Trò chuyện cùng Jack Oclee-Brown, trưởng phòng phát triển và nghiên cứu âm thanh của KEF

Các mẫu loa được KEF sản xuất trong vài thập kỷ qua hầu hết đều được chính bàn tay của Jack Oclee-Brown nhào nặn. Anh hiện đang đảm nhận vị trí Trưởng phòng Nghiên cứu Âm thanh tại KEF và cũng là người tham gia phát triển các mẫu sản phẩm cao cấp như series hi-end Reference 1, R3s và gần đây nhất là phiên bản kỷ niệm 50 năm LS50.



Dưới đây là bài phỏng vấn Trưởng phòng Nghiên cứu Âm thanh Jack Oclee-Brown về những kinh nghiệm anh có được trong quá trình làm việc tại KEF, cũng như những câu chuyện lý thú có liên quan đến nghề âm thanh.

Anh bắt đầu yêu thích và đeo đuổi ngành hi-fi từ khi nào?

Ai trong gia đình tôi cũng có sở thích âm nhạc và tôi được tiếp cận âm nhạc từ rất sớm. Mẹ tôi cũng rất hay hát và các thành viên khác trong gia đình thì chơi nhạc cụ. Tôi còn nhớ từng tìm thấy một chiếc turntable cũ, vài cái đĩa và loa cũ. Tôi mang chúng về phòng và nghe nhạc rất nhiều, và dần dần phát triển nó thành dàn hi-fi cho mình. Dì tôi đã tặng cho tôi một cặp loa Sony cũ và tôi đã rất ngạc nhiên bởi chất âm vô cùng tuyệt vời của nó.

Tôi cũng có một người bạn thân đam mê thiết bị âm thanh và chúng tôi cùng trao đổi học hỏi kinh nghiệm để xây dựng bộ dàn phù hợp cho mình. Đây cũng là lúc mà tôi nhận ra mình có hứng thú nhiều nhất với những chiếc loa. Từ những hướng dẫn trong quyển ghi chú mà anh bạn này tặng, tôi đã mày mò và tự tạo ra cho mình cặp loa đầu tiên chỉ bằng những công cụ làm gỗ gia dụng. Tôi cảm thấy rất thích thú khi chất âm của nó hay hơn nhiều so với cặp loa Sony cũ đang dùng.

Tôi bắt đầu chuyên tâm hơn vào các môn Toán, Vật lý, Thiết kế, Công nghệ và Kinh tế để quyết định theo đuổi nghề làm âm thanh. Dần dần tay nghề của tôi ngày một cao hơn và cũng làm ra được những chiếc loa tốt hơn, cũng như biết sử dụng những thiết bị đo chuyên dụng để có thể mang lại kết quả chính xác nhất. Sau đó tôi tiếp tục theo học tại trường Đại học Southampton và lấy bằng Kỹ sư Âm thanh của Viện ISVR (Institute of Sound and Vibration Research).

Cơ duyên nào đã khiến anh chọn làm việc tại KEF?

Trong năm thứ hai học Đại học tôi đã gởi thư tự giới thiệu đến hầu như tất cả các hãng âm thanh ở Anh. Mark Dodd ở KEF đã gọi cho tôi và sắp xếp lịch làm việc 3 tháng hè ở KEF R&D (Maidstone) vào năm 2002. Sau 3 tháng đó, họ đề nghị tôi quay lại tiếp tục làm việc vào mùa hè tới, và cuối cùng chính thức mời tôi vào làm việc sau khi tôi tốt nghiệp vào năm 2004.

Công việc của anh gồm những gì?

Công việc của tôi ở KEF là quản lý nhóm nghiên cứu và phát triển sản phẩm ở Maidstone, giúp phát triển và hoàn thiện công nghệ driver độc quyền trong các hệ thống âm thanh của KEF. Nói đơn giản thì công việc của chúng tôi là đảm bảo để các sản phẩm của KEF luôn có chất âm tốt nhất. Ngoài ra nhóm phát triển còn chung tay thiết kế các sản phẩm sắp được ra mắt của KEF, cũng như tham vấn cho nhóm quản lý dự án về những gì tốt hoặc chưa tốt trong những sản phẩm tiếp theo.

Chúng tôi cũng phát triển các phần mềm để giả lập khả năng làm việc của những chiếc loa, từ đó có thể mô phỏng được môi trường âm thanh mà người dùng sẽ tiếp xúc khi sử dụng các sản phẩm của hãng và giúp tinh chỉnh chúng phù hợp nhất. Công việc tôi đảm nhiệm là lên kế hoạch làm việc cho nhóm và đảm bảo công việc có thể diễn ra suôn sẻ.

