Nhận định chung
Làm giảm thiểu hoặc triệt tiêu hiện tượng nhiễu trong dàn âm thanh vinyl xuống một mức chấp nhận được là một quy trình khó và trải qua nhiều bước khác nhau. Ngay cả những bộ phonostage có mức nhiễu thấp nhất vẫn có thể cho tiếng ồn khó chịu nếu ta thiết lập nó không đúng cách. Bài này không dành cho các mâm như Victrola, Crosley.
Phonostage
Điều đầu tiên cần được chú ý chính là độ lớn tín hiệu từ cartridge (turntable) chỉ bằng 1/1000 so với tín hiệu từ đầu CD hay DAC. Tín hiệu càng nhỏ càng dễ bị tổn thương bởi ù xì, nhiễu cao tần. Phonostage MM có mức gain 40dB ở 1kHz (gain = 100), tuy nhiên vì quá trình RIAA Equalization, mức gain ở 60Hz sẽ lớn hơn 10 lần (gain = 1000), như vậy nếu nhiễu điện 0.0005V khi được khuếch đại lên đã tạo ra tiếng ồn có thể nghe thấy. Với cartridge MC hiện tượng này còn tệ hơn vì tín hiệu của chúng tính bằng 0.2mV-0.5mV.
Làm giảm thiểu hoặc triệt tiêu hiện tượng nhiễu trong dàn âm thanh vinyl xuống một mức chấp nhận được là một quy trình khó và trải qua nhiều bước khác nhau. Ngay cả những bộ phonostage có mức nhiễu thấp nhất vẫn có thể cho tiếng ồn khó chịu nếu ta thiết lập nó không đúng cách. Bài này không dành cho các mâm như Victrola, Crosley.
Phonostage
Điều đầu tiên cần được chú ý chính là độ lớn tín hiệu từ cartridge (turntable) chỉ bằng 1/1000 so với tín hiệu từ đầu CD hay DAC. Tín hiệu càng nhỏ càng dễ bị tổn thương bởi ù xì, nhiễu cao tần. Phonostage MM có mức gain 40dB ở 1kHz (gain = 100), tuy nhiên vì quá trình RIAA Equalization, mức gain ở 60Hz sẽ lớn hơn 10 lần (gain = 1000), như vậy nếu nhiễu điện 0.0005V khi được khuếch đại lên đã tạo ra tiếng ồn có thể nghe thấy. Với cartridge MC hiện tượng này còn tệ hơn vì tín hiệu của chúng tính bằng 0.2mV-0.5mV.
Nguồn nhiễu
Các nguồn nhiễu thường đến từ dây, tonearm hay cả cartridge, chủ yếu là do dòng điện không sạch hoặc nhiễu từ trường, sóng cao tần, sóng radio.
Các triệu chứng và giải pháp
Dưới đây là danh sách những triệu chứng nhiễu trong hệ thống âm thanh và điều gì thường gây ra chúng nhất. Ở đây chúng ta sẽ chỉ đề cập đến các lỗi nhiễu điện.
- Tiếng xì nhẹ: Bình thường. Đây là điều mà chúng ta muốn có trong một hệ thống âm thanh dùng turntable. Một hệ thống tốt sẽ có tiếng hiss nhỏ hơn tiếng ồn từ rãnh đĩa (groove noise).
- Nổ tí tách: Do đĩa trầy, xước
- Thi thoảng có tiếng bụp bụp: Kết nối không tốt, có thể gây ra do đầu cắm, dây hoặc socket bị lỏng. Cũng có thể do mối hàn bị hở.
- Bụp 1 tiếng lớn: Tiếng “bụp” khi tắt hoặc mở nguồn máy, cái này trong nhiều trường hợp phải can thiệp vào phần cứng bằng cách hàn thêm tụ vào power input của amplifier. Tuy nhiên với hầu hết mọi người việc này không khả thi. Tốt nhất là vặn nhỏ volume trên amplifier xuống rồi hãy tắt các thiết bị có nút nhấn khác.
