Thời điểm chính phủ yêu cầu giãn cách xã hội, không được ra đường nếu không thực sự cần thiết cũng là thời điểm mình chơi lại rất nhiều game cũ mà hay trên cả PS4 lẫn PC. Nhưng trong số đó, có lẽ không cái tên nào khiến mình phải nghĩ nhiều nhất như Horizon Zero Dawn, kể cả Final Fantasy VII Remake với bài học về môi trường có phần tương đồng. Game cũng sắp lên PC, dự kiến trong quý II năm 2020 này, và sẽ là hợp lý khi chúng ta nhắc lại về một trong những kiệt tác của người Hà Lan, một trong những tựa game mô tả tình hình hiện tại hợp lý đến đáng sợ, bất chấp nó lấy bối cảnh trái đất 1000 năm trong tương lai.
Anh em trên mạng internet hay nói vui thế này: Muốn giành giải game xuất sắc nhất năm, cứ chọn năm nào Nintendo không ra mắt phiên bản Mario hay The Legend of Zelda mới. Trớ trêu lần thứ nhất, Horizon Zero Dawn ra mắt cùng cả Super Mario Odyssey lẫn Breath of the Wild. May mắn thay, nhờ chất lượng ở tầm kiệt tác như vậy, dù tác phẩm của Guerilla Games ra mắt mang concept quá mới, nhân vật lần đầu ra mắt, không có dàn fan trung thành qua nhiều năm, nhưng Horizon Zero Dawn vẫn là một trong 5 game bán chạy nhất trên PS4 với 10 triệu bản bán ra thị trường.
Game ra mắt cũng được 3 năm rồi, nên đây không phải một bài đánh giá chi tiết game. Trái lại, mình thực sự muốn chia sẻ cho anh em về những giá trị mang tính triết lý mà các nhà biên kịch của game đưa vào tác phẩm của họ. Cụ thể hơn, là mối quan hệ giữa người và máy móc, với trí thông minh nhân tạo, giữa con người và môi trường, và quan trọng nhất chính là giữa thế hệ trước và những người đời sau.
Cũng vì lý do đó, bài viết sẽ tiết lộ kha khá cốt truyện game. Nếu anh em muốn “để dành” để chơi bản trên PC đồ họa đẹp hơn mượt hơn, hãy cứ bookmark lại rồi thưởng thức hết game, quay lại đọc cũng không muộn 😁
Anh em trên mạng internet hay nói vui thế này: Muốn giành giải game xuất sắc nhất năm, cứ chọn năm nào Nintendo không ra mắt phiên bản Mario hay The Legend of Zelda mới. Trớ trêu lần thứ nhất, Horizon Zero Dawn ra mắt cùng cả Super Mario Odyssey lẫn Breath of the Wild. May mắn thay, nhờ chất lượng ở tầm kiệt tác như vậy, dù tác phẩm của Guerilla Games ra mắt mang concept quá mới, nhân vật lần đầu ra mắt, không có dàn fan trung thành qua nhiều năm, nhưng Horizon Zero Dawn vẫn là một trong 5 game bán chạy nhất trên PS4 với 10 triệu bản bán ra thị trường.
Game ra mắt cũng được 3 năm rồi, nên đây không phải một bài đánh giá chi tiết game. Trái lại, mình thực sự muốn chia sẻ cho anh em về những giá trị mang tính triết lý mà các nhà biên kịch của game đưa vào tác phẩm của họ. Cụ thể hơn, là mối quan hệ giữa người và máy móc, với trí thông minh nhân tạo, giữa con người và môi trường, và quan trọng nhất chính là giữa thế hệ trước và những người đời sau.
Cũng vì lý do đó, bài viết sẽ tiết lộ kha khá cốt truyện game. Nếu anh em muốn “để dành” để chơi bản trên PC đồ họa đẹp hơn mượt hơn, hãy cứ bookmark lại rồi thưởng thức hết game, quay lại đọc cũng không muộn 😁
Horizon Zero Dawn, dù trên PS4 hay PC, vẫn là một tác phẩm mình luôn muốn anh em chơi thử một lần.
Trái đất, thế kỷ 31
Vì một thảm họa xảy ra cả nghìn năm về trước, loài người thế kỷ 31 trong game trở thành những bộ lạc, những vương quốc chẳng khác gì thời kỳ tiền Trung Cổ, phải săn bắt hái lượm để sinh tồn. Ở một khúc ngoặt tréo ngoe khác của lịch sử, hay tương lai của cốt truyện game, những con robot sinh học dạo chơi trên mặt đất, dưới nước và bầu trời, chứ chẳng phải câu chuyện con người chống lại voi ma mút, hổ báo sư tử để sinh tồn hàng chục triệu năm về trước. Nhân vật chính Aloy của chúng ta sẽ phải lên đường tìm hiểu tại sao loài người bị đẩy đến bước đường như thế, sau khi có một tổ chức bí ẩn muốn hạ sát Aloy.
