Anh em làm việc data, có thể là data analyst, data engineer hay data scientist thì rõ là hiểu nhiều về data, cách giải pháp, cách thức xử lý dữ liệu và những thứ chuyên môn của anh em. Tuy nhiên, trong rất nhiều trường hợp, anh em sẽ cần đưa những thứ của mình vào một sản phẩm nào đó, có thể là một website nội bộ để các phòng ban khác cùng sử dụng, có thể làm tích hợp vào app để người dùng xài. Hoặc chỉ đơn giản là anh em phải tìm cách để công ty có thể tận dụng data của anh em một cách hiệu quả hơn. Đó là lúc anh em cần biết về phát triển sản phẩm.
Phát triển sản phẩm ở đây ý mình là những sản phẩm digital, ví dụ như web, app, và cách anh em đưa nó đến cho người dùng xài. Nói đơn giản vậy cho dễ hiểu 😁
Bài này mình viết để các bạn làm trong nghề data đọc, các anh em khác có thể tham khảo nhé. Trong bài có dùng mấy chữ tiếng Anh, mình sẽ để nguyên cho nó thân thuộc với cái mà anh em nói chuyện hằng ngày với nhau.
Khi nói tới sản phẩm của những người làm data, chúng ta thường nghĩ đến những report, những dashboard, có thể là một số slide thuyết trình, phân tích chi tiết về các khía cạnh, các câu hỏi kinh doanh…
Phát triển sản phẩm ở đây ý mình là những sản phẩm digital, ví dụ như web, app, và cách anh em đưa nó đến cho người dùng xài. Nói đơn giản vậy cho dễ hiểu 😁
Bài này mình viết để các bạn làm trong nghề data đọc, các anh em khác có thể tham khảo nhé. Trong bài có dùng mấy chữ tiếng Anh, mình sẽ để nguyên cho nó thân thuộc với cái mà anh em nói chuyện hằng ngày với nhau.
Vì sao lại cần biết về phát triển sản phẩm?
Khi nói tới sản phẩm của những người làm data, chúng ta thường nghĩ đến những report, những dashboard, có thể là một số slide thuyết trình, phân tích chi tiết về các khía cạnh, các câu hỏi kinh doanh…
Đúng, nhưng theo mình thì trong thời buổi hiện nay, report, dashboard hay số là chưa đủ. Người dùng data của bạn cần có khả năng xem số thật nhanh, có thể đưa ra những hành động tương ứng mà không phải đi yêu cầu số một cách lâu lắc như ngày xưa. Thậm chí, một số thứ cần phải được hiển thị ngay trên màn hình của hệ thống mà họ thường dùng để họ có thể quyết định ngay, không phải nhảy qua nhảy qua lại giữa nhiều hệ thống với nhau.
Ví dụ, việc tạo một báo cáo bao gồm danh sách khách hàng đã mua hàng trong vòng 3 ngày vừa qua là chuyện dễ như cái búng tay với anh em. Sau đó, đội marketing sẽ dùng danh sách này import vào hệ thống nào đó để gửi email giảm giá, sau đó mang lên Facebook để chạy quảng cáo. Đoạn này là lúc mà data của bạn làm ra bắt đầu phát huy tác dụng, bắt đầu đem tiền về cho công ty đấy. Nhưng kể từ khi có data cho đến khi gửi email xong, cho đến khi setup quảng cáo xong… là một công đoạn dài, đội marketing phải tốn nhiều thời gian để làm việc này một cách thủ công.
Một ví dụ khác, anh em có thể tạo ra một dashboard chứa các chỉ số quan trọng cho vận hành, và người ta có thể vào dashboard này để xem số mỗi giờ một lần. Anh em có thể setup để nó tự gửi email hoặc thông báo qua chat đến cho người chịu trách nhiệm khi một chỉ số nào đó chạm ngưỡng nguy hiểm. Tuy nhiên, kể từ khi nhận được thông báo, người chịu trách nhiệm đó sẽ phải login vào một hệ thống khác, phải qua nhiều bước để tìm thấy sản phẩm đang bị nguy hiểm, và phải nhấn một loạt nút nữa để biết được vấn đề.
Và đây là lúc mà anh em data chúng ta phải bước lên một bước nữa, phải tìm cách để đưa data đến người dùng nhanh hơn và có thể hành động hiệu quả hơn. Với ví dụ marketing ở trên, anh em có thể tìm cách làm ra một hệ thống nào đó để lấy danh sách khách hàng thật nhanh, sau đó nhấn vài click là có thể gửi được email đi rồi, không cần xuất danh sách thủ công nữa. Hay với ví dụ về chỉ số nguy hiểm nói trên, anh em có thể hiển thị ngay thông báo lên hệ thống quản lý mà người chịu trách nhiệm đang dùng, họ chỉ cần click 1 click là biết ngay vấn đề.
Để làm được việc này, anh em phải hiểu về việc phát triển sản phẩm. Anh em phải hiểu được một cái web, một cái app nó được làm ra như thế nào, nó chạy ra sao. Nếu không thì làm sao có thể hiện thực hóa được nó, đúng không nào?
Hiểu về sản phẩm rồi, nhưng mà cần hiểu sâu đến đâu?