Một chiếc loa lý tưởng sẽ cần phải có những gì?

Điều mà chúng tôi cố gắng thực hiện là tạo ra một chiếc loa có thể làm người nghe chìm đắm trong không gian âm nhạc. Âm nhạc là một khái niệm rất phong phú và âm thanh phải được tái tạo lại một cách cẩn thận và chi tiết nhất có thể. Vai trò của một chiếc loa là không cản trở các trải nghiệm nghe nhạc của bạn, không gây chú ý hay làm ta bị phân tâm khi nghe nhạc.

Mong muốn của chúng tôi là tạo ra một chiếc loa với chất âm trung tính và tự nhiên nhất, không hạn chế độ động hay làm ảnh hưởng đến âm thanh nguyên bản và truyền tải được các chi tiết dù là nhỏ nhất, đồng thời làm tiếng nhạc lan tỏa khắp phòng nghe của bạn để tái tạo âm trường 3D trong các bản thu.

Các công đoạn phát triển một chiếc loa gồm những gì?

Đầu tiên chúng tôi sẽ thống nhất với nhau về các mục tiêu thiết kế như kích thước loa, driver ra sao và mức giá thành bán ra như thế nào. Sau đó là đến công đoạn nghiên cứu và tạo ra những chiếc loa thử nghiệm đầu tiên để đo đạc và tinh chỉnh một cách chính xác nhất theo các mục tiêu đã được đề ra. Cuối cùng là công đoạn hoàn thiện để tạo ra sản phẩm sẵn sàng đưa ra thị trường.

Công đoạn nghiên cứu và phát triển thường phức tạp và tốn nhiều thời gian nhất, gồm các bước lựa chọn thiết kế driver, tinh chỉnh crossover, tính toán không gian hộc loa, thiết kế vị trí các lỗ thoát âm hoặc các mạch điện và DSP nếu sản phẩm là loa active. Chúng tôi cũng có thói quen chọn một sản phẩm có sẵn để làm tham chiếu xem chiếc loa mình đang phát triển có đạt yêu cầu hay chưa.

Vật liệu nào là lý tưởng nhất để gia công driver?

Lý tưởng nhất thì các driver trong chiếc loa cần phải làm việc đồng nhất với bất cứ tín hiệu nào mà nó nhận được. Tín hiệu mid và treble thường đòi hỏi driver phải dao động cực nhanh nên chóp loa phải nhẹ và cứng, nếu không nó sẽ bị cong. Khi vật liệu bị cong, nó sẽ tạo ra cộng hưởng ở một số điểm trên bề mặt. Nói chung các vật liệu tốt nhất, so sánh từ nhẹ nhất đến cứng nhất, sẽ bị ảnh hưởng càng nặng từ hiện tưởng cộng hưởng.

Ngoài ra còn có các nhân tố khác có ảnh hưởng đến cộng hưởng của chóp hoặc vòm driver như bề mặt vật liệu hay tính chất riêng của các thành phần kèm theo, môi trường xung quanh hay khối lượng và độ cứng của voice coil.

Theo tôi thì không có vật liệu nào là hoàn hảo nhất do chúng luôn có các ưu và khuyết điểm riêng. Cách mà chúng tôi chọn là kết hợp nhiều loại vật liệu khác nhau để mang đến kết quả tốt nhất, ví dụ kết hợp chóp driver nhôm nhẹ và cứng với phần hấp thu rung động bằng cao su chẳng hạn.

Vì sao thiết kế Uni-Q 3-way chưa có mặt trên thị trường?



Thiết kế Uni-Q cho phép kết hợp 2 driver thành cùng một nguồn tiếng đồng bộ tuy nhiên đây là một công nghệ rất phức tạp và tiêu tốn rất nhiều thời gian để phát triển. Uni-Q cũng góp phần không nhỏ vào việc làm giảm hiệu ứng của bộ phân tần giữa driver midrange và tweeter và không làm bạn phân tâm khi thưởng thức nhạc.

