Hằng trăm bài báo khoa học đã được xuất bản về mối nguy hại của việc sử dụng thuốc bảo vệ thực vật nhưng để từ bỏ sử dụng vẫn còn rất nhiều thách thức. Lượng các loại hóa chất này được sử dụng trên toàn cầu đã tăng gấp đôi trong giai đoạn 1990 - 2018, tăng từ 2,3 lên 4,1 triệu tấn, theo Tổ chức Nông lương Liên Hiệp Quốc (FAO). Tuy nhiên, hi vọng đã được nhen lên ở Liên minh Châu Âu. Tuần trước, nhiều quốc gia đã đề xuất các mục tiêu mang tính ràng buộc để giảm 50% lượng sử dụng thuốc bảo vệ thực vật đến năm 2030. Họ còn cấm hoàn toàn việc sử dụng thuốc bảo vệ thực vật ở công viên, vườn, sân chơi, đường mòn công cộng, và các điểm nhạy cảm về mặt sinh học.
“Chúng ta cần giảm việc sử dụng thuốc bảo vệ thực vật hóa học để bảo vệ đất, không khí và thực phẩm, và trên tất cả là [bảo vệ] sức khỏe của người dân,” Ủy viên Châu Âu về Sức khỏe và An toàn Thực phẩm Stella Kyriakides cho biết trong một thông cáo. “Lần đầu tiên, chúng ta sẽ cấm việc sử dụng thuốc trừ sâu ở sân chơi và vườn công cộng, đảm bảo rằng chúng ta ít bị phơi nhiễm hơn trong cuộc sống hằng ngày.”
Nông dân sẽ được hỗ trợ tài chính từ Chính sách Nông nghiệp Chung của Liên minh Châu Âu cho những tổn thất trong giai đoạn chuyển tiếp trong thời gian năm năm. Điều này đặc biệt quan trọng vì nhiều nông trại hiện tại phụ thuộc vào thuốc bảo vệ thực vật. Kế hoạch này cũng có chút thuận lợi khi giá phân bón tổng hợp đã tăng vọt trong năm vừa qua, trực tiếp đặt gánh nặng tài chính lên những người nông dân dựa vào hóa chất để có năng suất vụ mùa cao.
“Kể từ ‘cuộc cách mạng xanh’, nhiều nước trên thế giới đã phụ thuộc rất nhiều vào thuốc bảo vệ thực vật để tăng sản lượng nông nghiệp,” theo Laurie Beyranevand, Giám đốc Trung tâm Nông nghiệp và Hệ thống Thực phẩm tại Trường Luật Vermont. “Hệ thống thực phẩm và cách chúng ta sản xuất thực phẩm phụ thuộc rất nhiều vào việc sử dụng thuốc bảo vệ thực vật theo nhiều cách khác nhau - điều này đồng nghĩa với việc nông dân cần được tập huấn và hỗ trợ để sử dụng các hệ thống kiểm soát dịch hại khác.”
Đề xuất này là một phần của chiến lược Farm to Fork lớn hơn, là một đánh giá sau COVID đối với hệ thống thực phẩm của EU, tập trung vào việc thay đổi sản xuất, chế biến và phân phối, tiêu dùng và lãng phí thực phẩm để có một hệ thống bền vững và giảm thiểu các tác động của biến đổi khí hậu. Farm to Fork là một phần của mục tiêu lớn hơn nữa được gọi là Thỏa thuận Xanh Châu Âu nhằm mục đích trung hòa lượng khí thải gây hiệu ứng nhà kính và tách rời nền kinh tế khỏi việc sử dụng tài nguyên. Đề xuất quan trọng này có thể trở thành luật sớm nhất vào năm 2023, đi cùng với luật đa dạng sinh học đầu tiên được thông qua ở EU kể từ năm 1992, khi Chỉ thị về môi trường sống có hiệu lực, nhằm bảo vệ các loài động thực vật có nguy cơ tuyệt chủng, cũng như 200 loài có môi trường sống độc đáo.
“Chúng ta cần giảm việc sử dụng thuốc bảo vệ thực vật hóa học để bảo vệ đất, không khí và thực phẩm, và trên tất cả là [bảo vệ] sức khỏe của người dân,” Ủy viên Châu Âu về Sức khỏe và An toàn Thực phẩm Stella Kyriakides cho biết trong một thông cáo. “Lần đầu tiên, chúng ta sẽ cấm việc sử dụng thuốc trừ sâu ở sân chơi và vườn công cộng, đảm bảo rằng chúng ta ít bị phơi nhiễm hơn trong cuộc sống hằng ngày.”
Nông dân sẽ được hỗ trợ tài chính từ Chính sách Nông nghiệp Chung của Liên minh Châu Âu cho những tổn thất trong giai đoạn chuyển tiếp trong thời gian năm năm. Điều này đặc biệt quan trọng vì nhiều nông trại hiện tại phụ thuộc vào thuốc bảo vệ thực vật. Kế hoạch này cũng có chút thuận lợi khi giá phân bón tổng hợp đã tăng vọt trong năm vừa qua, trực tiếp đặt gánh nặng tài chính lên những người nông dân dựa vào hóa chất để có năng suất vụ mùa cao.
