Kiến thợ được biết đến là loại kiến phải đảm nhận cho nhiều vai trò công việc khác nhau từ chăm sóc ấu trùng, kiến chúa đến tìm thức ăn, điều trị vết thương cho đồng đội. Không chỉ như thế, các nhà côn trùng mới đây đã quan sát và phát hiện ra rằng ở loài kiến Cardiocondyla elegans, chúng thường có hành vi mai mối để tránh giao phối cận huyết. Cụ thể, những con kiến thợ đã sử dụng hàm dưới của chúng để kéo kiến chúa trẻ đến một tổ khác ở khá xa để tiến hành giao phối với kiến ở đó.
Mặc dù sở hữu kích thước khá nhỏ chỉ tầm 2-3 mm, nhưng các nhà khoa học đã nhận thấy kiến thợ Cardiocondyla elegans có thể cõng kiến chúa vượt qua quãng đường khoảng 15m và thả kiến chúa bên ngoài các tổ kiến đó. Độ dài quãng đường gấp 5.500 lần so với kích thước cơ thể chúng, tương đương với một người đi hơn 8.300m. Các nhà khoa học cho rằng đây là trường hợp mai mối đầu tiên được ghi nhận ở động vật, với mục đích là tránh giao phối cận huyết.
Mathilde Vidal, tác giả chính của nghiên cứu, đồng thời là nghiên cứu sinh tại Đại học Regensburg ở Đức cho biết: “Chúng cần sự đa dạng di truyền để tồn tại. Ở các loài khác, kiến đực có thể bay đi. Nhưng ở loài Cardiocondyla elegans, kiến đực không có cánh, còn kiến chúa thì không dùng cánh của chúng. Bên cạnh đó, kiến chúa cũng không thể tự rời tổ, chúng phải phụ thuộc vào kiến thợ.”
Từ năm 2014 đến 2019, Vidal đã cùng các đồng nghiệp lập ra bản đồ 175 đàn kiến Cardiocondyla elegans trên khắp miền nam nước Pháp. Các nhà khoa học đã quan sát cách kiến thợ dùng hàm dưới kẹp chặt kiến chúa rồi cõng chúng trên lưng, sau đó chúng sẽ thả kiến chúa ở bên ngoài tổ khác. Không chỉ thế, các nhà nghiên cứu còn phát hiện ra rằng sau khi một con kiến chúa đến tổ mới, nó sẽ được phép vào buồng giao phối, nằm gần lối vào tổ. Nơi này sẽ chứa đầy những con đực vốn đã quen với việc giao phối với những con cái có họ hàng gần. Sau đó, kiến chúa sẽ giao phối với kiến đực, lưu trữ và bảo quản tinh trùng trong một chiếc túi suốt phần đời còn lại.
Mặc dù sở hữu kích thước khá nhỏ chỉ tầm 2-3 mm, nhưng các nhà khoa học đã nhận thấy kiến thợ Cardiocondyla elegans có thể cõng kiến chúa vượt qua quãng đường khoảng 15m và thả kiến chúa bên ngoài các tổ kiến đó. Độ dài quãng đường gấp 5.500 lần so với kích thước cơ thể chúng, tương đương với một người đi hơn 8.300m. Các nhà khoa học cho rằng đây là trường hợp mai mối đầu tiên được ghi nhận ở động vật, với mục đích là tránh giao phối cận huyết.
Mathilde Vidal, tác giả chính của nghiên cứu, đồng thời là nghiên cứu sinh tại Đại học Regensburg ở Đức cho biết: “Chúng cần sự đa dạng di truyền để tồn tại. Ở các loài khác, kiến đực có thể bay đi. Nhưng ở loài Cardiocondyla elegans, kiến đực không có cánh, còn kiến chúa thì không dùng cánh của chúng. Bên cạnh đó, kiến chúa cũng không thể tự rời tổ, chúng phải phụ thuộc vào kiến thợ.”