Về kỹ thuật thì do bước sóng của các tần số upper-mid và treble rất nhỏ nên việc đặt 2 driver riêng biệt ở gần nhau để tạo nên một nguồn tiếng là điều không thể. Các tần số thấp có bước sóng dài hơn thì việc này có thể được thực hiện bằng cách cẩn thận lựa chọn vị trí đặt driver. Lấy ví dụ với hệ thống KEF Blade, chúng tôi đã tạo ra một nguồn tiếng ảo trong toàn dải mà không cần đến công nghệ Uni-Q 3-way.

Anh cảm thấy tự hào nhất với thiết kế nào?



Đó chính là thiết kế Tangerine trên các dòng sản phẩm hiện tại của KEF. Ý tưởng này được đưa ra bởi Mark Dodd và ban đầu chỉ có thể thực hiện bằng mô phỏng, tuy nhiên sau đó chúng tôi đã nghiên cứu thành công.

Giữa các thông số đo đạc và nghe thử thực tế, cái nào được ưu tiên hơn?

Cái nào cũng quan trọng cả. Dĩ nhiên trải nghiệm nghe thực tế là rất quan trọng, nhưng nếu ta không đo đạc kỹ lưỡng các thông số thì cũng chỉ có thể đưa ra các giả thuyết mà thôi. Mục tiêu ở đây là phải kết hợp cả 2 thứ. Ta có thể đo đạc những thông số cần thiết nhất để đưa ra kết luận rằng chiếc loa sẽ cho chất âm như thế nào, hoặc khi chiếc loa có chất âm không tốt thì ta sẽ biết được lỗi nằm ở đâu khi tham khảo các thông số của nó. Kết hợp được 2 khái niệm này đã giúp KEF ngày càng phát triển được các mẫu sản phẩm tốt hơn.

Những chiếc loa nào anh cảm thấy ấn tượng nhất?

Tôi rất yêu thích những thiết kế loa của KEF trong giai đoạn cuối những năm '80. Tôi cũng rất hứng thú khi tham gia phát triển Concept Blade, và hàng ngày vẫn dành chút thời gian để nghe nhạc với Reference 1. Ngoài ra cũng có một số mẫu loa của các hãng khác khiến tôi ấn tượng như Yamaha NS1000 hay Celestion Kingston.

Anh thường nghe tác phẩm nào nhiều nhất?

Tôi là một fan bự của Philharmonia Orchestra và rất hay xem các buổi hòa nhạc của họ tại Royal Festival Hall. Thưởng thức nhạc trưởng Esa-Pekka Salonen chỉ huy tác phẩm Sibelius Symphony No.2 là một trong những trải nghiệm không bao giờ tôi có thể quên được. Tôi cũng có rất nhiều tác phẩm yêu thích khác nhưng xin phép được giấu tên chúng.

Anh sử dụng loại nhạc nào để test loa?

Theo cá nhân tôi thì những chiếc loa cao cấp chỉ nên được nghe với các bản thu audiophile. Tuy nhiên quá trình sản xuất nhạc, công cụ và các thiết bị âm thanh trong phòng thu đôi khi không đáp ứng được các đòi hỏi của người nghe nhạc chuyên nghiệp, và điều này là rất đáng tiếc. Một chiếc loa với chất lượng tốt sẽ có khả năng thể hiện bản thu một cách trung thực nhất, không bị các ảnh hưởng âm học như ở những mẫu loa chất lượng trung bình.

Khi test loa sẽ cần nhất là độ trung thực và chính xác của bản thu, nhưng sự quen thuộc đối với từng dòng nhạc cũng quan trọng không kém. Tôi thường hỏi thêm ý kiến của những người khác trong quá trình thẩm âm, và dựa trên những kinh nghiệm hay sở thích nghe của họ, tôi sẽ đánh giá được sản phẩm có phù hợp cho nhu cầu nghe đa dạng hay không. Mỗi người đều có gu nghe nhạc khác nhau và cái cách mà chúng ta cảm nhận âm nhạc cũng khác nhau.

Anh có nhận xét gì về nhu cầu chơi loa hi-fi trong 20 năm qua?

Trong 20 năm trở lại đây những chiếc loa thực sự không thay đổi quá nhiều. Các công nghệ âm học và thiết kế driver gần như đã đạt đỉnh điểm và chúng ta cần cái gì đó đột phá hơn, dứt khỏi lối mòn hiện tại. Tuy vậy tôi vẫn tin rằng còn rất nhiều cơ hội để nghiên cứu và cải thiện chất lượng driver, từ đó mang đến chất âm trung thực hơn nữa. Tôi nghĩ thiết kế loa active sẽ có những bước biến chuyển mạnh mẽ trong vài thập kỷ tới.