“Kể từ ‘cuộc cách mạng xanh’, nhiều nước trên thế giới đã phụ thuộc rất nhiều vào thuốc bảo vệ thực vật để tăng sản lượng nông nghiệp,” theo Laurie Beyranevand, Giám đốc Trung tâm Nông nghiệp và Hệ thống Thực phẩm tại Trường Luật Vermont. “Hệ thống thực phẩm và cách chúng ta sản xuất thực phẩm phụ thuộc rất nhiều vào việc sử dụng thuốc bảo vệ thực vật theo nhiều cách khác nhau - điều này đồng nghĩa với việc nông dân cần được tập huấn và hỗ trợ để sử dụng các hệ thống kiểm soát dịch hại khác.”
Đề xuất này là một phần của chiến lược Farm to Fork lớn hơn, là một đánh giá sau COVID đối với hệ thống thực phẩm của EU, tập trung vào việc thay đổi sản xuất, chế biến và phân phối, tiêu dùng và lãng phí thực phẩm để có một hệ thống bền vững và giảm thiểu các tác động của biến đổi khí hậu. Farm to Fork là một phần của mục tiêu lớn hơn nữa được gọi là Thỏa thuận Xanh Châu Âu nhằm mục đích trung hòa lượng khí thải gây hiệu ứng nhà kính và tách rời nền kinh tế khỏi việc sử dụng tài nguyên. Đề xuất quan trọng này có thể trở thành luật sớm nhất vào năm 2023, đi cùng với luật đa dạng sinh học đầu tiên được thông qua ở EU kể từ năm 1992, khi Chỉ thị về môi trường sống có hiệu lực, nhằm bảo vệ các loài động thực vật có nguy cơ tuyệt chủng, cũng như 200 loài có môi trường sống độc đáo.
Tuy nhiên, không phải ai hồ hởi với kế hoạch này. Tổng thống Pháp Emmanuel Macron đã lên tiếng về những lo ngại liên quan đến an ninh lương thực, nhấn mạnh sự cần thiết cho một nền nông nghiệp độc lập hơn là tính bền vững trong bối cảnh khủng hoảng lương thực liên quan đến cuộc xâm lược của Nga vào Ukraine. Tuy nhiên, những lo lắng này không có cơ sở thực tế. “Trong khi nhiều ý kiến cho rằng hệ thống lương thực sẽ phải gánh chịu hậu quả nghiêm trọng nếu nông dân bị hạn chế khả năng sử dụng thuốc bảo vệ thực vật, thì điều đó lại là một diễn giải không đúng”, Beyranevand nói.
Có nhiều cách để các trang trại hoạt động bền vững và tiếp tục cung cấp thực phẩm cho thế giới, Kathleen Merrigan, giám đốc điều hành của Trung tâm Swette về Hệ thống Thực phẩm Bền vững tại Đại học Bang Arizona, cho biết thêm. Ví dụ, Quản lý Dịch hại Tích hợp (Integrated Pest Management - IPM) bao gồm một loạt các kỹ thuật như thiết lập ngưỡng cho quần thể dịch hại trước khi thực hiện bất kỳ biện pháp nào để kiểm soát chúng, theo dõi và xác định các sinh vật cụ thể, thực hiện luân canh cây trồng và chọn cây chống chịu sâu bệnh. Kiểm soát dịch hại với các loại hóa chất nhắm đến mục tiêu cụ thể hoặc sử dụng bẫy và dọn cỏ là những biện pháp cần làm trước khi sử dụng những cách mạnh hơn.
Các phương pháp khác, như tăng cường khả năng lãnh đạo của phụ nữ trong lĩnh vực nông nghiệp, có thể là một câu trả lời, Merrigan cho biết thêm. Một nghiên cứu của FAO năm 2011 cho thấy rằng với cùng nguồn lực, nông dân nữ có thể tăng năng suất lên 20 - 30%. Xử lý thực phẩm thừa cũng rất quan trọng, vì khoảng một phần ba nguồn cung cấp thực phẩm toàn cầu bị lãng phí mỗi năm.
Điều quan trọng cần lưu ý là dự thảo này không hoàn toàn cấm thuốc bảo vệ thực vật. Chúng vẫn là một “công cụ quan trọng” để kiểm soát dịch hại, nhưng việc sử dụng chúng có thể còn phức tạp hơn khi Trái Đất thay đổi, đa dạng sinh học tiếp tục gặp khó khăn và môi trường suy thoái. Nhưng với công nghệ và chiến lược tập trung vào việc bảo vệ môi trường và nguồn cung thực phẩm, xây dựng các hệ thống nông nghiệp bền vững hơn là hoàn toàn khả thi. Tiếp tục nâng cao ý thức công dân về việc này và tạo áp lực sẽ giúp thúc đẩy hoàn thành các mục tiêu đặt ra.
Theo EC, POPSCI.
