14/10/2005: Tròn 20 năm trước, Tim Cook nhậm chức Giám đốc Vận hành của Apple

Đúng ngày này tròn 20 năm về trước, Tim Cook chính thức được bổ nhiệm làm Giám đốc Điều hành (COO) của Apple, đặt nền móng cho sự nghiệp dẫn dắt một trong những công ty có tầm ảnh hưởng nhất thế kỷ XXI.

Các giám đốc vận hành thường không nhận được nhiều sự chú ý như các giám đốc điều hành (CEO). Nhưng ít nhất trong trường hợp của Apple, vị trí COO đã chứng minh là cái tên then chốt cho thành công của công ty. Điều này giải thích tại sao việc thăng chức Tim Cook từ COO lên CEO lại không gây ngạc nhiên, và cũng lý giải vì sao những gì Apple làm trước khi có ông ấy lại đáng kinh ngạc đến vậy.

Tim Cook được bổ nhiệm vào vị trí COO của Apple vào ngày 14/10/2005, và theo như thông tin chính thức thì trước Tim Cook, không có ai đảm nhận chức vụ này tại Apple.



Thực tế thì không hẳn là vậy.

Trên thực tế, Jon Rubinstein đã rời khỏi vai trò vận hành cùng thời điểm Cook được thăng chức. Tuy nhiên, trước đó chưa từng có vị trí chính thức nào gọi là COO, cho đến khi Cook đảm nhận. Và ngay cả khi thông báo về việc bổ nhiệm của ông được công bố, Steve Jobs cũng đã tiết lộ rằng đó không phải một vị trí hoàn toàn mới.

"Tim đã làm công việc này hơn hai năm rồi, và đã đến lúc chúng ta chính thức công nhận điều đó bằng sự thăng chức này," Steve Jobs nói vào thời điểm đó. "Tôi và Tim đã cùng nhau làm việc hơn 7 năm, và tôi rất mong được tiếp tục hợp tác chặt chẽ với ông ấy để giúp Apple đạt được những mục tiêu thú vị trong những năm tới."

Apple khi ấy đặc biệt nhấn mạnh rằng Cook sẽ tiếp tục chịu trách nhiệm về tất cả các hoạt động bán hàng và vận hành của công ty trên toàn thế giới.

Hành trình học vấn của Tim Cook

Tim Cook tốt nghiệp MBA từ Đại học Duke, nơi ông là một người nhận học bổng Fuqua. Ông cũng có bằng Cử nhân Kỹ thuật Công nghiệp từ Đại học Auburn. Ông là người đầu tiên trong gia đình tham gia học đại học, và điều đó đã trở thành hiện thực nhờ số tiền mà ông kiếm được từ việc đi làm thêm, phân phát báo.

"Mọi người đều mong đợi tôi phải làm việc trong gia đình," ông từng nói với tờ Wall Street Journal. "Tôi thức dậy vào khoảng 3 giờ sáng, lấy một chồng báo và bắt đầu ném vào bãi cỏ của từng nhà. Và thường tôi sẽ quay lại ngủ trước khi đến trường."



"Việc đi phát báo đã giúp tôi bắt đầu sự nghiệp học đại học," ông nói. Ông cũng làm việc bán thời gian tại một hiệu thuốc để có tiền theo học Đại học Auburn.

"Tôi biết rằng việc được đi học là một đặc quyền mà tôi cần phải trân trọng," Cook tiếp tục. "Mọi người đều coi trường đại học vào những ngày đó, và hy vọng là cả hiện nay, như mở ra nhiều cơ hội."

Từ đó trở đi, ông dành hơn chục năm làm việc tại IBM, nơi ông trở thành giám đốc quản lý xuất nhập hàng hóa khu vực Bắc Mỹ. Vai trò này liên quan đến việc đưa sản phẩm từ linh kiện đến tay khách hàng, và Cook được báo cáo là rất hiệu quả trong việc quản lý chuỗi cung ứng của IBM.

Rời khỏi IBM

Năm 1994, ông rời IBM với mức lương 250.000 USD, cộng với tiền thưởng. Đó là cho một công ty có trụ sở tại Denver tên là Intelligent Electronics, và đó là công ty đầu tiên bổ nhiệm ông vào vị trí COO.

Tuy nhiên, Cook đã trải qua một vấn đề sức khỏe nghiêm trọng khi còn ở đó. Trong một thời gian ngắn, ông bị chẩn đoán nhầm mắc bệnh xơ cứng đa hệ thống. May mắn thay, hóa ra đó chỉ là kiệt sức nặng nề. Có lẽ đây chính là lúc ông bắt đầu yêu thích thể thao và tập luyện, và có lẽ đó là lý do tại sao ông rất chăm chỉ tham gia tập luyện tại phòng gym.