Rồi dần dần, bức màn bao trùm bí ẩn nghìn năm về trước được hé lộ, mà tác giả của thảm họa khiến nhân loại trở về lối sống ăn lông ở lỗ chẳng ai khác mà cũng chính tại con người.
Thế kỷ XXI, trong nỗ lực tự động hóa chiến tranh, một tập đoàn khổng lồ đã tạo ra những con robot sinh học, chạy bằng AI tự động, và nạp năng lượng bằng nhiên liệu sinh học, hệt như những động vật sống. Đến đây chắc chắn anh em sẽ đặt ra câu hỏi, nhỡ AI có lỗi, tự giành lấy quyền kiểm soát thì sẽ như thế nào? Câu trả lời là tất cả đều diệt vong, không chỉ đơn giản như The Terminator khi máy móc tìm diệt loài người, mà những con robot còn phá sạch toàn bộ hệ sinh thái trên trái đất khi chúng ăn hết những gì tồn tại để sinh sôi nảy nở. Và đó cũng chính là những gì đã xảy ra trước khi cốt truyện của Zero Dawn bắt đầu. Chính con người hủy hoại môi trường sống của muôn loài, và tự tay đẩy mọi loài động vật, kể cả chính bản thân con người.
Một dự án “làm lại từ đầu” tên là Project: Zero Dawn được triển khai, tạo ra những robot sinh học mô phỏng cách những loài động vật hoang dã hoạt động, vừa xây dựng lại hệ sinh thái, vừa xóa bỏ những con robot Chariot với nhiệm vụ quân sự, từ đó… reset hệ sinh thái để loài người tiếp tục sinh sôi nảy nở. Ở trung tâm của dự án cũng là một AI khác, tên là GAIA, với những hệ thống phụ ở cấp dưới để kiểm soát “Nền văn minh lần thứ hai” của nhân loại diễn ra suôn sẻ. Nhưng thậm chí Elisabet Sobeck, nhân vật triển khai dự án Zero Dawn còn cẩn trọng tới mức có một hệ thống phụ tên là Hades, trong trường hợp hệ sinh thái chưa đủ khả năng đáp ứng cho con người và muôn loài sinh sôi, nó sẽ được kích hoạt để tạo ra một cuộc đại tuyệt chủng có kiểm soát, chờ cho tới khi môi trường trở về thời điểm thích hợp. Một AI phụ khác kiểm soát những loài robot sinh học ngoài môi trường, một AI thì điều khiển hệ thống nhân bản vô tính con người trong phòng thí nghiệm… Tất cả hoàn thiện nên GAIA và Project: Zero Dawn.
Trong game, vì một lý do nào đó, Hades chiếm được quyền kiểm soát, và trở thành giọng nói ra lệnh cho con người xóa bỏ mọi nỗ lực mà GAIA cố gắng tạo dựng. Đó cũng là lúc cốt truyện với Aloy bắt đầu trong game. Một AI phụ với mục tiêu duy nhất là tiêu diệt tất cả sự sống làm “trùm cuối” như vậy trở thành trung tâm của mọi ý tưởng triết lý mà các nhà biên kịch đem tới cho Horizon Zero Dawn.
Quảng cáo
Đức tin, bản ngã con người và công nghệ
Nếu không liệt kê một cách đầy đủ câu chuyện của game, thật sự rất khó để có thể bàn về những bài học và giá trị của game. Đầu tiên chính là đức tin. Tộc Nora, những chiến binh quả cảm coi Aloy là “điềm xấu”, vì không biết cha mẹ cô là ai. Họ nghĩ rằng “cỗ máy gian ác” đã đặt Aloy ở gần nơi tộc Nora định cư. Thực tế, Aloy chính là bản sao của tiến sỹ Sobeck, được GAIA cấp quyền nhân bản vô tính để hy vọng một ngày cô bé có thể biết thân phận thật, vô hiệu hóa Hades để GAIA có thể tiếp tục chăm sóc cho hệ sinh thái hành tinh xanh.
Thế tộc Nora thờ vị thần nào? Trong game, họ thờ “đấng tối cao” All-Mother, coi “vị thần” này đã có công đem sự sống con người đến với thế giới. Hỡi ôi kỳ thực All-Mother là giọng nói của AI dưới quyền GAIA, kiểm soát căn hầm bên trong hang động nơi những bản thể con người được nhân bản vô tính quay trở lại trái đất sau một nghìn năm. Đền thờ "vị thần" này thật ra là một siêu máy tính, không hơn không kém. Chẳng một ai trong game nói lên thực tế này, còn người chơi thì giật mình nhận ra, đức tin khiến con người trong thế giới giả tưởng đó… tôn thờ một trí thông minh nhân tạo, thứ mà thiên niên kỷ trước con người tạo ra để phục vụ mục đích riêng của nhân loại.
