Vừa rồi trên tờ Frontiers in Psychology đã có một nghiên cứu kết nối vấn đề nghiện smartphone của con người với những tiến bộ của y học tâm thần. Qua đó, các nhà nghiên cứu liên hệ việc mắt bị dán vào màn hình smartphone có thể rất giống như khi con người bị thôi miên, và một người càng dễ bị các chuyên gia thôi miên, thì càng có nguy cơ bị nghiện smartphone nặng hơn những người khác.
Tác giả cuộc nghiên cứu, Jay A. Olson cùng các cộng sự của ông, Moriah Stendel và Samuel Veissière là những người đầu tiên khám phá mối quan hệ giữa nghiện smartphone và khả năng thôi miên một cá nhân. Họ đưa ra ba chi tiết liên hệ giữa nghiện smartphone và thôi miên: Sự chú ý của con người, khả năng bẻ cong ý thức thời gian khi con người bị thu hút vào một thứ, và khả năng cơ thể tự hoạt động mà không cần ý thức (automaticity). Những người dùng smartphone với tần suất cao hàng ngày đều có cả ba chi tiết kể trên: Đôi mắt và bàn tay bị hút vào chiếc điện thoại, không kiểm soát được thời gian vuốt màn hình đọc mạng xã hội, và thường xuyên có cảm giác mất kiểm soát khi sử dụng điện thoại. Những hành vi này thực tế chẳng khác gì lúc một người bị thôi miên cả.
Olson và các cộng sự cho rằng: “Nếu dùng smartphone với tần suất cao, thì những người dễ bị thôi miên hơn cũng có thể sẽ gặp những vấn đề liên quan tới nghiện smartphone hơn, khi đó việc dùng thiết bị công nghệ này có thể ảnh hưởng trực tiếp tới cuộc sống thường ngày của họ.”
Để thực hiện công trình nghiên cứu này, 641 sinh viên đại học với độ tuổi trung bình là 21 đã được nghiên cứu, thử nghiệm cho dùng smartphone và thôi miên. Đầu tiên họ được nghe một bản thu âm dài 45 phút có công dụng thôi miên con người. Tiếp đến họ được nghe 12 cụm từ để chuyên gia thôi miên điều khiển cơ thể họ, chẳng hạn như “đầu sẽ cúi về phía trước và mắt sẽ không thể mở ra” chẳng hạn. Sau đó, hơn 600 sinh viên sẽ trả lời câu hỏi rằng họ làm theo bao nhiêu bước trong số 12 bước kể trên. Cuối cùng, họ sẽ thực hiện bài kiểm tra Smartphone Addiction Scale (SAS) để đánh giá ảnh hưởng của việc sử dụng smartphone đối với cuộc sống hàng ngày.
Kết quả cho thấy mối tương quan rõ ràng giữa điểm SAS với khả năng một người bị thôi miên dễ đến đâu.
Giải thích cho hiện tượng này, các nhà khoa học đưa ra hai giả thuyết tâm lý. Thứ nhất là hiện tượng phân ly, khi con người “rời bỏ ý thức hoặc thực tại”. Những nghiên cứu trước đây đã chỉ ra rằng con người dễ bị phân ly khỏi thực tại cũng đồng nghĩa với việc họ dễ bị thôi miên hơn, và điều tương tự cũng xảy đến với những người gặp vấn đề khi không kiểm soát được thời gian sử dụng smartphone hàng ngày. Một giả thuyết khác được đưa ra là tính xã hội hóa. Khả năng thôi miên một người có liên quan mật thiết đến khả năng người đó tương tác lại với những gợi ý xã hội, y hệt như lúc cầm smartphone vuốt màn hình xem mạng xã hội.
Bản thân cuộc nghiên cứu này cũng chỉ ra nguy cơ nghiện smartphone khá cao. Điểm SAS trung bình trong số 641 sinh viên được nghiên cứu là 31.41, con số mà theo các nhà nghiên cứu có nghĩa rằng “51% phụ nữ và 39% nam giới sẽ có nguy cơ bị nghiện smartphone.” Dĩ nhiên đây mới là nghiên cứu đầu tiên khai thác mối tương quan giữa nghiện smartphone và thôi miên, nên chưa thể kết luận rõ ràng như vậy được.
Nghiện smartphone rõ ràng là có hại cho chúng ta, nhưng đối với các mạng xã hội và các công ty thu thập dữ liệu cá nhân, họ luôn cố gắng thiết kế UI và UX theo cách để khiến người dùng bỏ càng nhiều thời gian sử dụng các ứng dụng MXH càng tốt. Giao diện và trải nghiệm người dùng càng dễ sử dụng, càng lôi cuốn thì khả năng nghiện smartphone gây ảnh hưởng đến con người càng cao.
