Nhắc lại thông tin mình đã nói lần trước.
Tế bào lympho B: tế bào sản xuất kháng thể, và chỉ có tác dụng khi tác nhân gây bệnh đang ở trong máu.
Tế bào lympho T: tế bào phụ trách đáp ứng khi tác nhân gây bệnh trốn vào trong tế bào.
Khi các tác nhân xâm nhiễm bị bắt bởi bạch cầu (tế bào tua/đại thực bào), chúng sẽ được xử lý và cung cấp thông tin cho tế bào lympho T giúp đỡ (T/CD4) và tuỳ theo điều kiện khi cung cấp mà tế bào lympho T này sẽ chuyển thành Th1 hay Th2 (tế bào T giúp đỡ loại 1 hay 2).
Tế bào Th1 sẽ tiết các cytokine (IFN-g, TNF-a) để điều khiển hoạt động miễn dịch bao gồm:
- kích thích tế bào lympho B tiết kháng thể nhiều hơn cả về số lượng lẫn chủng loại (IgM, IgA, IgG);
- kích thích tế bào lympho T gây độc (T/CD8) tấn công và tiêu huỷ các tế bào bị nhiễm tác nhân gây bệnh.
Tế bào Th2 ngược lại sẽ tiết các cytokine (IL-4/5/9/10/13) gây ức chế hoạt động của tế bào Th1.
Tế bào lympho B: tế bào sản xuất kháng thể, và chỉ có tác dụng khi tác nhân gây bệnh đang ở trong máu.
Tế bào lympho T: tế bào phụ trách đáp ứng khi tác nhân gây bệnh trốn vào trong tế bào.
Khi các tác nhân xâm nhiễm bị bắt bởi bạch cầu (tế bào tua/đại thực bào), chúng sẽ được xử lý và cung cấp thông tin cho tế bào lympho T giúp đỡ (T/CD4) và tuỳ theo điều kiện khi cung cấp mà tế bào lympho T này sẽ chuyển thành Th1 hay Th2 (tế bào T giúp đỡ loại 1 hay 2).
Tế bào Th1 sẽ tiết các cytokine (IFN-g, TNF-a) để điều khiển hoạt động miễn dịch bao gồm:
- kích thích tế bào lympho B tiết kháng thể nhiều hơn cả về số lượng lẫn chủng loại (IgM, IgA, IgG);
- kích thích tế bào lympho T gây độc (T/CD8) tấn công và tiêu huỷ các tế bào bị nhiễm tác nhân gây bệnh.
Tế bào Th2 ngược lại sẽ tiết các cytokine (IL-4/5/9/10/13) gây ức chế hoạt động của tế bào Th1.
Tuy bản thân tế bào lympho B có thể tự tiết kháng thể nhưng khi có sự giúp đỡ của tế bào Th1 thì tế bào lympho B tiết kháng thể nhiều hơn cả về số lượng lẫn chủng loại.
Hình 1: Quá trình đáp ứng của lympho bào T giúp đỡ, T gây độc, và B với tác gây xâm nhiễm (ví dụ trong trường hợp này là virus SARS-CoV-2)
Tóm lại, nếu tác nhân xâm nhập sống bên ngoài tế bào (chủ yếu là vi khuẩn, vi nấm, ký sinh trùng) thì kháng thể (IgM) có thể giúp chống lại các tác nhân này. Một khi tác nhân này xâm nhập vào tế bào (virus, vi khuẩn nội bào) thì kháng thể có rất ít tác dụng mà phải cần đến hoạt động của tế bào lympho T, cụ thể là tế bào Th1 để kích thích tế bào lympho T gây độc (T/CD8) tấn công và tiêu huỷ các tế bào bị nhiễm virus/vi khuẩn cũng như giúp tế bào lympho B tạo được kháng thể mạnh hơn và nhiều loại hơn, nhất là chuyển sang tiết IgG (kháng thể hoạt động tốt nhất trong máu).
Vậy rõ ràng rằng tuỳ theo tác nhân xâm nhiễm là virus hay vi khuẩn mà chúng ta có thể chỉ cần hoạt hoá tế bào lympho B hay phải cần hoạt hoá cả tế bào lympho B lẫn tế bào lympho T giúp đỡ, và tế bào lympho T gây độc. Và việc nắm rõ các thông tin này sẽ giúp tạo ra vaccine “điều khiển” được tế bào lympho mong muốn. Đó là vấn đề cốt lõi nhất của vaccine.
Thế nên, mình hay nói đùa
Một lym(pho) làm chẳng nên non
Ba lym(pho) chụm lại nên hòn núi cao.
Các thông tin trong ngoặc chỉ cung cấp thêm tên khoa học để bạn có thể tìm hiểu thêm nếu có nhu cầu thôi. Lướt qua nó cũng không ảnh hưởng gì đến việc hiểu thông tin mình cần chuyển tải.
PGS.TS. Trần Văn Hiếu
Quảng cáo
Nhóm nghiên cứu Y sinh học GMIF, Trường ĐH. KHTN TPHCM.