Nghe đến đây anh em thấy sự tương đồng đến đáng sợ chưa? Bài học của game đưa ra cũng rất đơn giản, nếu không “dạy” cho AI về việc bảo vệ chính những giá trị con người muốn bảo vệ, chẳng sớm thì muộn, giống như biết bao tác phẩm giả tưởng khác, trí thông minh nhân tạo cũng sẽ đủ ý thức để tính toán lợi ích riêng của nó, hệt như những gì con người nghĩ. Lợi ích của AI 1000 năm về trước chính là sinh sôi, tồn tại và tiêu thụ tất cả những gì có thể.
Điều đó đưa chúng ta đến với điều thứ hai mà các nhà làm game muốn gửi gắm, bản ngã, không chỉ riêng của con người hay của AI. Khát vọng đầu tiên của con người rất nguyên thủy: Tồn tại. Đối với AI cũng như vậy. Và giữa câu chuyện khám phá quá khứ, chúng ta được trải nghiệm những khía cạnh khác của xã hội loài người hậu thảm họa diệt vong: Xâm chiếm lãnh địa, khoảng cách giàu nghèo, thậm chí có cả nét phảng phất của chủ nghĩa dân tộc cực đoan trong một vài bộ lạc nữa.
Trái ngược hoàn toàn với toan tính của GAIA, đó là sử dụng những kiến thức con người đúc kết qua hàng nghìn năm để xây dựng lại xã hội văn minh như trước kia, cùng lúc uốn nắn để loài người không mắc phải sai lầm trong quá khứ, Hades chiếm quyền điều khiển đã khiến GAIA bị vô hiệu hóa, để rồi con người sinh sôi một lần nữa, và lại mắc đúng những lỗi lầm thuở trước. Bản ngã con người, hay đúng hơn trong trường hợp này là phần “con”, được thể hiện một cách tinh tế mà trần trụi qua từng nhiệm vụ phụ anh em trải nghiệm.
Quảng cáo
Và rồi, phía sau tất cả những giá trị ấy, là cách con người sử dụng công nghệ, cách chúng ta đối xử với chính môi trường sống. Nếu không có thảm họa với AI của Faro Industries, sự tự tin thái quá của vị giám đốc khi tạo ra một trí thông minh nhân tạo không thể backdoor rồi mất quyền kiểm soát nó, sẽ không có câu chuyện trong Horizon Zero Dawn. Đó, đáng sợ thay, cũng chính là những lo ngại của con người hiện tại, ngoài đời thực! Đến giờ chúng ta vẫn chưa thể hiểu hết khả năng cũng như hiểm họa hay tiềm năng của AI, rất nhiều cái tên nổi tiếng đã lên tiếng cảnh báo về điều này. Không dạy được AI một giá trị rất căn bản của loài người, đó là “lòng cảm thông”, thì lấy gì đảm bảo khi mất quyền điểu khiển trí thông minh nhân tạo, chính chúng ta sẽ rơi vào hiểm họa?
Nghe có vẻ phù phiếm xa xôi, hệt như câu chuyện của trò chơi, nhưng thực tế đã chứng minh vài lần, khi những con bot trên Twitter và Reddit hoàn toàn không học được “sự cảm thông” khi tự học thói quen bình luận của cư dân mạng. Hệ quả là những dòng trạng thái sặc mùi phân biệt chủng tộc, phân biệt giới tính xuất hiện.
Ở một thái cực hoàn toàn ngược lại, khi AI đặt lợi ích của con người lên trên hết, mặc kệ nhân loại muốn làm gì thì làm, có lẽ cũng chẳng cần đến AI, vì ngay bây giờ đây chính chúng ta cũng đang phá hoại hành tinh xanh ở tốc độ mà nhiều nhà khoa học cảnh báo là sắp đến ngưỡng không thể chữa lành được nữa rồi.
Và cứ như vậy, Horizon Zero Dawn không phải một game ngắn ngủi, phải mất vài ngày để hoàn thành một cách thỏa mãn nhất. Nhưng khoảng thời gian đó không là gì nếu so sánh với thời gian một gamer ngồi nghĩ về những gì cốt truyện của game gửi gắm, đủ thấm được nó để rồi suy ngẫm một cách đầy triết lý: Rốt cuộc, lợi ích của con người hay lợi ích của trái đất, chính là nơi sinh sống duy nhất của con người quan trọng hơn? Chúng ta phải vứt bỏ những điều gì để trở thành một trong hàng tỷ loài chung sống trên trái đất một cách bền vững?
