Một hành tinh quay quanh Proxima Centauri (Cận Tinh) - ngôi sao nằm gần Hệ mặt trời nhất, vừa được các nhà khoa học đến từ Tổ chức Nghiên cứu vũ trụ châu Âu tại bán cầu Nam (ESO) cho là rất có thể tồn tại sự sống trên bề mặt. Nếu chính xác, đây có thể là nơi cú trú của người ngoài hành tinh gần nhất nằm bên ngoài Hệ mặt trời của chúng ta, và có lẽ cũng là ngoại hành tinh thú vị nhất từng được tìm thấy.
Hành tinh nói trên được gọi là Proxima b, với kích thước lớn hơn ít nhất 1,3 lần so với Trái đất và được cấu thành chủ yếu từ đá. Proxima b cũng nằm rất gần sao chủ Proxima Centauri, chỉ cách khoảng 7 triệu cây số, bằng 5% khoảng cách từ Trái đất đến Mặt trời. Chính vì điều đó, quỹ đạo của Proxima b chỉ là 11,2 ngày, bằng ⅛ chiều dài quỹ đạo của Sao Thủy.
Quỹ đạo gần bất thường của Proxima b vô tình biến nó trở thành một địa điểm lý tưởng. Proxima Centauri là một ngôi sao lùn đỏ, nhỏ hơn và mờ hơn nhiều so với Mặt trời của chúng ta. Vì vậy, "vùng sinh sống" (khu vực xung quanh một ngôi sao, nơi có nhiệt độ đủ ấm để nước có thể tồn tại ở dạng lỏng) của nó nằm gần hơn nếu so với Mặt trời. Và điều quan trọng hơn, Proxima b nằm trong khu vực này.
Điều đó có ý nghĩa rất lớn, bởi như đã biết, nước lỏng là thành phần đóng vai trò quan trọng cho sự sống trên Trái đất; nếu Proxima b cũng có nước ở dạng lỏng, đồng nghĩa với việc nó hỗ trợ sự sống. Cách Hệ mặt trời chỉ khoảng 4,2 năm ánh sáng, Proxima b chắc chắn sẽ là ứng cử viên hàng đầu trong công cuộc tìm kiếm người ngoài hành tinh của chúng ta.
Hành tinh nói trên được gọi là Proxima b, với kích thước lớn hơn ít nhất 1,3 lần so với Trái đất và được cấu thành chủ yếu từ đá. Proxima b cũng nằm rất gần sao chủ Proxima Centauri, chỉ cách khoảng 7 triệu cây số, bằng 5% khoảng cách từ Trái đất đến Mặt trời. Chính vì điều đó, quỹ đạo của Proxima b chỉ là 11,2 ngày, bằng ⅛ chiều dài quỹ đạo của Sao Thủy.
Quỹ đạo gần bất thường của Proxima b vô tình biến nó trở thành một địa điểm lý tưởng. Proxima Centauri là một ngôi sao lùn đỏ, nhỏ hơn và mờ hơn nhiều so với Mặt trời của chúng ta. Vì vậy, "vùng sinh sống" (khu vực xung quanh một ngôi sao, nơi có nhiệt độ đủ ấm để nước có thể tồn tại ở dạng lỏng) của nó nằm gần hơn nếu so với Mặt trời. Và điều quan trọng hơn, Proxima b nằm trong khu vực này.
Điều đó có ý nghĩa rất lớn, bởi như đã biết, nước lỏng là thành phần đóng vai trò quan trọng cho sự sống trên Trái đất; nếu Proxima b cũng có nước ở dạng lỏng, đồng nghĩa với việc nó hỗ trợ sự sống. Cách Hệ mặt trời chỉ khoảng 4,2 năm ánh sáng, Proxima b chắc chắn sẽ là ứng cử viên hàng đầu trong công cuộc tìm kiếm người ngoài hành tinh của chúng ta.
