Hầu hết những thiết bị có khả năng nhập ký tự hiện nay như máy tính, điện thoại, máy tính bảng... đều sử dụng kiểu bàn phím QWERTY truyền thống, đã tồn tại được hàng trăm năm. Khi đã gõ quen với cách sắp xếp ký tự kiểu QWERTY, có thể bạn sẽ thấy nó tiện lợi và hợp lý nhưng liệu đây có phải là cách sắp xếp hiệu quả và cho tốc độ gõ tốt nhất không? Bạn có biết ngoài bàn phím QWERTY còn có những cách sắp xếp khác cho tốc độ gõ nhanh hơn rất nhiều? Bạn có biết cách sắp xếp các ký tự kiểu này chịu ảnh hưởng nhiều từ máy chữ cổ điển và nó ra đời trên một số hạn chế của máy chữ đó? Nếu chưa biết xin mời bạn đọc tiếp phần bên dưới để thấy được những hạn chế và nhược điểm của bàn phím QWERTY.
Lược sử bàn phím QWERTY
Chân dung Christopher Latham Sholes
Bàn phím QWERTY được tạo ra bởi Christopher Latham Sholes vào năm 1868 và đăng ký bằng sáng chế tại Mỹ 10 năm sau đó. Ông vốn là một nhà báo và thợ in đã cùng với hai người bạn của mình là Carlos Glidden và Samuel W. Soulé thiết kế ra nguyên mẫu ban đầu của bàn phím QWERTY với hai hàng ký tự sắp xếp theo bảng chữ cái alphabet (hình 1). Bàn phím hiện nay có phần số và ký tự riêng nhưng như hình ảnh này thì có thể thấy QWERTY ban đầu chỉ có hai hàng và được gộp chung cả ký tự và số. Sau khi phát minh ra kiểu sắp xếp này thì Sholes nhận thấy có vấn đề với máy chữ của ông: máy sẽ bị kẹt nếu như người dùng gõ với tốc độ nhanh và gõ hai phím cùng lúc. Sau đó, giải pháp được đưa ra đó là sắp xếp lại những ký tự hay được sử dụng, đưa chúng sang vị trí xa nhau hơn để tránh tình trạng kẹt. Có giả thuyết cho rằng bàn phím QWERTY hiện nay ra đời là để làm chậm đi tốc độ đánh máy, tránh tình trạng kẹt nhưng nó chưa được chứng minh là đúng hoàn toàn.
Hình 1
Sau đó, Sholes tiếp tục nghiên cứu, cải tiến bàn phím của mình và tới tháng 4 năm 1870, kiểu bàn phím mới ra đời với 3 hàng ký tự, hàng số ở trên cùng, tổng cộng 4 hàng bao gồm cả các dấu chấm, phẩy, hỏi chấm (hình 2). Ba năm sau đó, bằng phát minh máy chữ Sholes & Glidden được bán cho E. Remington and Sons và công ty này tiếp tục cải tiến bàn phím với lối sắp xếp như bàn phím QWERTY hiện nay bằng việc thay vị trí của dấu châm bằng chữ cái R để có thể gõ chữ typewriter chỉ trong một hàng trên cùng (hình 3). Trong năm 1878, máy chữ Remington No.2 ra đời với kiểu sắp xếp ký tự dạng QWERTY và phím Shift để viết chữ in hoa hoặc in thường. Cái tên QWERTY được lấy theo vị trí và cách sắp xếp 6 ký tự đầu tiên ở hàng trên cùng (từ trái qua phải).
Hình 2 và Hình 3
Bàn phím QWERTY chịu ảnh hưởng bởi hạn chế của máy chữThời điểm bàn phím QWERTY được phát minh cũng là lúc máy chữ thịnh hành. Máy chữ có nguyên lý hoạt động cơ khí và không phải kỹ thuật số nên một số hạn chế của nó đã ảnh hưởng rất nhiều tới cách sắp xếp ký tự trên bàn phím QWERTY. Như đã nói, những người đánh máy chữ chuyên nghiệp thường gõ với tốc độ nhanh và bàn phím ban đầu mà Sholes tạo ra đã bị kẹt các thanh kim loại dẫn từ phím bấm tới đầu in khi thao tác nhanh. Vì thế mà ông phải cải tiến bàn phím của mình với cách sắp xếp mới. Với bàn phím điện tử hiện nay thì tình trạng đó không bao giờ xảy ra.
Ngoài ra, không phải ngẫu nhiên mà các phím bấm được sắp xếp đan xen nhau theo các hàng. Khoảng trống so le giữa các phím này được dành cho những thanh kim loại của máy chữ thời cổ điển. Vậy tại sao bàn phím QWERTY phổ biến cho tới ngày nay? Câu trả lời có lẽ là do thói quen của người dùng. Một khi đã quen với kiểu bàn phím này thì sẽ rất khó để chuyển qua bàn phím khác dù biết sẽ có những bàn phím cho tốc độ gõ nhanh hơn. Dưới đây là một số kiểu sắp xếp ký tự khác so với bàn phím QWERTY.
Các kiểu bàn phím khác QWERTY
- Dvorak: Bàn phím Dvorak là kiểu bàn phím đầu tiên cạnh tranh với QWERTY, bằng sáng chế về kiểu bàn phím này được cấp cho August Dvorak và William Dealey vào năm 1936. Bàn phím Dvorak hiệu quả hơn so với QWERTY và cũng ít yêu cầu người dùng di chuyển các ngon tay hơn, nhờ đó mà tốc độ gõ tăng lên đáng kể trong khi giảm bớt sự mệt mỏi khi thao tác quá lâu. Với cách sắp xếp ký tự kiểu này, các nguyên âm và phụ âm được sử dụng nhiều nhất được đặt ở hàng chính giữa, bạn có thể tạo ra được 400 từ có nghĩa với một hàng này. So với QWERTY chỉ là 100 từ có nghĩa.
- Colemak: Colemak ra mắt năm 2006, được phát minh bởi Shai Coleman. Nó ra đời dựa trên sự tối ưu của hai dạng bàn phím QWERTY và Dvorak. Cũng giống như bàn phím Dvorak, bàn phím Colemak này tiết kiệm quá trình di chuyển của tay người gõ phím. Với bàn phím QWERTY, ngón tay của bạn phải di chuyển nhiều hơn 2,2 lần so với bàn phím Colemak. Với một hàng ký tự trên Colemak, bạn gõ được số từ có nghĩa nhiều hơn 35 lần so với QWERTY.
- Capewell: Bàn phím Capewell được tạo ra bởi Michael Capewell, ông cho rằng nó thuận tiện hơn bàn phím Dvorak. Mục đích để tạo ra bàn phím này vẫn là hạn chế sự di chuyển ngón tay của người gõ so với bàn phím QWERTY. Theo Michael Capewell, người dùng sẽ tiết kiệm được 48% số lần di chuyển ngón tay khi sử dụng bàn phím của ông (so với QWERTY).
