ưu cho các trình duyệt phổ biến hơn trong top đầu như Chrome, Firefox …

Thêm vào đó, Edge cũng được phát triển dựa trên nền tảng ứng dụng Universal Windows Platform (UWP) của Microsoft - đây là nền tảng được hãng đầu tư từ thời Windows 8 và sau này là Windows 10 nhằm xây dựng một dạng ứng dụng có thể chạy trên nhiều nền tảng từ máy tính đến tablet, điện thoại, Xbox và các thiết bị như HoloLens. Belfiore giải thích: "Cơn gió ngược thứ 3 mà chúng tôi đối mặt là UWP. UWP không tệ nhưng UWP không phải là một nền tảng đã trưởng thành kiểu 35 năm tuổi (ý nói nền tảng ứng dụng Win32/64) với lượng ứng dụng đã được phát triển khổng lồ." Thế là nhóm phát triển Edge cũng phải đợi những cải tiến của nền tảng UWP. Microsoft buộc phải đưa Edge trở lại dưới dạng một ứng dụng thông thường, có thể chạy trên Windows 7, Mac và dĩ nhiên Windows 10.

Microsoft đã xem xét nhiều giải pháp để đối đầu với tất cả các cơn gió ngược này. Hãng từng nghĩ đến những cách đơn giản như đưa Edge lên Microsoft Store để có thể cập nhật nó thường xuyên hơn thay vì lệ thuộc vào bản cập nhật OS. Đồng thời hãng cũng có ý định đưa Edge lên Windows 7. Tuy nhiên việc chuyển sang dùng Chromium lại có thể giải quyết tất cả các vấn đề này.

Belfiore nói: "Chúng tôi đã gặp gỡ và trò chuyện và chúng tôi lúc đó vẫn chưa quyết định sẽ chuyển sang dùng engine của Chromium. Chúng tôi nhìn nhận nó và rồi nói: 'Không, chúng tôi có thể đạt được điều đó (một Edge tốt hơn) với việc tăng tính tương thích."

Và rồi Microsoft lại cử thêm nhiều kỹ sư nhằm cố gắng khắc phục vấn đề tương thích của Edge nhưng đây là cách tiếp cận vô bổ: Microsoft có thể khắc phục được một vấn đề nhưng 10 vấn đề khác lại nảy sinh. Thế giới web đã phát triển với tộc độ nhanh hơn nhiều trong những năm gần đây, trong khi Google đẩy mạnh các tiêu chuẩn và khiến Chrome nhanh hơn thì Microsoft không thể theo kịp.

Một trong những vấn đề lớn khác về tham vọng trong thế giới web của Microsoft là sự xào xáo hay cái cách mà đội ngũ phát triển Edge được tổ chức và quản lý. Khi mới phát triển Edge, engine EdgeHTML lại được phát triển bởi một nhóm độc lập thay vì nằm trong cùng một toà nhà và họ tự duy trì trình duyệt Edge. Microsoft năm ngoái tái cơ cấu mạnh mẽ mảng Windows, giám đốc mảng Windows - Terry Myerson rời công ty và nhóm phát triển EdgeHTML và nhóm Edge được quản lý chung bởi Joe Belfiore nhằm tăng trách nhiệm và sau cùng là tạo ra trình duyệt tốt hơn cho Windows.

Hoạt động tái cơ cấu này còn gây ảnh hưởng lớn hơn cả những vấn đề đang tồn đọng của Edge khi mà 2 nhóm được sắp xếp hoạt động chung để cải tiến trình duyệt. Microsoft bắt đầu xây dựng nhiều nguyên mẫu trình duyệt dựa trên nhiều cách ứng dụng khác nhau của công nghệ nguồn mở nhằm xác định cái nào khả thi nhất. Một nguyên mẫu tên mã "Blade" được thiết kế theo kiểu dùng Edge cũ nhưng bổ sung engine dựng trang Blink phía sau. Một nguyên mẫu khác tên mã Septagon lại khai thác đầy đủ các thành phần engine của Chromium. Nguyên mẫu Septagon này là lựa chọn khả thi nhất nhưng nó khiến cả nhóm quay trở lại câu hỏi ban đầu: Chuyển sang Chromium hoàn toàn?