- Ù to: Hiện tượng ù do nhiễm từ. Thường là do đặt gần biến thế nguồn, biến thế cách ly, hoặc một trường hợp nữa là ground loop gây ra bởi quá nhiều đường ground trong một hệ thống.
- Phát ra tiếng ù nhẹ, ổn định: Do hệ thống mâm không nối đất không đúng cách hoặc không nối đất. Thường xảy ra ở các hệ thống không được nối đất (bằng chấu 3 chân).
- Kêu è è: Gây ra do các motor trong các thiết bị đặt gần đó. Tủ lạnh hay các đồ điện có motor sẽ gây nhiễu khi được cắm vào chung một đường dây điện sẽ gây ra nhiễu tần số thấp trong lúc chúng hoạt động.
- Rít: Do nhiễu cao tần từ tủ lạnh, TV, máy giặt gây ra, nhiễm vào hệ thống điện tổng và dàn audio
- Bắt được sóng radio: Thường xảy ra với phono bán dẫn không được chống nhiễu kỹ, hoặc do hệ thống thiếu ground, khi chạm tay vào tonearm kim loại bạn sẽ vô tình biến thành 1 cái ăng ten thu sóng đài AM/FM
- Hú: Mâm kêu u u, độ lớn tăng dần. Điều này gây ra bởi rung động do đặt loa và turntable gần nhau. Không có biện pháp cách ly cho mâm và loa, dễ gây cháy mạch amplifier nếu mở âm lượng lớn
- Đục tiếng, mất high mid và treble: Trở kháng tải quá lớn nên bị đục tiếng
- Chói gắt: Thường xảy ra với kim MC. Kim MC dùng trở kháng tải chứ không dùng dung kháng tải như kim MM, nếu trên phono ta để dung kháng tải (capacitance loading) quá cao nó sẽ gây ra hiện tượng cộng hưởng dải cao và đẩy các âm high mid và treble lên cao gây ra chói gắt và mỏng tiếng. Ta nên đưa dung kháng tải về nhỏ nhất nếu dùng kim MC
Cách chẩn đoán và “sơ cứu”
Quảng cáo
Xử lý triệt để các lỗi trên là rất khó nhất là khi có nhiều vấn đề chồng chéo lên nhau. Bạn có thể kiểm tra đơn giản bằng các cách như sau:
- Sờ tay vào những phần kim loại nên được nối đất như chân nối đất, tonearm, vỏ bọc kết nối, khung máy... Nếu mức nhiễu thay đổi có nghĩa là bạn sẽ cần chú ý xử lý khu vực đó. Việc đầu tiên nên làm là thử kiểm tra nối đất.
- Rút dây input phonostage xem có hết nhiễu không.
- Đổi giữa các channel để xem channel nào gây ra lỗi.
- Thay đổi vị trí và hướng của phonostage xem tiếng hum có thay đổi hay không. Cách này giúp tìm ra chính xác thiết bị nào gây lỗi.
- Cắm dây sang ổ cắm khác.
- Tắt hết đèn huỳnh quang xem có hết tiếng ù không?
- Với hệ thống sử dụng dây 2 đầu (2-prong), kiểm tra xem đã nối đất chưa.
- Thử cách ly phonostage, tắt router WiFi, máy tính bảng, laptop và smartphone ở gần hệ thống.
Bắt đầu bằng việc đặt turntable và phonostage cách xa power amplifier và loa, cũng như đặt chúng trên bề mặt cứng cáp và chắc chắn. Cắm tất cả thiết bị điện vào chung lỗ cắm bằng ổ điện hoặc line filter. Đi dây ngắn và riêng biệt với các dây khác (không nên cột thành bó). Cuối cùng là đặt các nguồn nhiễu như biến thế cách ly, ổn áp, tủ lạnh, TV có khoảng cách với các thiết bị âm thanh càng xa càng tốt.