Một điều chắc chắn ông đã làm là đề xuất bán lại Intelligent Electronics cho General Electric. Họ đã thực hiện việc này vào năm 1997.

Ngay sau đó, Cook chuyển sang làm việc tại Compaq, nơi ông tiếp tục phát triển các kỹ năng và kinh nghiệm logistics mà có thể thấy ở Apple ngày nay, nhưng chỉ trong khoảng sáu tháng.

Trong suốt sự nghiệp của mình cho đến thời điểm đó, ông đã nỗ lực hoàn thiện các phương pháp để giảm thiểu lượng hàng tồn kho. Tại Compaq, ông thêm vào phương thức "Build to Order" (sản xuất theo đơn đặt hàng).

Đây chính xác là cách Apple vận hành cửa hàng trực tuyến hiện nay, nơi khách hàng có thể chỉ định cấu hình thiết bị mong muốn, trong những giới hạn nhất định.

Đây là một ý tưởng mới tại Compaq và hoàn toàn phụ thuộc vào việc các quy trình sản xuất Just In Time của công ty hoạt động tốt như thế nào. Mọi thứ đều diễn ra rất suôn sẻ, và Cook đáng lẽ ra sẽ có một tương lai vô cùng tươi sáng tại Compaq, cho đến năm 1998, khi ông gặp Steve Jobs.

Lời đề nghị từ Apple

Cook khi ấy nói rằng ông không muốn làm việc tại Apple và không muốn rời khỏi Compaq. Lý do duy nhất ông chấp nhận cuộc họp là vì Steve Jobs khi ấy đã trở thành một nhân vật lớn trong ngành công nghệ. Người có tư duy về logistics và thực tế như Tim Cook hẳn đã cân nhắc lời đề nghị của Jobs.

Jobs đưa ra tiền thưởng ký hợp đồng nửa triệu USD, cộng với mức lương hàng năm 400.000 USD.

Nhưng Cook nói rằng quyết định chấp nhận lời đề nghị lúc ấy hoàn toàn không hề thực tế và không liên quan gì đến tiền bạc cả. "Bất kỳ sự cân nhắc hợp lý nào về chi phí và lợi ích đều nghiêng về phía Compaq, và những người hiểu tôi rõ nhất đã khuyên tôi nên ở lại Compaq," Cook sau này nhớ lại. "Một CEO mà tôi xin lời tư vấn thậm chí còn cảm thấy mạnh mẽ đến mức ông ấy bảo tôi sẽ là kẻ ngốc nếu rời Compaq để đến Apple."



Ở đúng thời điểm ấy, vị CEO kia rõ ràng là có lý lẽ của riêng mình. Compaq khi ấy đang trên đà phát triển, Cook đã có một vai trò an toàn và thành công, và Apple lúc bấy giờ gần như phá sản.

"Tôi cảm thấy rằng việc gia nhập Apple sẽ là một cơ hội có một không hai để làm việc với một thiên tài sáng tạo," Cook nói. "Các kỹ sư được dạy cách đưa ra quyết định phân tích, nhưng đôi khi dựa vào trực giác lại quan trọng nhất."



Kết cục, Tim Cook gia nhập Apple vào ngày 11/3/1998. Gần hai mươi năm sau đó, ông đã có bài phát biểu khai giảng tại MIT và nhìn lại lý do tại sao ông đã thực hiện một động thái sự nghiệp rủi ro như vậy.

"Tôi sẽ không bao giờ tìm thấy mục đích của mình khi làm việc ở một nơi mà bản thân nó lại thiếu một mục đích rõ ràng," ông nói vào năm 2017. "Tôi đã thử học thiền. Tôi tìm kiếm sự hướng dẫn và tôn giáo. Tôi đọc những triết gia và nhà văn vĩ đại. Và tất nhiên, tôi có thể đã thử nghiệm với một chiếc máy tính Windows."

Hòa nhập tại Apple

Từng có nguồn tin nói rằng, Steve Jobs đã từng có những lo lắng rằng Tim Cook "không phải là người am hiểu sản phẩm". Ý ông là Cook không có sự tập trung vào sản phẩm như ông hay Jony Ive.

Nhưng khi Cook không ám ảnh về những chi tiết tinh tế trong thiết kế iMac như cách Jobs làm, ông lại tập trung hoàn toàn vào hậu cần để có thể phân phối sản phẩm trên phạm vi toàn cầu. Anh em có thể sẽ nghĩ việc vận chuyển dường như là điều ít quan trọng nhất trong câu chuyện về cách chiếc iMac G3 huyền thoại đã cứu Apple. Thật ra không phải.

Trong năm làm việc đầu tiên của ông tại Apple, khi công ty vẫn đang gặp khó khăn về tài chính, Tim Cook đã dám chi 100 triệu USD chỉ cho việc vận chuyển. Cụ thể, ông đã mua một lượng lớn dịch vụ vận tải hàng không chỉ để đưa những chiếc máy iMac đến tay khách hàng.