Đội ngũ lãnh đạo của Nadella gặp nhau vào mỗi thứ 6 và họ đề ra một quy trình được gọi là "Nhà nghiên cứu những thứ tuyệt vời". Quy trình được thiết kế sao cho mỗi nhóm phát triển sản phẩm có thể khích lệ những ai đang tìm kiếm những thứ mới mẻ và thú vị. Điều trùng hợp là vào thời điểm nhóm Windows đang phát triển các nguyên mẫu Edge mới thì đến lượt họ phải giới thiệu thứ gì đó tuyệt vời theo quy trình nói trên. Nguyên mẫu Septagon được giới thiệu trong buổi họp ban lãnh đạo và nhận được phản hồi tốt.

Tìm gặp Bill Gates
Microsoft sau đó dành ra nhiều tháng để xem xét về khả năng sẽ chuyển Edge sang dùng engine của Chromium bởi đây sẽ là một sự thay đổi lớn về cách thức công ty thường làm mọi việc. Belfiore nói: "Chúng tôi cũng tiến hành vận động. Chúng tôi đến gặp Bill Gates, Kevin Scott - giám đốc công nghệ trước đây làm việc cho LinkedIn và Reid Hoffman - chủ tịch điều hành LinkedIn, người cũng ủng hộ chúng tôi." Ngoài ra nhóm phát triển còn gặp Nat Friedman - hiện là giám đốc điều hành GitHub.


Mục tiêu của tất cả các buổi gặp là để có được những quan điểm từ bên ngoài về việc chuyển sang Chromium và các thách thức liên quan cũng như sự thay đổi về mối quan hệ mà Microsoft kỳ vọng có được với Google. Rốt cuộc việc chuyển sang Chromium là một ván bài lớn của Microsoft và việc dùng mã nguồn mở thậm chí còn là cuộc đánh cược lớn hơn.

Một số thách thức được đưa ra là làm sao Microsoft duy trì mối quan hệ tốt với cộng đồng nguồn mở và những thay đổi cơ bản tác động đến cách vận hành của đội ngũ kỹ sư phát triển Windows. Edge cũ được cập nhật mỗi 6 tháng một lần như các bản build thuộc kênh Chromium Canary dành cho giới phát triển lại được cập nhật mỗi ngày. Chromium cũng có cơ sở mã nguồn khác biệt và các kỹ sư cần phải hiểu và đóng góp.

Microsoft tiếp tục dành ra nhiều thời gian để phân tích trước khi quyết định chuyển sang Chromium hồi tháng 9 năm ngoái. Nadella cùng ban lãnh đạo đã ký quyết định này và Microsoft cũng dành thời gian chuẩn bị để công bố trước công chúng vào tháng 12. Đây là khoảnh khắc lớn.

Jatinder Mann - quản lý chương trình Microsoft Edge thừa nhận: "Chúng tôi đã khá lo lắng. Điều may mắn là ngay sau khi công bố kế hoạch thay đổi, chúng tôi đã nhận được rất nhiều phản hồi tích cực từ các kỹ sư Chromium cũng như các công ty làm trình duyệt dựa trên Chromium, họ bày tỏ sự phần khích khi chúng tôi gia nhập cộng đồng này." Phản ứng sau đó phần lớn đều rất tích cực và các kỹ sư làm trình duyệt khác cũng nhìn nhận việc Edge dùng Chromium sẽ cải tiến thế giới web.
Thế như Mozilla - công ty đứng đằng sau trình duyệt Firefox lại không ủng hộ thay đổi của Microsoft. Firefox sử dụng engine dựng trang là Gecko do chính hãng tự phát triển và việc Microsoft chuyển sang Chromium có nghĩa các nhà phát triển web nhiều khả năng chỉ lập trình cho Chromium và Safari, dần bỏ qua các tiêu chuẩn web vốn được phát triển cho mọi trình duyệt. Đây thật sự là một hiểm hoạ và Mozilla nói họ sẽ tiếp tục "đấu tranh về một thế giới web mở thật sự."

