Loài chim ăn ký sinh trên người động vật - gọi là chim Buphagidae (red-billed), chúng thường đậu trên người tê giác, ngựa vằn, nai, hay hà mã. Đối với tê giác, thì loài chim này có thể báo hiệu cho tê giác nhận biết rằng có người đang đến gần, hay nói cách khác - chúng cảnh báo nguy hiểm cho nhau.
Tiêu biểu là loài tê giác đen, chúng có khứu giác và thính giác rất tốt, tuy nhiên thị giác lại kém, điều này sẽ có lợi cho những kẻ rình rập săn bắt tê giác. Số lượng tê giác đen trên thế giới chỉ còn lại khoảng 5000 con, ít gấp 10 lần kể từ năm những năm 1970s.
Nhà sinh thái học Roan Plotz cùng các cộng sự đã nghiên cứu bằng cách thử gắn nhiều thiết bị theo dõi lên lưng tê giác đen ở vườn Hluhluwe-Imfolozi thuộc Châu Phi. Sau một thời gian dài theo dõi các tập tính của tê giác thì Plotz chỉ thấy rất ít loài chim ăn ký sinh (Buphagidae) đậu trên lưng mà không phải con nào cũng có. Ngoài ra Plotz phát hiện được những con tê giác có chim đậu sẽ có khả năng phát hiện có nguời đến gần tốt hơn, và chúng có các hành động cảnh giác để sẵn sàng bỏ chạy. Còn những con tê giác không có chim Buphagidae trên lưng thì khả năng nhận biết có người đến chỉ 23%.
Tiêu biểu là loài tê giác đen, chúng có khứu giác và thính giác rất tốt, tuy nhiên thị giác lại kém, điều này sẽ có lợi cho những kẻ rình rập săn bắt tê giác. Số lượng tê giác đen trên thế giới chỉ còn lại khoảng 5000 con, ít gấp 10 lần kể từ năm những năm 1970s.
Phép thử kiểm chứng
Nhà sinh thái học Roan Plotz cùng các cộng sự đã nghiên cứu bằng cách thử gắn nhiều thiết bị theo dõi lên lưng tê giác đen ở vườn Hluhluwe-Imfolozi thuộc Châu Phi. Sau một thời gian dài theo dõi các tập tính của tê giác thì Plotz chỉ thấy rất ít loài chim ăn ký sinh (Buphagidae) đậu trên lưng mà không phải con nào cũng có. Ngoài ra Plotz phát hiện được những con tê giác có chim đậu sẽ có khả năng phát hiện có nguời đến gần tốt hơn, và chúng có các hành động cảnh giác để sẵn sàng bỏ chạy. Còn những con tê giác không có chim Buphagidae trên lưng thì khả năng nhận biết có người đến chỉ 23%.
Chứng tỏ loài chim ăn ký sinh trên lưng giúp ích cho tê giác rất nhiều trong vấn đề nhận biết người hoặc thú săn mồi rình rập với khoảng cách tầm 9 mét, liên quan đến chuyện sống còn của con tê giác đó và theo bản năng chúng sẽ bỏ chạy khỏi nguy hiểm.
Như vậy, Plotz cùng các cộng sự kết luận rằng chim ăn ký sinh có thể giúp tê giác (vật chủ) cảnh giác trước loài người với tỉ lệ 40-50%, rất đáng kể. Mối quan hệ giữa chim và tê giác khá phức tạp để hiểu rõ, tuy nhiên bằng cách nào đó mà chúng biết được những khu vực từng xảy ra nguy hiểm để có thể né và không đến đó nữa.
Liệu tê giác biết "nghe lén"?
Nghiên cứu khác từ nhà sinh thái học tại trường đại học California LA chỉ ra rằng chính vì có thính giác tốt, tê giác sẽ "nghe lén" được cách mà loài chim ăn ký sinh trên lưng báo hiệu về sự hiện diện của kẻ rình rập đang ở gần, hay là con người nói chung.
Như vậy sẽ có một câu hỏi đặt ra - liệu chim ăn ký sinh có quan hệ thực sự với tê giác, hay chỉ đơn thuần tê giác "nghe lén" báo hiệu nguy hiểm từ các con chim với nhau vì dĩ nhiên chim Buphagidae khi đậu trên lưng vật chủ luôn đậu thành bầy đàn nhỏ.
Tóm lại thì việc chim Buphagidae có "mục đích" báo hiệu cho tê giác hay việc tê giác nghe được chim báo hiệu cho nhau thì chung quy vẫn là điều tốt cho loài tê giác đen. Cũng cần lưu ý rằng việc bôi thuốc diệt ký sinh trên tê giác cũng gây khiến chim ăn ký sinh bị chết vì thuốc, nên tốt nhất cứ "thuận theo tự nhiên".
Theo National Geographic
