Lý giải tại sao nhiều lúc ngủ trưa dậy anh em cảm thấy rất mệt mỏi còn sáng dậy lại không?

Đây là câu hỏi của rất nhiều anh chị em. Tại sao cũng là ngủ trưa mà có khi giật mình dậy thì lát là bình thường, có lúc giật mình dậy thì cảm giác “muốn cắm đầu” cứ diễn ra tới chiều, thậm chí đến lúc tối đi ngủ lại thì mới khỏe khoắn trở lại? Hôm nay, mình sẽ đem vấn đề này ra bàn luận với anh em nhé! (đọc chậm thôi nha mọi người)

1. Các giai đoạn của giấc ngủ

Trước tiên để giải thích cho câu hỏi lớn ở trên thì mình sẽ giải thích tổng quan về hoạt động của cơ thể khi một giấc ngủ bình thường diễn ra nhé!
Mỗi khi ngủ (cụ thể là giấc ngủ trọn vẹn), anh em nghĩ mình ngủ bao nhiêu giấc? Trên thực tế, giả sử một giấc ngủ của chúng ta kéo dài 7,5 giờ thì chúng ta sẽ trải qua khoảng 5 chu kỳ ngủ, mỗi lần được tính là từ lúc chúng ta mơ màng đến khi chìm vào giấc ngủ sâu, kéo dài khoảng 1 tiếng rưỡi đến 2 tiếng. Trong mỗi chu kỳ được chia thành tối đa 5 pha với những phản ứng khác nhau của cơ thể.

Nếu giải thích ít giai đoạn hơn là chúng ta sẽ trải qua 2 khoảng thời gian trong một chu kỳ ngủ là: trạng thái ngủ NREM (Non-Rapid Eye Movement, không chuyển động mắt hay giai đoạn ngủ không mơ) và trạng thái ngủ REM (Rapid Eye Movement, chuyển động mắt liên tục - pha 5 hay giai đoạn ngủ mơ) xen kẽ với nhau liên tục từ lúc bắt đầu ngủ đến lúc thức.

Tính từ lúc bắt đầu nhắm mắt lại bắt đầu ngủ thì cơ thể sẽ bỏ qua giai đoạn REM - giai đoạn ngủ mơ (như hình trên) và đi thẳng tới giai đoạn NREM - giai đoạn ngủ không mơ, với 4 pha:

- Pha 1 (Stage 1 – Asleep): Đây là giai đoạn liu thiu, mơ màng. Mắt nhắm lại, cơ thể thư giãn nhưng rất dễ giật mình tỉnh dậy. Sóng não lúc này là sóng Theta (dao động nhanh, nhiều, liên tục gần giống như lúc tỉnh táo). Tình trạng này kéo dài 5-10 phút. Sau đó sẽ chuyển giấc ngủ qua pha 2.



- Pha 2 (Stage 2 – Light Sleep): Kéo dài khoảng 20 phút tiếp theo. Sóng não lúc này rơi vào trạng thái hỗn hợp (khi nhanh, khi chậm, có lúc biên độ cao bất ngờ) (Stage N2 như hình phía dưới). Lúc này, tình trạng ngủ lơ mơ xuất hiện, những ý nghĩ rời rạc, lung tung bắt đầu xuất hiện, có những lúc mắt mở nhưng lại không cảm nhận được gì. Lúc này nhịp tim và nhịp thở chậm lại, cơ bắp thả lỏng. Nhiệt độ cơ thể bắt đầu giảm. Cơ thể chuẩn bị rơi vào giấc ngủ sâu (pha 3 và 4), tuy nhiên vẫn có thể đánh thức bởi âm thanh vừa phải.



- Pha 3 (Stage 3 – Deep Sleep): Sau 2 pha trên mà không có bất kỳ sự tác động nào làm chúng ta thức giấc thì đó là dấu hiệu để cơ thể rơi vào giấc ngủ sâu ở pha 3 này. Lúc này nhịp thở, nhịp tim, nhiệt độ cơ thể và sóng não đạt tới ngưỡng yếu nhất, sóng delta với biên độ lớn. Mắt, tay, chân bất động, cơ bắp rơi vào trạng thái thư giãn cực đại, vì thế rất khó đánh thức, trừ khi có một âm thanh rất lớn và ai đó tác động mạnh vào. Giai đoạn này diễn ra khoảng 40 phút sau lúc bắt đầu nhắm mắt.

- Pha 4 (Stage 4 – Very Deep Sleep): Đây được xem là thời gian cơ thể rơi vào giấc ngủ sâu nhất, được xem là giai đoạn chữa lành và phục hồi chức năng cho toàn bộ cơ thể, quá trình phát triển và sửa chữa ở cấp độ tế bào sẽ diễn ra, hoócmon quan trọng sẽ được giải phóng để điều tiết lại cơ thể, năng lượng của cơ thể được phục hồi. Giai đoạn này cũng là giai đoạn chúng ta bị mộng du và tiểu dầm (nếu có). Nếu bị đánh thức ở giai đoạn này, người ngủ sẽ bị mất phương hướng, những suy nghĩ rời rạc, chấp vá đang diễn ra sẽ khiến cho mọi thứ trở nên tồi tệ.