Một khi quyết định đã được đưa ra và công bố, hoạt động chuyển dịch bắt đầu. Các kỹ sư Google và Microsoft trước đây đã từng làm việc cùng nhau để thiết kế các tiêu chuẩn web nhưng lần này với Edge, mọi thứ rất khác biệt. Microsoft đón nhận Chromium có nghĩa mối quan hệ giữa 2 công ty sẽ trở nên gần gũi hơn.

Thậm chí đã có thời điểm cả 2 phải quyết định phải chọn giữa Google Hangouts và Microsoft Team để liên lạc, chọn Word hay Google Docs nhưng các kỹ sư Microsoft sẵn sàng sử dụng bất cứ công cụ nào miễn nó hoạt động tốt nhất trên cộng đồng Chromium. Mann giải thích: "Chúng tôi nhận ra rằng khi tham gia cộng đồng này, chúng tôi muốn hợp tác trong mọi thứ họ đang sử dụng. Chúng tôi dùng Google Hangouts khi nói chuyện với các kỹ sư của Chromium chỉ để khiến việc cộng tác trở nên dễ dàng hơn."

Các kỹ sư Google cũng đã nói chuyện với Microsoft về cách đóng góp cho cộng đồng nguồn mở Chromium như những bên khác vẫn làm và các kỹ sư Microsoft đã đón nhận. Mann nói rất nhiều nguyên tắc của Microsoft phù hợp với các quy tắc của cộng đồng, chẳng hạn như việc trở thành một phần của dự án Chromium về lâu dài, duy trì mọi đóng góp mà Microsoft đã thực hiện, tôn trọng kiến trúc thiết kế và nhu cầu nền tảng chéo, đa thiết bị.

Mann chia sẻ các kỹ sư của Chromium rất sẵn lòng hợp tác. Google thậm chí đã gợi ý giao lỗi cho các kỹ sư Microsoft để họ tìm cách khắc phục cũng như tìm hiểu mã nguồn. Đây là một quy trình học hỏi đối với cả 2 công ty nhưng các kỹ sư sau cùng đều muốn làm việc cùng nhau để cải tiến Edge và Chrome trên Windows. Đối với Microsoft, nó mang lại lợi ích cho tất cả người dùng Windows nếu cả 2 trình duyệt hoạt động tốt hơn.

Các kỹ sư Microsoft và Chromium hiện đang cùng nhau giải quyết nhưng thứ như các tính năng trợ năng, chức năng cuộn trang và điều khiển cảm ứng. Cảm ứng là một thứ rất hay và có thể nói là ưu điểm lớn của Edge và Microsoft giờ đây muốn đóng góp cho Chromium để khiến thao tác cảm ứng thân thiện hơn, chẳng hạn như việc chọn ngày và giờ (trên Edge cũ, mỗi khi anh em nhấn vào một hộp chọn trên trang web thì các tùy chọn được hiển thị to ra, dễ bấm bằng ngón tay trong khi đó Chrome không được tối ưu cho thao tác này). Microsoft cũng muốn hỗ trợ bàn phím cảm ứng Windows tốt hơn trên Chromium, bao gồm việc vuốt trên bàn phím để nhập liệu.

Mann giải thích: "Điều thú vị là những thứ này các kỹ sư Chromium đều đã bắt đầu phát triển nhưng có thể vì sự gián đoạn nào đó hay họ cần phải ưu tiên làm những thứ khác khiến chúng không chưa được hoàn thành. Trên thực tế chúng tôi tiếp nhận các dự án còn dang dở và hoàn thành chúng..."