"Thật sự thú vị vì nó rất gần gũi, không có bất kỳ cơ hội nào tốt hơn thế này", Michael Endl, nhà khoa học tại Đại học Texas (Mỹ), một trong những thành viên tham gia nghiên cứu, cho biết. Các nhà thiên văn Đài quan sát thuộc ESO đã phát hiện ra hành tinh đặc biệt này, sau quá trình quan sát liên tục Proxima Centauri vào giai đoạn nửa đầu năm 2016.
Mặc dù vậy, họ đã không nhìn thấy hành tinh một cách trực tiếp. Thay vào đó, các nhà nghiên cứu đã nhận thấy sự tồn tại của hành tinh dựa trên cách Proxima Centauri di chuyển. Khi Proxima b di chuyển quanh sao chủ, lực hấp dẫn nhỏ bé của nó tác động đến Proxima Centauri, khiến ngôi sao này chao đảo. Bằng cách phân tích những dao động này, các nhà thiên văn tại ESO đã thu thập được rất nhiều thông tin về hành tinh mà họ thậm chí không thể nhìn thấy.
Được biết, nghiên cứu này được thúc đẩy bởi Guillem Anglada-Escudé, một nhà thiên văn học tại trường Queen Mary, Đại học London (Anh), người đã tìm ra dữ liệu cho thấy có thể có một hành tinh quay quanh Proxima Centauri. Tiếc là dữ liệu đó đã không đủ sức thuyết phục. Để làm sáng tỏ vấn đề, Anglada-Escudé và nhóm của ông đã tiến hành quan sát Proxima Centauri mỗi đêm từ giữa tháng 1 đến cuối tháng 3 năm nay, nhờ sử dụng các kính viễn vọng 3,6 mét của ESO đặt tại La Silla (Chile).
Công cụ chính mà các nhà khoa học dùng là máy quang phổ HARPS - một thiết bị có thể nhận biết sự thay đổi nhỏ trong ánh sáng phát ra từ một ngôi sao, từ đó cho biết ngôi sao đang tiến gần đến Trái đất hoặc đi ra xa. Dựa trên cách này, biến động nhẹ của ánh sáng mà Proxima Centauri phát ra đã cho thấy sự tồn tại của một hành tinh gần đó. Phát hiện này đã được xác nhận bổ sung từ các kính thiên văn trên toàn thế giới.
"Khi bạn đã nhận được cùng một tín hiệu từ các công cụ khác nhau, chắc chắn không phải là công cụ có lỗi", theo Paul Butler, nhà thiên văn học tại Viện Khoa học Carnegie (Mỹ), cũng là một trong những thành viên của nhóm nghiên cứu. "Chúng tôi tự tin đây là sự thật".
Mặc dù quay quanh “vùng sinh sống” của Proxima Centauri, khí hậu trên hành tinh này có lẽ sẽ rất khác biệt so với Trái đất. Rất có thể Proxima b không có mùa, bởi vì nó quá gần sao chủ, đồng thời lượng bức xạ mà hành tinh nhận được cũng nhiều hơn Trái đất. Tuy nhiên, các nhà thiên văn không loại trừ khả năng tồn tại của nước trên bề mặt hành tinh. Chúng có thể xuất hiện ở những phía thường xuyên được Mặt trời soi rọi, hoặc các khu vực thuộc vành đai nhiệt đới.
Với những tiềm năng này, Proxima b chắc chắn sẽ là đối tượng được nghiên cứu nhiều nhất trong thời gian tới. Cụ thể, các nhà thiên văn học muốn biết những gì đang xảy ra trong bầu khí quyển của hành tinh. Sự hiện diện của các loại khí nhất định trên hành tinh có thể giúp các nhà khoa học xác định được sự hiện diện nước lỏng, hoặc thậm chí là sự sống ở bên dưới. "Bạn sẽ muốn tìm kiếm các phân tử mà Trái đất có để hỗ trợ sự sống, chẳng hạn như oxy, nước, carbon dioxide, và có lẽ là methane", Alan Boss, nhà thiên văn quan sát tại Viện Khoa học Carnegie, cho biết. "Những phân tử đó được gọi là dấu hiệu sinh học".