Tác giả cuộc nghiên cứu, Jay A. Olson cùng các cộng sự của ông, Moriah Stendel và Samuel Veissière là những người đầu tiên khám phá mối quan hệ giữa nghiện smartphone và khả năng thôi miên một cá nhân. Họ đưa ra ba chi tiết liên hệ giữa nghiện smartphone và thôi miên: Sự chú ý của con người, khả năng bẻ cong ý thức thời gian khi con người bị thu hút vào một thứ, và khả năng cơ thể tự hoạt động mà không cần ý thức (automaticity). Những người dùng smartphone với tần suất cao hàng ngày đều có cả ba chi tiết kể trên: Đôi mắt và bàn tay bị hút vào chiếc điện thoại, không kiểm soát được thời gian vuốt màn hình đọc mạng xã hội, và thường xuyên có cảm giác mất kiểm soát khi sử dụng điện thoại. Những hành vi này thực tế chẳng khác gì lúc một người bị thôi miên cả.
Olson và các cộng sự cho rằng: “Nếu dùng smartphone với tần suất cao, thì những người dễ bị thôi miên hơn cũng có thể sẽ gặp những vấn đề liên quan tới nghiện smartphone hơn, khi đó việc dùng thiết bị công nghệ này có thể ảnh hưởng trực tiếp tới cuộc sống thường ngày của họ.”
Để thực hiện công trình nghiên cứu này, 641 sinh viên đại học với độ tuổi trung bình là 21 đã được nghiên cứu, thử nghiệm cho dùng smartphone và thôi miên. Đầu tiên họ được nghe một bản thu âm dài 45 phút có công dụng thôi miên con người. Tiếp đến họ được nghe 12 cụm từ để chuyên gia thôi miên điều khiển cơ thể họ, chẳng hạn như “đầu sẽ cúi về phía trước và mắt sẽ không thể mở ra” chẳng hạn. Sau đó, hơn 600 sinh viên sẽ trả lời câu hỏi rằng họ làm theo bao nhiêu bước trong số 12 bước kể trên. Cuối cùng, họ sẽ thực hiện bài kiểm tra Smartphone Addiction Scale (SAS) để đánh giá ảnh hưởng của việc sử dụng smartphone đối với cuộc sống hàng ngày.
Kết quả cho thấy mối tương quan rõ ràng giữa điểm SAS với khả năng một người bị thôi miên dễ đến đâu.
Giải thích cho hiện tượng này, các nhà khoa học đưa ra hai giả thuyết tâm lý. Thứ nhất là hiện tượng phân ly, khi con người “rời bỏ ý thức hoặc thực tại”. Những nghiên cứu trước đây đã chỉ ra rằng con người dễ bị phân ly khỏi thực tại cũng đồng nghĩa với việc họ dễ bị thôi miên hơn, và điều tương tự cũng xảy đến với những người gặp vấn đề khi không kiểm soát được thời gian sử dụng smartphone hàng ngày. Một giả thuyết khác được đưa ra là tính xã hội hóa. Khả năng thôi miên một người có liên quan mật thiết đến khả năng người đó tương tác lại với những gợi ý xã hội, y hệt như lúc cầm smartphone vuốt màn hình xem mạng xã hội.
Bản thân cuộc nghiên cứu này cũng chỉ ra nguy cơ nghiện smartphone khá cao. Điểm SAS trung bình trong số 641 sinh viên được nghiên cứu là 31.41, con số mà theo các nhà nghiên cứu có nghĩa rằng “51% phụ nữ và 39% nam giới sẽ có nguy cơ bị nghiện smartphone.” Dĩ nhiên đây mới là nghiên cứu đầu tiên khai thác mối tương quan giữa nghiện smartphone và thôi miên, nên chưa thể kết luận rõ ràng như vậy được.
Nghiện smartphone rõ ràng là có hại cho chúng ta, nhưng đối với các mạng xã hội và các công ty thu thập dữ liệu cá nhân, họ luôn cố gắng thiết kế UI và UX theo cách để khiến người dùng bỏ càng nhiều thời gian sử dụng các ứng dụng MXH càng tốt. Giao diện và trải nghiệm người dùng càng dễ sử dụng, càng lôi cuốn thì khả năng nghiện smartphone gây ảnh hưởng đến con người càng cao.