Cuộc phiêu lưu của Microsoft trong thế giới Chromium chỉ mới khởi đầu và các kỹ sư Microsoft và Google dường như đang hợp tác với nhau rất tốt nhằm hướng đến các mục tiêu chung. Tuy nhiên, Microsoft và Google vẫn đang cạnh tranh khốc liệt và chúng ta sẽ đợi xem sự cạnh tranh diễn ra như thế nào trên thị trường trình duyệt. Trước đây, chúng ta đã thấy những trang web chỉ hỗ trợ Chrome, không thể chạy tốt trên Edge và bản thân cựu giám đốc điều hành Mozilla cũng từng cáo buộc Google phá hoại ngầm Firefox trong nhiều năm mặc dù 2 công ty từng hợp tác chặt chẽ và thậm chí từng ký thỏa thuận để Google trở thành trình tìm kiếm mặc định trên Firefox.

Trên Twitter, cựu giám đốc điều hành Mozilla - Johnathan Nightingale nói: "Quảng cáo về Google Chrome bắt đầu xuất hiện bên cạnh các kết quả tìm kiếm trên Firefox. Gmail và Google Docs bắt đầu có sự khác biệt về trải nghiệm, gây ra những vấn đề về hiệu năng và lỗi trên Firefox. Các trang demo thì chặn Firefox truy cập vì lý do không tương thích." Nightingale đã nói đi nói lại hàng trăm lần về việc Google thường phản hồi với Mozilla theo kiểu "ôi tôi nhầm" và sau đó nói những thay đổi này là tình cờ và sẽ được khắc phục. Ông còn nói "Không tin rằng Google bất tài đến vậy".
Google và Microsoft cũng từng có những cuộc đấu khẩu công khai trong những năm qua dẫn đến cuộc chiến về hệ sinh thái và tác động không nhỏ đến người dùng của cả 2 công ty. Trước đây người dùng Windows Phone từng bị ngăn sử dụng Google Maps một thời gian và ứng dụng xem YouTube được Microsoft làm cho Windows Phone cũng bị Google gây áp lực khiến nó bị gỡ bỏ. Google thậm chí còn khiến Microsoft ngạc nhiên khi công bố ngưng hỗ trợ Exchange ActiveSync với Gmail trên Windows Phone. Cùng với việc Google từ chối phát triển ứng dụng cho Windows thì tất cả đã đẩy nền tảng di động của Microsoft đến bờ diệt vong.

Các kỹ sư YouTube gần đây cũng đã tiết lộ cách họ đã làm để khai trừ Internet Explorer 6 từ cách đây hơn chục năm và mới nhất là việc YouTube bị phát hiện không hoạt động tốt trên các trình duyệt khác Chrome như Edge, Firefox và thậm chí là Safari. Với lịch sử "chơi xấu" dày như vậy thì nhiều người lo ngại rằng Google có thể sẽ sử dụng các dịch vụ và tính năng đặc thù để phá hoại Microsoft khi chuyển sang Chromium. Mối lo ngại này hoàn toàn có căn cứ nhưng điều trớ trêu là Microsoft cuối cùng có thể trở thành nạn nhân của một chiến lược 'Ôm ấp, nới lỏng rồi sau đó vùi dập' nếu mối quan hệ giữa 2 bên trở nên xấu đi.

Lo lắng ngày một tăng bởi mới đây dịch vụ Google Meet đã bất ngờ ngưng hoạt động trên Edge mới và Google cũng vừa bổ sung thông báo "trình duyệt không hỗ trợ" khi mở Google Docs trên Edge mới. Eric Lawrence - người từng tham gia phát triển IE, sau đó sang làm Google Chrome và giờ lại trở lại Microsoft, tiết lộ trên Twitter rằng những thay đổi gần đây của Google có lẽ không mang ý đồ phá hoại. Google không phải đang cố tình chặn trình duyệt mới của Microsoft.

