Mời anh em cùng mình tiếp tục tìm hiểu về những nền văn minh cổ xưa nhất của loài người với: Ai Cập cổ đại, Đế chế La Mã, Trung Quốc cổ đại và nền văn minh được mệnh danh là "Cái nôi của nền văn minh nhân loại" - Lưỡng Hà.
Ai Cập cổ đại - Tồn tại từ khoảng năm 3100 → Năm 332 trước Công nguyên
Quần thể Kim tự tháp tại Giza và Tượng Nhân sư lớn còn sót lại
Đứng sừng sững bên bờ tây sông Nile trong khoảng 4.500 năm, Kim tự tháp Khufu khổng lồ tại Giza là cấu trúc duy nhất còn sót lại của Quần thể Kim tự tháp Giza - cũng từng là một trong Bảy Kỳ quan Thế giới. Công trình vĩ đại này chỉ là một trong nhiều di sản của Ai Cập cổ, cùng với chế độ chính trị đặc biệt như việc trao quyền hành vào tay phụ nữ nhiều hơn bất kỳ nền văn minh nào khác trong thế giới cổ đại. Hơn nữa, các ngôi đền của họ cũng có hàng trăm nữ thần, điển hình là Bastet - nữ thần mèo rất được kính trọng - phải chăng đây là lý do loài mèo luôn tỏ vẻ "sang chảnh" chăng?
Bản đồ Ai Cập cổ đại, miêu tả các thành phố chính và các vị trí của thời kỳ triều đại (khoảng năm 3150 - năm 30 TCN)
Trong vấn đề bình đẳng giới, phụ nữ Ai Cập rất được tôn trọng và được hưởng nhiều quyền lợi hợp pháp (chứ không như thời đại ngày nay). Dễ nhận thấy nhất chính là cuộc đời kinh điển sa hoa của Nữ hoàng Cleopatra, được coi là thời kỳ nổi tiếng nhất trong lịch sử Ai Cập, thế nhưng triều đại của nữ pharaoh từ 14 thế kỷ trước chưa phải là thời kỳ huy hoàng nhất.
Hatshepsut (nghĩa là "đứng đầu trong giới quý tộc nữ") là một trong những nữ hoàng vĩ đại nhất của Ai Cập cổ đại, đã cho xây dựng một số dự án đầy tham vọng trong suốt 22 năm trị vì, bao gồm ngôi đền lớn ở Deir el-Bahari tại Luxor. Bà đã tích lũy đáng kể cho kho bạc nhà nước bằng cách điều hành quá trình mở rộng, phát triển thương mại, thiết lập các tuyến đường thương mại kết nối đến vùng "Sừng châu Phi", mang lại các mặt hàng, hàng hóa có giá trị và hiếm có như vàng, ngà voi và gia vị.
Djeser-Djeseru là công trình chính của tổ hợp đền thờ lăng mộ Pharaon Hatshepsut tại Deir el-Bahri, cũng chính là một ví dụ hoàn hảo cho kiến trúc cân xứng
Những thành tựu của người Ai Cập cổ đại bao gồm: khai thác đá, khảo sát và kỹ thuật xây dựng hỗ trợ cho việc xây dựng các công trình kim tự tháp, đền thờ, cột tháp tưởng niệm; hệ thống toán học, hệ thống thực hành y học hiệu quả, hệ thống thủy lợi và kỹ thuật sản xuất nông nghiệp, những tàu thủy đầu tiên được biết đến trên thế giới, công nghệ gốm sứ và thủy tinh, những thể loại văn học mới...
Phiến đá Rosetta
Chữ tượng hình Ai Cập cổ đại khắc trên một tấm bia mộ
Một phần cuốn sách của người chết viết trên giấy papyrus
Những dụng cụ y học thời Ai Cập cổ đại được khắc trên một phiến đá
Di tích cái vại thuộc thời Ai Cập cổ đại
Di tích bình gốm được trang trí bằng hoa văn
Di tích bình thủy tinh
Khai quật mộ vua Tut
Mô hình tàu Khafu
Một mẫu bản đồ quan sát thiên văn trong một ngôi mộ
Mô phỏng Chiến xa Ai Cập cổ đại
Khu di tích Abu Simbel
Đế chế La Mã - Tồn tại khoảng từ năm 753 trước Công nguyên → Năm 476
Quảng cáo
"All roads lead to Rome - Tất cả các con đường đều dẫn đến Rome" là một phép ẩn dụ quen thuộc, mang ý nghĩa là tất cả các hành động cuối cùng đều dẫn đến cùng một nơi. Thế nhưng, ở thời kỳ đỉnh cao của Đế chế La Mã cổ đại - với sự bành trướng và quyền hành hùng mạnh nhất từng được ghi nhận - câu nói này hoàn toàn mang nghĩa đen.