Quảng cáo
Hiện các nhà khoa học vẫn đang xác định xem Proxima b có phải là một ngoại hành tinh quá cảnh, nghĩa là nó di chuyển qua vùng giữa Proxima Centauri và Trái đất. Nếu trường hợp đó xảy ra, các nhà thiên văn có thể tính toán được cách hành tinh làm mờ Proxima Centauri, khi nó đi qua trước mặt ngôi sao này. Điều đó có thể giúp chúng ta biết được bán kính và mật độ của hành tinh.
Ngoài ra, các chuyên gia cũng có thể nghiên cứu các loại khí bao quanh hành tinh, bằng cách quan sát bộ lọc ánh sáng của ngôi sao thông qua bầu khí quyển. Tuy nhiên, khả năng Proxima b là một hành tinh quá cảnh thật sự rất nhỏ. Một điều đáng lưu ý nữa là Proxima Centauri thật chất là một ngôi sao lùn đỏ bừng sáng, nghĩa là độ sáng của nó có thể thay đổi theo những cách không thể lường trước được.
Đó là lý do tại sao cách tốt nhất để biết có gì bên trong bầu khí quyển của Proxima b là dựa vào các hình ảnh của hành tinh, dù phải đối mặt với khó khăn. Proxima Centauri tuy tương đối mờ nhạt, ánh sáng của ngôi sao này lại dễ dàng lấn át các hành tinh gần đó, khiến cho chúng trở nên khó quan sát hơn từ Trái đất. Cách duy nhất để thu được hình ảnh của Proxima b là bằng cách nào đó phải tách được ánh sáng của sao chủ, ra khỏi từ ánh sáng phản chiếu lên hành tinh.
Đó là nhiệm vụ khó khăn bởi Proxima b rất gần ngôi sao. Trong tương lai, các kính thiên văn vũ trụ trên mặt đất có thể sẽ làm được điều đó, nhưng đó là câu chuyện của ít nhất vài thập kỷ nữa. Thậm chí khi công nghệ đã có mặt, những hình ảnh ban đầu thu được chắc chắn sẽ không có độ chi tiết cao. "Chúng ta sẽ không thể nhìn thấy các quầy cà phê trên bãi biển và người ngoài hành tinh đang vẫy tay với chúng ta", Butler nói.
Có những khó khăn nhất định, song các nhà nghiên cứu vẫn hy vọng rằng phát hiện của họ sẽ thúc đẩy những nhóm khác bắt đầu theo dõi và nghiên cứu hành tinh này một cách chi tiết hơn. Bên cạnh đó, Proxima b không nghi ngờ gì sẽ là động lực to lớn để khuyến khích mọi người thực hiện một chuyến thăm đến hệ thống sao này vào một ngày nào đó, đặc biệt là đối với những người tham gia dự án Starshot do nhà vật lý Stephen Hawking khởi xướng. Đó là sáng kiến nhằm gửi một tàu vũ trụ nhỏ có thể bay ra ngoài Hệ mặt trời nhờ một hệ thống laser khổng lồ. Về mặt lý thuyết, một chiếc tàu như vậy có thể đi đến ngôi sao chỉ trong vòng 20 năm, thay vì phải mất hàng chục ngàn năm như việc dùng các tên lửa sử dụng động cơ đẩy như hiện tại.
Tuy nhiên, Starshot hiện chỉ mới bắt đầu và có lẽ phải còn vài thập kỷ nữa mới trở thành hiện thực. Do đó, chúng ta có thể sẽ không có nhiều hiểu biết hơn về Proxima b, ít nhất là trong tương lai gần. Theo nhà thiên văn Butler, phát hiện mới là vô cùng thú vị do tiềm năng to lớn của hành tinh, trong việc tìm kiếm sự sống ngoài Trái đất. "Chúng tôi đang tìm kiếm nhiều hơn và nhiều hơn nữa về các siêu Trái đất và thậm chí cả những điều gần gũi hơn, như có cùng khối lượng với Trái đất", Butler nói. "Có rất nhiều ngôi sao sở hữu các hành tinh có khả năng hỗ trợ sự sống", và điều đó cho thấy Trái đất có lẽ không phải là nơi duy nhất trong vũ trụ tồn tại sự sống.
Quảng cáo