Belifore nói: "Theo tôi, sự kỳ vọng của chúng tôi là Google sẽ cạnh tranh với Edge mới. Những gì chúng tôi hy vọng có thể xảy ra là chúng tôi cộng tác phát triển về các tiêu chuẩn web và cách triển khai để chúng hoạt động tốt trên các thiết bị Windows. Điều này khả thi và là lợi ích tốt nhất cho mọi người. Sẽ có rất nhiều không gian để cạnh tranh."

Theo hướng này, không ngạc nhiên khi Google đã hoan ngênh những đóng góp của Microsoft cho Chromium. Các kỹ sư của Google đã mời Microsoft lên sân khấu tại sự kiện BlinkOn Chromium vừa diễn ra và Microsoft đã đóng góp hơn 400 thành phần vào Chromium tính đến nay. Một người phát ngôn của Google nói với The Verge rằng: "Chrome đã trở thành nhà vô địch trong thế giới web mở kể từ khi được tạo ra và chúng tôi đã chào đón Microsoft đến với cộng đồng các nhà đóng góp cho Chromium. Chúng tôi đánh giá cao những gì đang làm hợp tác với Microsoft và cộng đồng các tiêu chuẩn web mở nhằm thúc đẩy thế giới web, ủng hộ sự lựa chọn của người dùng và mang lại trải nghiệm duyệt web tuyệt vời nhất."

Microsoft vẫn đang tìm định hình tương lai của Edge Chromium:

Microsoft giờ đây cần phải làm rất nhiều thứ để Edge mới có thể sẵn sàng phục vụ tất cả người dùng Windows thế nhưng vẫn còn nhiều thứ chưa rõ. Microsoft cũng có thể đối mặt với các vấn đề cố hữu của Windows đó là khả năng tương thích ngược, nó ảnh hưởng đến hoạt động phát triển trình duyệt Edge trong tương lai. Nhiều khả năng một phiên bản mới của Windows 10 sẽ phải hỗ trợ Edge mới (Chromium), IE11 lẫn Edge cũ cùng lúc.

Việc chuyển từ Edge cũ sang Edge mới không thể được thực hiện một sớm một chiều và Microsoft vẫn phải tìm cách tiếp cận. Cần phải nhớ rằng công nghệ dựng trang không chỉ là một thứ diễn ra bên trong mỗi thẻ duyệt mà nó còn là nền tảng của nhiều ứng dụng và tại nhiều nơi khác trong một hệ điều hành. Hãy cùng chờ xem Microsoft sẽ giải quyết hàng loạt thách thức này như thế nào.

Hôm nay Microsoft đã bắt đầu trình diễn một số tính năng mới trên Edge Chromium và phiên bản dành cho Mac cũng đã lộ diện. Được biết "IE mode" sẽ được Microsoft đưa lên Edge nhằm giúp một số người dùng doanh nghiệp vẫn còn dùng các trang web kiểu cũ được thiết kế cho IE chuyển sang dùng Edge nhưng vẫn đảm bảo trang web của họ hoạt động được. Thêm vào đó một bộ các tính năng cho Edge được thiết kế để cải thiện trải nghiệm khó chịu khi thu thập thông tin trên web và ghi chú từ web cũng đã được Microsoft công bố (Edge cũ tích hợp OneNote - công cụ ghi chú cực mạnh mà không trình duyệt nào có cũng sẽ được đưa lên Edge mới).

Chặng đường của Edge sắp tới còn rất dài và mối quan hệ giữa Microsoft và Google hy vọng cũng sẽ được cải thiện song song với những cải tiến của trình duyệt này. Edge hiện chỉ mới ở giai đoạn sớm, bản Beta cũng chưa có nhưng cá nhân mình dùng Edge Dev trong thời gian gần đây, mình nhận thấy rằng nó nhanh và tiện như Chrome. Vì vậy với cái đà này thì mình hoàn toàn có thể dùng Edge làm trình duyệt mặc định trên Windows. Đây có lẽ là trình duyệt tốt nhất mà Windows từng có.