Rõ ràng đó là một số tiền lớn, nhưng ngoài việc Cook đã chi tiêu khi Apple có thể khó xoay xở được, anh ấy còn phải chi khoản tiền này nhiều tháng trước khi iMac được công bố. Vì vậy, Cook rõ ràng đã đặt cược vào sự thành công của iMac và nếu nó không thành công, 100 triệu USD đó sẽ mất trắng.

May thay, iMac đã trở nên rất thành công, nhưng vẫn còn một khía cạnh khác trong canh bạc của Cook. Bằng cách mua tất cả không gian vận chuyển hàng không này để đưa iMac ra thị trường vào mùa lễ, ông cũng đã chặn đứng các đối thủ cạnh tranh của Apple.

Trở thành CEO Apple

Năng lực làm chủ chiến lược toàn cầu trong cả hai tầm ngắn và dài hạn vẫn còn rất rõ ràng trong cách Apple hoạt động, mặc dù có lẽ bây giờ nó được thực hiện bởi hàng ngàn nhân viên dưới quyền Cook, đang làm việc trong lĩnh vực này. Đôi khi cũng không thể lên kế hoạch cho tương lai xa, như năm 2025 đã thấy sự cần thiết phải tái cấu trúc toàn cầu quy mô lớn.

Cook đã nhìn thấy phần nào tương lai, và bắt đầu sắp xếp lại chuỗi cung ứng và phân phối trên toàn thế giới vào năm 2015. Dự báo này cho phép Apple giảm thiểu tác động của thuế quan đối ứng của ông Trump, và cách chúng liên tục thay đổi.

Tuy nhiên, chi phí vẫn không hề rẻ. Apple ước tính rằng đến thời điểm ra mắt iPhone 17, công ty sẽ phải chi 2 tỷ USD chỉ riêng cho các chi phí liên quan đến thuế quan.



Nhưng bây giờ, Apple đã có thể đủ khả năng chi hàng tỷ USD ở những chỗ cần thiết. Apple làm được như vậy, chính nhờ cách Cook điều hành công ty kể từ khi tiếp quản vị trí của Steve Jobs vào năm 2011.

Kể từ thời điểm đó, Cook đã đưa Apple đến mức định giá 1 nghìn tỷ USD, trở thành công ty đầu tiên đạt cột mốc quan trọng đó. Sau đó ông lại thành công một lần nữa, biến Apple trở thành công ty đầu tiên trên thế giới đạt mức định giá 3 nghìn tỷ USD.

Giống như những gì anh ấy nói khi Apple đạt đến mức định giá 1 nghìn tỷ USD, Cook khẳng định rằng tiền bạc không phải là điều quan trọng nhất.

"Kết quả tài chính đơn giản chỉ là kết quả của sự đổi mới của Apple, đặt sản phẩm và khách hàng lên hàng đầu và luôn trung thành với các giá trị của chúng ta," anh ấy nói với nhân viên khi Apple đạt đến mức định giá 1 nghìn tỷ USD. “Giống như Steve Jobs đã làm trong những khoảnh khắc như thế này, chúng ta đều nên hướng tới một tương lai tươi sáng của Apple và công việc tuyệt vời mà chúng ta sẽ cùng nhau thực hiện.”

Cook đã (hay thực tế thậm chí là vẫn đang) bị so sánh theo cách tương đối tiêu cực với Steve Jobs ngay từ khi ông tiếp quản chiếc ghế CEO. Điều đó còn tăng lên khi việc đối phó với tổng thống Trump, thứ khiến ông phải ứng xử như một chính trị gia, thứ mà Jobs hiếm khi phải làm.



Tuy nhiên, vì có vẻ như ông luôn nhìn cả vào hai chi tiết, Just In Time ngắn hạn, và ván bài dài hạn, Cook dường như đang thực hiện những động thái cần thiết để bảo vệ Apple.

Tuy nhiên, Cook đang đến gần với độ tuổi 65, vì vậy hiện tại có rất nhiều suy đoán về thời điểm ông có thể rời khỏi Apple. Ông đã điều hành Apple lâu hơn Steve Jobs, và đội ngũ cấp cao của ông cũng có khả năng nghỉ hưu cùng một lúc với ông.

Không có cách nào mà người đàn ông xây dựng sự nghiệp hoàn toàn dựa trên việc lên kế hoạch chi tiết lại không làm việc để tìm ra ai sẽ là người kế nhiệm của mình. Nhưng bất kể đó là ai, họ sẽ tiếp quản một Apple mà Cook đã nuôi dưỡng thành một tập đoàn khổng lồ.

Theo Apple Insider