Vô tình, mình thấy dạo này trên Facebook nhiều bài viết của nhiều nhóm Việt Nam nói về cái đồng Pi network, sắp có giá $6700/đồng, nhiều người sắp giàu. Xin lỗi phải làm ‘tan biến’ giấc mơ của nhiều anh em đang nằm mơ, nhưng chuyện đó sẽ KHÔNG bao giờ xảy ra. Mình viết bài này, với hy vọng nhiều anh em, và anh em, bà con của anh em đừng nghe lời của người khác mà bỏ tiền vào mấy cái crypto linh tinh với hy vọng đổi đời. Bên cạnh đó, cũng phổ cập vài kiến thức kinh tế cho anh em.
Đầu tiên, mình có vào cái trang web của cái đồng Pi network này. Cũng phải mất 1 ít thời gian, mình mới hiểu nó muốn làm gì. Cuối cùng mình có thể tóm tắt một vài mục đích của đồng Pi network này:
Sau đây là vài dấu hiệu cho mình thấy tới hiện tại đây là một dự án tào lao
Mình nhấn vào PI SDK Documentation thì dẫn tới cái Github của họ (hình bên dưới). Anh em thấy vấn đề không?
Đầu tiên, mình có vào cái trang web của cái đồng Pi network này. Cũng phải mất 1 ít thời gian, mình mới hiểu nó muốn làm gì. Cuối cùng mình có thể tóm tắt một vài mục đích của đồng Pi network này:
- Là một network để chạy những ứng dụng phi tập trung (decentralized application - Dapp), tương tự như Ethereum. Để hiểu hơn về tại sao có nhiều loại crypto, anh em tham khảo bài viết: Tại sao có nhiều loại cryptocurrency như hiện nay? Bitcoin vs Altcoins.
- Người người nhà nhà có thể đào được coin bằng cái điện thoại, thay vì phải bỏ nhiều tiền để mua card đồ hoạ, tiền điện, vân vân. Đào coin là gì, anh em tham khảo Blockchain là gì? Đào Bitcoin là gì?
Sau đây là vài dấu hiệu cho mình thấy tới hiện tại đây là một dự án tào lao
- Mình phải mất thời gian một hồi đi lòng vòng mới hiểu cái dự án này là một network để chạy các Dapp. Đáng ra mình phải mục đích này ngay lập tức ngay trang chủ.
- Người người nhà nhà đào coin trên điện thoại. Quá tào lao. Dễ vậy thì mấy cái crypto khác đã làm rồi anh em à. Mình nghĩ cái này họ đánh vào tâm lý là ai cũng có thể đào được dễ dàng thay vì phải khó khăn như đào Bitcoin hay Ethereum.
- Cryptocurrency layer 1 để cho các Dapp hoạt động (tương tự Ethereum, Cardano, Solana) mà lại có mã giới thiệu. Mặc dù cũng đã dấn thân xài, nghiên cứu crypto lâu, nhưng lần đầu tiên mình biết có kiểu này.
Mình nhấn vào PI SDK Documentation thì dẫn tới cái Github của họ (hình bên dưới). Anh em thấy vấn đề không?
- Tổng cộng có 14 commits, cái gần nhất thì 9 tháng trước. Tổng cộng có 3 người tham gia (3 contributors).
- Ngó sang cái Github của Ethereum, nó hoạt động sôi nổi hơn nhiều nhiều. 502 contributors, và commit gần nhất là 2 ngày trước.
Hy vọng với những anh em không biết nhiều về lập trình, anh em có thể thấy cái dự án Pi network này nó im ắng cỡ nào, mặc dù nó được đẻ ra từ khoảng 5 năm trước. Mình check bên cái explorer, cái commit đầu tiên (initial commit) là 5 năm trước.
Có vài anh em nhắn tin hỏi mình cái dự án Pi network này cũng lâu rồi, lúc đó mình nói nó là coin tào lao. Và cho tới hiện tại, qua những dấu hiệu mình cho anh em thấy, mình vẫn giữ nguyên quan điểm là cái dự án này là coin tào lao.
Okay, bây giờ mình phổ cập vài kiến thức kinh tế và tại sao mình kêu anh em đừng nằm mơ là cái đồng Pi này giá $6700 và ai cũng sẽ giàu. Phổ cập kiến thức kinh tế trước nhé:
- Giá của một cổ phiếu hay coin mà anh em hay thấy khi Google, là cái giá của giao dịch gần nhất được thực hiện. Ví dụ anh em thấy cái giá của cổ phiếu Apple, giá $138.93/cổ phiếu, có nghĩa là cái giao dịch gần nhất, trong trường hợp này là cuối cùng (do thị trường đã đóng cửa), thì giá một cổ phiếu APPL là $138.93.