Từ năm 2014 đến 2019, Vidal đã cùng các đồng nghiệp lập ra bản đồ 175 đàn kiến Cardiocondyla elegans trên khắp miền nam nước Pháp. Các nhà khoa học đã quan sát cách kiến thợ dùng hàm dưới kẹp chặt kiến chúa rồi cõng chúng trên lưng, sau đó chúng sẽ thả kiến chúa ở bên ngoài tổ khác. Không chỉ thế, các nhà nghiên cứu còn phát hiện ra rằng sau khi một con kiến chúa đến tổ mới, nó sẽ được phép vào buồng giao phối, nằm gần lối vào tổ. Nơi này sẽ chứa đầy những con đực vốn đã quen với việc giao phối với những con cái có họ hàng gần. Sau đó, kiến chúa sẽ giao phối với kiến đực, lưu trữ và bảo quản tinh trùng trong một chiếc túi suốt phần đời còn lại.
Sau khi giao phối thành công, kiến chúa sẽ ở lại trong chiếc tổ mới này đến khi qua mùa đông trước khi chui ra ngoài và bắt đầu tìm kiếm đàn mới cho riêng mình. Tuy nhiên, điều này ảnh hưởng rất nhiều đến quy tắc nghiêm ngặt của loài kiến về việc phân bố tài nguyên. Có thể kiến trong tổ mới ban đầu sẽ chấp nhận chăm sóc một con kiến chúa ngoại lai từ đâu đến mang gen của chúng, nhưng việc này không thể kéo dài lâu. Bởi kiến thợ sẽ không chấp nhận việc hầu hạ, chăm sóc nhiều hơn một con kiến chúa, điều đó sẽ buộc chúng phải tìm thức ăn nhiều hơn và làm việc lâu hơn. Những con kiến thợ này có thể sẽ trở nên thù địch thậm chí là giết cả kiến chúa ngoại lai theo lệnh kiến chúa mà chúng phục tùng.
Tuy nhiên, câu chuyện không phải lúc nào cũng sẽ diễn ra như thế. Các nhà nghiên cứu cho rằng một số kiến chúa trẻ được mang đến nhiều tổ khác nhau và giao phối với nhiều con đực khác nhau. Vidal chia sẻ: “Trong một tổ sẽ có nhiều kiến chúa mới cần được mang ra khỏi tổ, vì thế nhiều khả năng kiến thợ sẽ vô tình mang nhầm kiến chúa trẻ của đàn khác.”
Bên cạnh đó, Vidal còn cho biết: “Khoảng 40% đàn kiến sẽ chết hàng năm. Vì thế để đảm bảo gen của chúng tồn tại, chúng cần đảm bảo gen được phát tán tốt.” Tuy nhiên, ngay cả với những nỗ lực phát tán gen được thực hiện, giao phối cận huyết vẫn đóng vai trò quan trọng trong chu kỳ sính sản của loài kiến. Các thí nghiệm di truyền đã tiết lộ rằng ⅔ số lần giao phối của Cardiocondyla elegans là với những họ hàng gần. “Những con kiến chúa thường có xu hướng giao phối với khoảng 8 con đực trong suốt cuộc đời của chúng, trung bình 4 con trong số đó là họ hàng gần, 4 con còn lại có thể đến từ nhiều tổ khác.”
Mặc dù vẫn còn nhiều thắc mắc, chẳng hạn như nguyên nhân hành vi khiến kiến thợ chấp nhận mang kiến chúa đi nơi khác và ủng hộ những con kiến chúa ngoại lai. Hay những yếu tố khiến kiến thợ rời bỏ nữ hoàng của mình để chấp nhận lập đàn cùng kiến chúa khác. Dù vậy, nghiên cứu này cũng làm xuất hiện một sự thật thú vị, hiếm khi được quan sát ở xã hội loài kiến nói riêng hay tất cả xã hội nói chung: những kẻ thống trị cũng là công cụ của những kẻ bị trị. Cũng như những kẻ bị trị cũng sẽ nhanh chóng bị tiêu diệt khi chúng sống lâu hơn tính hữu dụng của mình.
Theo Livescience
