Ornette Coleman - Tay Saxophone huyền thoại của dòng Free Jazz

Ornette Coleman là nghệ sỹ saxophone huyền thoại và cũng là một trong những tên tuổi quan trọng có công đặt nền móng cho Free Jazz tại Mỹ. Ông sinh ngày 9/3/1930 tại vùng Fort Worth (Texas) trong 1 gia đình có truyền thống âm nhạc. Sau khi những mất mát liên tục ập đến, cậu bé Ornette Coleman lúc đó chỉ mới 10 tuổi đã bắt buộc phải trưởng thành để có thể tự lo cho cuộc sống của mình.

Ornette Coleman yêu thích nhạc jazz từ rất sớm và thần tượng Lionel Hampton Band. Ông cũng rất hay đi xem những buổi jazz concert khi có điều kiện, mê mẩn tiếng kèn trumpet của Dizzy Gillespie. Vào năm 1951, ông tham gia ban nhạc của nghệ sỹ guitar Pee Wee Crayton và có điều kiện trau dồi thêm kỹ năng cho các loại nhạc cụ khác như saxophone, trumpet và violin. Ornette Coleman sau đó cũng có tham gia biểu diễn với các nghệ sỹ tên tuổi như Don Cherry hay Jimmy Giuffre (Verve Records).



Không biết vì sao mà khán giả lúc đó khi nghe Free Jazz Ornette Coleman lại chia thành 2 “trường phái” riêng biệt: 1 phía ủng hộ ông hết mực và phía còn lại xem ông như thằng hề. Tuy nhiên Ornette Coleman không quá quan tâm đến các anti-fan, và những phòng trà mời ông đến diễn cũng vậy. Câu lạc bộ âm nhạc Hillcrest (Los Angeles) từng ví Ornette Coleman như 1 quả bom nguyên tử “bùng nổ” hằng đêm tại đây. Ngay cả John Coltrane cũng ấn tượng đặc biệt với phong cách biểu diễn của Ornette Coleman.

Một trong những yếu tố quan trọng trong phong cách của Ornette Coleman chính là sự sáng tạo tuyệt vời, tạo nên kiểu chơi thoải mái và không hề gò bó theo bất cứ quy củ nào. Vào khoảng những năm ’60, ông bắt đầu lưu diễn khắp các quốc gia châu Âu như Anh, Pháp, Thụy Điển... và tạo được tiếng vang lớn trong cộng đồng người yêu nhạc jazz nói chung và thể loại free jazz nói riêng. Ornette Coleman cũng thu bộ album live At The “Golden Circle” Stockholm tại Thụy Điển, ký hợp đồng với Blue Note Records.



Album The Empty Foxhole được ông thu âm vào năm 1966 ở Van Gelder Studio (Englewood Cliffs, New Jersey). Cover art của album là 1 trong những bức tranh do ông tự vẽ, đồng thời mặt sau bìa album còn được in thêm 1 bài thơ (cũng do ông sáng tác). Ornette Coleman nói “đó là những ý tưởng sẽ giúp xã hội phát triển và văn minh hơn”. Ông sau đó thử cho con trai mình chơi trống trong 1 album tuy nhiên không nhận được các đánh giá tích cực. Tay trống Shelly Manne mỉa mai rằng Denardo, con trai của Ornette Coleman, sau này “chắc sẽ là một thợ mộc giỏi”.

Ornette Coleman tiếp tục thu âm cho Blue Note các album New York Is Now! và Love Call (1968) trước khi chính thức về với Impulse! Records, tiếp tục phát hành album Ornette At 12 (cuối 1968) và Crisis (1969).

Qua lời kể của những người đã từng tiếp xúc với Ornette Coleman thì ông là người khá kín tiếng và ăn nói rất nhẹ nhàng. Ornette Coleman cũng từng kể trên chương trình Saturday Night Live (1979) về những người bạn mà ông rất quý trọng như nhà văn William S Burroughs, Yoko Ono và Patti Smith, cũng như sở thích hội họa và những chuyến lưu diễn đầy máu lửa (cả nghĩa bóng lẫn nghĩa đen) của ông.

Ornette Coleman sở hữu suy nghĩ kỳ quặc rằng tình dục có thể khiến ông xao nhãng sự tập trung vào âm nhạc, đó là lý do vì sao ông trốn tránh nó. Sau khi Denardo sinh ra, ông có ý định triệt sản để “triệt tiêu mọi ham muốn tình dục có thể còn sót lại”.

Các album tiếp theo của ông gồm Tone Dialing, Sound Museum: Hidden Man, Sound Museum: Three Women và Colors: Live From Leipzig phát hành trong những năm ’80 và ’90 bởi Harmolodic/Verve. Album Sound Grammar (2006) thắng giải Pulitzer Prize For Music.

Ornette Coleman mất năm 2015 do đau tim, hưởng thọ 85 tuổi.