- Giá trị vốn hoá (market cap). Sẽ bằng số cổ phiếu (chứng khoán) hoặc số coin (cryptocurrency) ngoài thị trường x cho giá (của giao dịch gần nhất). Ví dụ, giá gần nhất của cổ phiếu APPL là $138.93/cổ phiếu, số cổ phiếu ngoài thị trường (Shares outstanding) là 16.19 tỷ cổ phiếu. Vậy giá trị vốn hoá bằng
- Tính thanh khoản (liquidity): Cái này theo mình là cái quan trọng nhất của một công cụ đầu tư. Tính thanh khoản, anh em có thể hiểu kiểu như khả năng mà anh em có thể bán hoặc mua. Những cổ phiếu như Apple, Microsoft, Tesla, hay cryptocurrency như BTC, ETH là những thứ có tính thanh khoản cao. Có nghĩa là cái giá mà anh em thấy, khi anh em mua hay bán số lượng nhiều, sự chênh lệch (spread) sẽ không quá cao. Ngược lại với tính thanh khoản cao thì là thấp, càng bán nhiều thì giá một cổ phiếu hoặc một coin sẽ càng thấp, càng mua nhiều thì giá sẽ càng cao.
Trong cryptocurrency, có 1 cái gọi là liquidity pool, hiểu đại khái là nơi anh em có thể quăng cái đồng mình cần bán, hoặc cần mua, để nhận lại một đồng khác. Liquidity pool thường hoạt động trên một nơi gọi là sàn giao dịch phi tập trung (decentralized exchange - DEX). Mình lấy ví dụ cái đồng ETH trên sàn Uniswap. Cái liquidity pool của ETH/USDC là nơi anh em có thể đổi đồng ETH ra sang stablecoin – USDC. Liquidity pool này có giá trị 128 triệu USD, có nghĩa là chỉ có tổng cộng 126/2 = 63 triệu đồng USDC có thể dùng để mua lại đồng ETH trong cái pool này. Coin nào càng có tính thanh khoản cao thì càng có nhiều liquidity pool trên nhiều DEX và còn có giao dịch trên nhiều sàn giao dịch tập trung (centralized exchange - CEX) hơn. CEX là như Binance chẳng hạn.
Lấy ví dụ đồng ETH NẾU này chỉ có đúng 1 liquidity pool như hình trên, không còn pool nào, và cũng không có giao dịch trên CEX nào. Thì nếu cùng 1 lúc tất cả mọi người cùng muốn bán hết số đồng ETH thì chỉ tổng số tiền mà tất cả mọi người cùng nhận là 63 triệu USDC tương đương 63 triệu đô la Mỹ.
Nhiều dự án crypto đa cấp, lùa gà, thích dùng con số market cap càng lớn, giá càng cao để dụ những người tham tiền, thiếu hiểu biết nhảy vào mua. Nhưng họ không biết cái tính thanh khoản (liquidity pool) này là bao nhiêu. Rốt cuộc nhảy vào mua làm thanh khoản cho người khác.
Quảng cáo
Trong crypto, mình có thể tạo ra một cái coin rác (gọi là GARBAGE), có giá trị vốn hoá 1 tỷ USD Mỹ, bằng cách:
- Tạo ra 1 tỷ coin GARBAGE (khoảng 15 phút, vài cú click chuột).
- Chọn 1 cái DEX, rồi tạo ra cái liquidity pool cho GARBAGE/USDC.
- Rồi mình bỏ vào cái liquidity pool này: 1 đồng USDC, 1 đồng GARBAGE.
- Vậy là những trang web chuyên dùng check giá (như dexscreener chẳng hạn), họ sẽ tính market cap = 1 tỷ coin GARBAGE x 1 USDC = 1 tỷ USD.
- Trong khi đó, nếu có ai muốn bán coin GARBAGE này thì nhiều nhất và tất cả có thể nhận về là chỉ có 1 USDC thôi. Hay tính thanh khoản của cái coin GARBAGE có giá trị vốn hoá (market cap) 1 tỷ USD này thực tế chỉ có 1 USD thôi.
Nói về cái đồng Pi nhé, mọi người mơ nó sẽ có giá $6700. Mình chỉ muốn nói với anh em, hay bà con, anh chị của anh em đang quan tâm:
- Xem nó đang làm gì, thực tế ra sao. Đừng nghe những hứa hẹn kiểu như người người ai cũng đào được. Đào càng dễ, cung càng tăng, cầu không có do không có ai xài, không ai build app, thì anh em có đào được mấy triệu mấy trăm triệu cũng là rác thôi.
- Tính thanh khoản ra sao. Giá cao trên trời, mà thanh khoản bé tí teo, thì chỉ cũng chỉ là giàu trên giấy tờ thôi. Đa phần mấy coin rác, giá trị thấp, tụi lùa gà hay kêu anh em bán sang tay (P2P), kiểu như, mai mốt nó có giá 1000-2000 USD, hay 6700 USD/coin, tui bán cho anh nguyên đống mấy triệu coin này giá $100, $200, hay $1000/coin là được lắm rồi đó. Tụi nó phải bán kiểu đó để cái spread thấp. Chứ làm gì có cái liquidity pool nào cho nó bán giá trên trời.
- Nếu không biết gì, tốt nhất đừng bỏ tiền vào. Đừng để những con số giá, market cap đánh lừa rồi nhảy vào mua làm thanh khoản cho những đứa lùa gà nó muốn bán.
- Cái nữa riêng về cái đồng Pi này, trong cộng đồng crypto thế giới, mình không có nghe ai nói nó luôn, chắc chỉ có anh em Việt Nam là nói tới nó thôi.