Tham dự Tech Lounge

Tham dự Tech Lounge


[Có thể bạn chưa biết] Điều gì xảy ra khi ADN bị hư hại?

BaroTo
9/10/2019 7:23Phản hồi: 63
[Có thể bạn chưa biết] Điều gì xảy ra khi ADN bị hư hại?
Sự thật là ADN bên trong một tế bào của bạn bị phá hủy hàng vạn lần một ngày. Nhân con số đó với khoảng trăm nghìn tỉ tế bào trong cơ thể bạn và ta có khoảng 10 mũ 18 sai sót trong ADN mỗi ngày Và vì ADN là khuôn mẫu tạo nên protein cần thiết cho tế bào cơ thể hoạt động sự hư hoại này sẽ dẫn đến hậu quả cực kì nghiêm trọng, ví dụ như ung thư. Vậy làm cách nào mà cơ thể tránh khỏi tình trạng này?

giphy (2).gif

Có nhiều dạng sai sót trong ADN như các Nucleotide tạo nên ADN bị hư hại; các Nucleotide bắt cặp không đúng dẫn đến đột biến; hay mất đoạn một hoặc hai mạch đơn làm ngăn chặn quá trình nhân đôi ADN; thậm chí đảo lộn các phần của ADN. May mắn là các tế bào của bạn hầu như luôn có cách để giải quyết các sai sót này. Việc sửa chữa những sai sót ấy nhờ vào các enzym đặc hiệu. Các enzym khác nhau sẽ phụ trách sửa chữa các lỗi khác nhau.

giphy (4).gif

Thường gặp nhất là sai sót trong bắt cặp bazơ. Mỗi Nucleotide có một loại Bazơ, trong quá trình nhân đôi ADN, enzym ADN polymerase có tác dụng bắt cặp các nuclêôtít theo đúng nguyên tắc giúp tạo ra mạch mới bổ sung với mạch nguyên mẫu bao gồm Adenine(A) với Thymine(T), Guanine(G) với Cytosine(X).

giphy (3).gif

Nhưng cứ một trong số trăm nghìn lần bổ sung, sẽ có một lần bắt cặp sai. Các enzyme hầu như nhận ra lỗi này ngay rồi phá bỏ các Nucleotide sai và thay bằng các Nucleotide đúng. Trong một số trường hợp hiếm các enzym này không nhận ra, sẽ có những protein khác đến kiểm tra lại. Nếu tìm ra sự bắt cặp sai, chúng sẽ cắt bỏ Nucleotide sai và thay thế lại. Đây gọi là cơ chế sửa chữa ghép đôi lệch.

giphy.gif

Nhưng ADN cũng có thể bị phá hỏng sau khi đã nhân đôi. Nhiều phân tử khác nhau gây biến đổi hóa học các Nucleotide. Một phần là do tác nhân môi trường như các hợp chất trong khói thuốc lá, phần khác lại nằm trong tế bào như Hydrogen Peroxide. Một số biến đổi hóa học hay xảy ra nên sẽ có một số enzym đặc hiệu để sửa chữa các hư hại.

giphy (1).gif

Tóm lại ở mỗi mức độ khác nhau, tế bào đưa ra các cơ chế sửa lỗi khác nhau. Nếu chỉ có một bazơ bị hỏng, nó có thể sửa chữa bằng cơ chế cắt bỏ bazơ. Một enzym cắt bazơ bị hỏng, và một enzym khác sẽ ở gần đó để tìm và thay thế Nucleotide đó.

giphy (7).gif

Sự phá hoại của tia tử ngoại sẽ khó sửa chữa hơn. Đôi khi nó làm cho hai nuclêôtít gần nhau dính lại, gây phá hỏng cấu trúc xoắn kép của ADN. Hư hại này cần quá trình sửa chữa phức tạp hơn gọi là cơ chế sửa chữa cắt bỏ Nucleotide. Một nhóm protein sẽ loại bỏ một đoạn dài khoảng 24 Nucleotide và thay thế chúng bằng một đoạn hoàn toàn mới.

giphy (8).gif

Các bức xạ tần số rất cao hơn như tia gamma và tia X sẽ phá hoại ADN theo cách khác. Chúng thường làm đứt một hay cả hai đoạn ADN. Đứt mạch kép là dạng nguy hiểm nhất, thậm chí còn gây chết tế bào. Có hai cách thông dụng nhất để chữa đứt mạch kép ADN gọi là tái tổ hợp tương đồng và kết nối đầu cuối có tính chất không tương đồng.

giphy (5).gif

Tái tổ hợp tương đồng sử dụng các phần không bị hư hại của ADN làm mạch nguyên mẫu. Các enzym sẽ trộn lẫn các mạch hư hại và không hư hại, khiến chúng trao đổi trình tự nuclêôtít và cuối cùng bổ sung vào những đoạn còn thiếu tạo ra hai mạch đôi ADN hoàn chỉnh tách rời.