Mình sẽ nói rằng đoạn này phụ thuộc vào ước mơ và khát khao của anh em. Như mình, mình luôn muốn người ta sử dụng data của mình một cách tích cực, hiệu quả, phải “điên cuồng” với số trong việc vận hành mỗi ngày. Thế nên mình sẽ làm mọi cách để giúp họ, ngay cả nếu việc đó cần build ra một hệ thống mới, một app mới.
Vậy nên ngoài chuyện biết về data, mình còn phải biết cách làm web, cả front end lẫn backend, mình cũng phải biết cách làm app nữa. Và đương nhiên, cũng phải biết luôn cách kết nối data của mình vào các hệ thống này cho phù hợp với nhu cầu của người dùng. Ở các công ty mình đang làm, ngoài chuyện data, mình vẫn ngồi code web, code app như các anh em software engineer, mình vẫn ngồi vò đầu bức tóc khi backend có một lỗi nào đó mà mãi không tìm ra cách fix.
Quảng cáo
Nếu bạn không chọn đường đi như mình, bạn không cần phải làm sâu đến thế. Bạn có thể hiểu ở mức high level thôi, biết cách tụi nó chạy thôi và đi đặt hàng một bên khác làm cho bạn. Bên khác đó có thể là một công ty outsource bên ngoài, bên khác đó có thể làm team làm web trong chính doanh nghiệp của bạn.
Nhưng mình thì không thích phụ thuộc kiểu như thế này, cái gì mình làm được và có thể làm nhanh thì mình thường sẽ chọn tự làm. Tất nhiên còn phải cân đối về thời gian, nguồn lực chứ mình đâu có điên mà ôm việc để rồi không việc nào hoàn thành tốt :D Nhưng việc tự làm, tự kiểm soát nó sẽ giúp mình có thể mang lại nhiều giá trị nhất có thể cho người dùng của mình.
Ngay cả khi bạn không tự build sản phẩm (ví dụ: làm sếp, hoặc chỉ đơn giản là bạn bận quá không làm được), bạn cũng cần biết và hiểu để cùng team / cùng phòng ban khác để làm. Hiểu và biết cách nó chạy sẽ giúp bạn làm việc với người ta dễ hơn, nhanh chóng hơn, hiểu nhau hơn. Hiểu biết về kĩ năng, năng lực cũng sẽ giúp bạn ước tính thời gian cần thiết, nguồn lực cần đầu tư, tiền cần chi ra… Nó cũng giúp bạn biết được những khó khăn, những công việc mà các đội khác cần làm trong trường hợp bạn cần đi sửa data bị sai, đi dò lỗi, đi yêu cầu thêm tính năng / thêm tracking data…
Tất nhiên, cũng cần sự hỗ trợ từ sếp, từ các phòng ban khác để bạn có thể làm được điều này, chứ không phải không không mà xuất hiện rồi bắt người ta làm cái này cái kia, hay bắt người ta sử dụng cái bạn làm ra mà không có lợi ích gì cho họ. Những thứ liên quan đến quản lý thì thôi mình không nói trong bài này nha, cái đó nhiều lắm.
Kĩ năng này không bắt buộc, nhưng nó sẽ giúp nhiều cho bạn
Quảng cáo
Ở Việt Nam, mình thấy rằng việc tuyển dụng các role làm data hiện nay không yêu cầu biết về sản phẩm, và mình nghĩ rằng trong vài năm tới vẫn thế thôi. Nhưng nếu bạn có thêm kiến thức và kĩ năng trong việc làm ra một product, bạn có thể có nhiều cơ hội thăng tiến hơn, bạn có thể giúp người ta dùng data của mình tốt hơn, và bạn có thể được giao cho những trọng trách lớn hơn. Những kiến thức và kĩ năng này cũng giúp phân biệt bạn với rất nhiều những ông khác làm data trên thị trường, cho nhà tuyển dụng thêm lý do để tuyển bạn thay vì một người khác.
Chốt lại, các kĩ năng cần cho việc phát triển sản phẩm mà một thằng data nên biết là gì?
Mình ghi tóm tắt dạng gạch đầu dòng, anh em có thể tự tìm hiểu và học thêm nha.
- Hiểu về phát triển một digital product, có thể tìm hiểu các khóa học, sách về product management
- Làm web, hãy học làm web, cả backend và frontend, vì giờ web là cách dễ nhất để bạn đưa một thứ gì đó cho user xài. Học HTML, JavaScript, có thể học thêm một framework như React.js hoặc Vue.js. Học cả backend bằng PHP, hoặc anh em data đã biết Python sẵn thì dùng Python làm backend.
- Nên biết làm app, có thể học React Native và Flutter để làm app đa nền tảng cho nhanh. App di động hiện là giải pháp rất tiện để người dùng không ngồi trên máy tính mà vẫn có thể tiếp cận data và đưa ra hành động tương ứng, nhất là với các công ty có nhân viên làm ở kho, làm ở cửa hàng, chạy ngoài đường… Nếu được thì học thêm cả native như Kotlin hay Swift nhưng cái này để sau được, từ từ học.
- Hiểu thêm về cách bạn sẽ đưa sản phẩm cho người dùng, huấn luyện họ cách dùng, và thuyết phục họ sử dụng. Đoạn này coi vậy mà khó đấy :D Không phải dễ đâu. Cái gì liên quan đến con người đều khó