Pha 1, pha 2 là giai đoạn ngủ nhẹ (chợp mắt), pha 3 và pha 4 là giai đoạn ngủ sâu. Thời gian để diễn ra cả 4 pha trên tính từ lúc mới bắt đầu nhắm mắt là từ 90 phút đến 120 phút.

Sau vài chục phút ngắn ngủi trải qua pha 4 (very deep sleep) của trạng thái ngủ NREM, chúng ta sẽ chuyển qua giai đoạn rất thú vị - REM (Rapid Eye Movement, trạng thái ngủ mà mắt chuyển động liên tục, khoảng thời gian dành cho những giấc mơ)



- REM (cũng có thể được xem là pha 5) là giai đoạn cơ thể chuyển giao giữa các chu kỳ ngủ và là bước đệm để tiếp tục trải qua một chu kỳ ngủ tiếp theo. Lúc này, cơ thể hoạt động tương tự như khi chúng ta thức: mắt chuyển động rất nhanh dưới mi mắt và sóng não lúc này giống như lúc đang tỉnh. Cả nhịp thở, nhịp tim, huyết áp tăng lên. Và REM cũng là giai đoạn mà những giấc mơ thường xuất hiện, trong thời gian này tuy có những dấu hiệu như lúc tỉnh nhưng tay, chân, các cơ lớn của chúng ta sẽ tạm thời không hoạt động (có khi bị tê) khiến cơ thể không thể cử động, ngăn chúng ta hành động khi đang mơ.
Như trên hình ảnh trên thì những chu kỳ ngủ kế tiếp, mức độ ngủ sâu sẽ giảm dần cho đến khi tỉnh hoàn toàn, chủ yếu là giai đoạn REM và giấc ngủ nhẹ.
Trên đây là những giai đoạn của giấc ngủ. Trong mỗi giai đoạn sẽ có nhiều điều thú vị khác cần tìm hiểu. Anh em nếu thích thú điều này thì hãy bình luận phía dưới nhé! Còn bây giờ, mình quay lại câu hỏi lớn của bài nào!

2. Tại sao nhiều lúc ngủ trưa dậy lại rất mệt?

Nếu anh em đọc kỹ những phần trên thì mình có nhấn mạnh ở pha 3 một số điểm như cơ thể rơi vào trạng thái ngủ sâu, sóng não yếu nhất, cơ bắp thả lỏng và ở pha 4 là cơ thể rơi vào trạng thái “không màn đến thế sự”, cơ thể chỉ lo phục hồi các yếu tố bên trong.



Vì Pha 3 và Pha 4 sẽ diễn ra khoảng phút thứ 40 đến phút thứ 90 trong 1 chu kỳ ngủ, sau đó là REM (hoặc pha 5) và rồi tới một chu kỳ ngủ sâu tiếp theo. Nên là miễn chúng ta bị đánh thức trong bất kì khoảng thời gian nào trong giai đoạn ngủ sâu của cơ thể (dù là chu kỳ đầu hay là những chu kỳ sau đó) thì trạng thái mệt mỏi, “muốn đấm vào mặt người khác”, hay “không thể tỉnh táo nổi”, đau đầu liên tục, không giữ được thăng bằng sẽ diễn ra.

Đó là lí do tại sao người khác hay nói chúng ta "chỉ chợp mắt buổi trưa một chút thôi, hoặc báo thức cho một giấc khoảng 30 phút hoặc ít hơn!" Là để cho chúng ta chỉ trải qua tối đa đến pha thứ 2 của giấc ngủ thôi, thiu thiu, cơ thể chưa thả lỏng và sóng não chỉ mới tới giai đoạn hỗn hợp nên khả năng sau khi bị giật mình, chúng ta ngồi nghỉ một chút thì cơ thể vẫn có thể sẵn sàng để làm việc mà không mệt mỏi trong suốt buổi chiều.

Nếu anh em nào ngủ khoảng 2 đến 4 tiếng buổi trưa thì may mắn lắm anh em sẽ bị giật mình hay gọi dậy khi cơ thể rơi vào pha 1, pha 2 thì sẽ không quá mệt mỏi. Nhưng đó là lúc nào chúng ta không kiểm soát được. Vì thế tốt nhất là ngủ trưa khoảng 30 phút là chuẩn.

Trên đây là một trong chuỗi các bài viết của mình về giấc ngủ. Anh em có thích những bài viết kiểu như này không? Hãy bình luận chia sẻ của mình phía dưới phần bình luận để mình có thêm động lực viết thêm những bài viết như thế này nhé!
Đọc thêm: Làm sao để ‘hack’ được các hoocmon để có được tâm trạng tốt hơn?