Quảng cáo



giphy (9).gif

Ngược lại, kết nối đầu cuối có tính chất không tương đồng không cần sử dụng mạch nguyên mẫu. Thay vào đó, một chuỗi Protein cắt đi một vài Nucleotide và hàn hai đầu bị cắt lại để làm chúng dính lại với nhau. Quá trình này không được chính xác lắm, nó có thể khiến các gen trộn lẫn hay di chuyển lộn xộn. Nhưng nó sẽ có hiệu quả khi không có các ADN tương đồng khác.

giphy (6).gif

Đương nhiên, những thay đổi trên ADN không phải lúc nào cũng xấu. Đột biến có lợi vì giúp ích cho sự tiến hóa của sinh vật. Khiếm khuyết khi sửa chữa ADN có thể dẫn đến nhiều rủi ro như lão hóa sớm và các loại ung thư, do đó chúng ta hầu hết đều muốn ADN được bảo toàn.

Nguồn: TED-Ed
63 bình luận
Chia sẻ

Xu hướng

tokylo
TÍCH CỰC
4 năm
DNA đúng là sản phẩm tuyệt vời của tạo hoá, DNA chứa đựng lượng thông tin mã hoá khổng lồ, có độ chính xác rất cao, từ DNA của vi khuẩn cho đến DNA của con người đều có chất lượng thông tin di truyền chính xác như nhau
Trực quan, dễ hiểu, triệu like 😁
tayeutl
TÍCH CỰC
4 năm
@adagioleonard Đầu thai cho dễ bạn
@adagioleonard Bác đi mua virus HPV về bơm vào người. Nó là virus gây sai lệch ADN, tạo u nhú và ung thư cổ tử cung ở phụ nữ
@adagioleonard Nhện cắn bác à
@ephemeral55 Hpv ai chả có cần gì bơm, ko chịch vẫn có như thường.
Nhìn dễ thương 😁
Congcu
CAO CẤP
4 năm
Vậy mà nhiều khi đột biến gene giống cả hàng xóm 😁
An_94
ĐẠI BÀNG
4 năm
@Congcu Phải đăng nhập để like cho bác.
Đột biến kiểu này chắc tan nhà. 😆
helloSidney
ĐẠI BÀNG
4 năm
Đang làm liên quan bức xạ x-ray, xin nghỉ gấp.
tránh phá vỡ liên kết ADN.
nhưng thầy bảo cứ tuân thủ nguyên tắc bảo đảm ATBX thì cứ tự tin.he
@nguyenminh56547 Tui biết chứ, tui còn biết cái tấm kính đó là kính chì nữa cơ 😃. Tia x không lưu lại trong vật chất sau khi đã ngắt nguồn phát, chính vì thế mà làm việc với thiết bị phát tia X còn an toàn chán so với nguồn phóng xạ hihi.
helloSidney
ĐẠI BÀNG
4 năm
@Duy_Ngọc1445 Dạ không ảnh hưởng gì đâu nếu là chỉ chụp 1 vài tư thế kiểm tra sức khỏe.
Nếu đến mức độ phải chụp CT-Scan thì lúc đó lại chẳng cần nghĩ tia X có hại hay không, mà chỉ biết là nhờ nó có thể phát hiện bệnh lý bên trong từ nhỏ đến tìm tàng. Trong y tế thì tia X vẫn là thứ cần thiết và nhanh gọn nhất dể giúp chẩn đoán nhiều bất thường bệnh lý ạ.
tấm kính trong phòng là kính pha chì để NV quan sát người bệnh; phòng x-quang cũng được ốp chì để che chắn đảm bào và hạn chế tia X thứ phát ra bên ngoài làm ảnh hưởng không mong muốn đến sức khỏe cảu người bên ngoài.
@helloSidney Cám ơn nhiều nhé
helloSidney
ĐẠI BÀNG
4 năm
@Duy_Ngọc1445 Ko có gì ạ.
quocviet319
ĐẠI BÀNG
4 năm
Hay thật. Nghe giống như một cỗ máy được lập trình các mã code kiểm tra -> hệ thống tự phát hiện lỗi và code lại cho phù hợp với tình huốn mới phát sinh.... Cơ thể con người thật sự kỳ diệu quá.
P/s: bài post hay
finely
TÍCH CỰC
4 năm
@quocviet319 Cơ thể chúng ta còn thông minh và siêng năng hơn cả chúng ta gấp nhiều lần 😃
99v9.9999
TÍCH CỰC
4 năm
Người sẽ thành xmen
romany123
TÍCH CỰC
4 năm
@99v9.9999 Thích khả năng của magneto nhất. 😁
99v9.9999
TÍCH CỰC
4 năm
@romany123 Thích của người sói
LinhVN1807
TÍCH CỰC
4 năm
@99v9.9999 Thích khả năng biến hình của Mystique 😁
ĐẾN KHI NÀO HƯ HẠI HAY ĐỘT BIẾN ADN ĐỂ TẠO RA THẾ HỆ X-MEN THỰC THỤ !
@trantrungtu Mình nghĩ Sẽ mất 1 tỷ tỷ năm nữa, vì bộ gen thực sự đang quá hoàn hảo, chỉ cần lệch 1 tí là đã chết người rồi
@ephemeral55 Ko nên nghĩ nó hoàn hảo, trong khi thực ra nó cũng gọi là tàm tạm, tạm được thôi.
Bạn chờ mình 1 tgian nữa mình sẽ chứng minh cho nhé
@adagioleonard Nhớ nha hì hì, mình rất thích mấy cía về ADN và đột biến từ hồi cấp 3
finely
TÍCH CỰC
4 năm
@ephemeral55 Không có gì là hoàn hảo, chúng ta vẫn đang tiến hóa theo mỗi giai đoạn cần thiết.
@ephemeral55 Bộ gen người chưa bao giờ hoàn hảo. Trong DNA chứa cũng khá nhiều gen bị lỗi, và những gen lỗi ấy có thể gây ra các bệnh di truyền cực kì nghiêm trọng
Himanxim
TÍCH CỰC
4 năm
ước j đc nhện cắnnnn, :eek:
@Himanxim nó mọc thêm 4 cái chân + lông lá bờm xờm lúc đấy có mà khóc nhé.
Có ai nhận làm cho adn của em đột biến được như sơn tùng ko ạ
TuấnKha99
ĐẠI BÀNG
4 năm
Mình lm trong phòng vi sinh để khử trùng phòng thì chỉ cần mở đèn 15p thoi, và tg đó thì bắt buộc không được ở trong phòng.
Đột biến là cần thiết cho sự tiến hóa
Không có đột biến thì không có tiến hóa
Đọc chỉ hiểu sơ sơ, mà phải nể phục những con người đã tìm hiểu ra những cái sơ sơ đó. Đúng là mọi lĩnh vực đều có mỗi thiên tài.
@Dollarssssss đúng là không hề dễ dàng để tìm hiểu được những điều này
mình tạch môn sinh học nên đọc bài này mà cười là chính 😁
finely
TÍCH CỰC
4 năm
@kixx Đơn giản dễ hiểu thôi mà.
ADN của mình nhân đôi lên giống như xây 1 căn nhà y chang căn cũ. Có 1 đội thợ thi công trong tế bào để làm điều đó. Nếu thợ xây sai bản mẫu mà nó phát hiện thì nó sửa liền. Nếu đội đó ko phát hiện ra thì sau khi thi công xong sẽ có 1 nhóm kiểm định vào sửa lại. Nói chung là rất khó để sai => để bị ung thư rất là khó.
LinhVN1807
TÍCH CỰC
4 năm
@finely Ung thư là khi thợ thi công ẩu mà kĩ thuật ko biết và tư vấn giám sát chây ỳ ko kiểm tra 😁
MLT288
ĐẠI BÀNG
4 năm
Đột biến tốt thì may chứ chẳng may lệch một tý tiêu luôn.
cơ thể thật kì diệu
Nougatt
TÍCH CỰC
4 năm
mấy cái ảnh dễ thương nhỉ

Xu hướng

Bài mới









  • Chịu trách nhiệm nội dung: Trần Mạnh Hiệp
  • © 2024 Công ty Cổ phần MXH Tinh Tế
  • Địa chỉ: Số 70 Bà Huyện Thanh Quan, P. Võ Thị Sáu, Quận 3, TPHCM
  • Số điện thoại: 02822460095
  • MST: 0313255119
  • Giấy phép thiết lập MXH số 11/GP-BTTTT, Ký ngày: 08/01/2019