Rome - một thành phố nép mình khiêm tốn bên bờ sông Tiber, là thành phố quan trọng nhất, đánh dấu cho sự khởi đầu của đế chế La Mã cổ đại. Thành phố này có cả một mạng lưới giao thông, đường xá và cầu nối rộng lớn chỉ dành riêng cho quân đội. Đây cũng là một trong những nền văn minh tồn tại sự chiếm hữu nô lệ, cướp bóc hàng hóa trên một vùng đất thống trị bao phủ hầu hết lục địa châu Âu, Britannia, bắc Phi và tây Á.
Bản đồ mô tả một phần lãnh thổ La Mã trong một thời kỳ
La Mã qua các thời kỳ
Bằng cách kết hợp các nền văn hóa đông - tây, đế chế này đã hình thành và tích lũy một kho kiến thức vô giá, kết hợp cùng với nhân lực và tài nguyên phong phú. Người La Mã đã phát triển theo quy mô rộng lớn bao quát hơn rất nhiều, điển hình nhất là áp dụng vào xây dựng mạng lưới các thành phố có kiến trúc tinh xảo, hệ thống nước thải và cống thoát nước tiên tiến.
Thời kỳ này, La Mã cũng đã có những đóng góp quan trọng về kĩ thuật cho sự phát triển của nền văn minh thế giới:
- Chế tạo thủy tinh (khoảng thế kỉ đầu trước công nguyên)
- Sử dụng chì
- Khai thác than
- Chế tạo xi-măng.
- Họ cũng là những người đầu tiên biết đặt các thiết bị như guồng nước nhằm lợi dụng thuỷ năng và chế tạo ra thuyền buồm.
Quảng cáo
Một ví dụ điển hình khác về "sức mạnh" của đế chế này chính là Đấu trường La Mã, nơi từng là nhà hát lớn nhất được xây dựng, có sức chứa hơn 50.000 khán giả. Được khánh thành vào năm 80, đấu trường tổ chức những trận chiến giữa các đấu sĩ, hành quyết tù nhân và thậm chí là các trận chiến mô phỏng trên biển.
Trung Quốc cổ đại
Các thời đại thuộc Trung Quốc cổ đại bao gồm:
- Nhà Hạ (khoảng từ năm 2070 - 1600 trước Công nguyên)
- Nhà Thương (khoảng từ năm 1600 – 1046 trước Công nguyên)
- Nhà Chu (khoảng từ năm 1046 - 1043 trước Công nguyên)
- Thời Xuân Thu (khoảng từ năm 772 - 476 trước Công nguyên)
- Thời Chiến Quốc (khoảng từ năm 481 - 221 trước Công nguyên)
- Nhà Tần (khoảng từ năm 221 - 206 trước Công nguyên)
- Thời kỳ chiến tranh Hán - Sở (khoảng từ năm 206 - 202 trước Công nguyên)
- Nhà Hán (khoảng từ năm 202 trước Công nguyên - Năm 220)
- Nhà Đường (khoảng từ năm 618 - 907)
- Nhà Tống (khoảng từ năm 960 - 1279)
Bản đồ Trung Quốc qua từng thời kỳ
Có lẽ hầu hết các nền văn hóa sẽ hài lòng khi đã sở hữu một di sản đặc biệt và cứ thế "ngủ quên trên chiến thắng". Người Trung Quốc thì lại nói rằng “ở đây chúng tôi không làm thế”. Họ đã được ghi nhận khi góp phần cho nền di sản thế giới với vô số các phát minh, từ nỏ bắn đến giấy vệ sinh, đồng thời cũng là nền văn minh đầu tiên ghi chép lại các quan sát về nhật thực và sao chổi. Vạn Lý Trường Thành - một công trình kiến trúc kỳ công vĩ đại của nền văn minh này, thực chất chỉ mang ý nghĩa tượng trưng, nhưng vẫn là một kỳ quan kiến trúc vô cùng ấn tượng.
Bốn phát minh vĩ đại được thừa nhận trên toàn thế giới của Trung Quốc cổ đại gồm có: giấy viết, thuốc súng, kỹ thuật in ấn và la bàn. Sự phát triển các công nghệ này mãi mãi là cuộc cách mạng hóa siêu việt của nền văn minh thế giới khi góp phần rất lớn trong công cuộc khám phá những vùng đất mới của loài người, tuy nhiên, nó cũng gián tiếp ảnh hưởng đến sinh mạng của nhiều người hơn... và cả các sự kiện lưu danh sử thế khác.
Bốn phát minh vĩ đại bao gồm: thuốc súng, giấy, la bàn, kỹ thuật in ấn
Trái với suy nghĩ của nhiều người, địa điểm du lịch nổi tiếng nhất Trung Quốc - Vạn Lý Trường Thành, thực chất là một công trình bao gồm nhiều bức tường thành khác nhau chứ không phải là một công trình kiến trúc nối liền. Được tiến hành xây dựng vào thế kỷ thứ 7 trước Công nguyên, công trình này mất hơn hai thiên niên kỷ mới hoàn thành, có tổng chiều dài lên tới hơn 21.000 km.
Các triều đại của Trung Quốc cũng đã tập trung phát triển khá nhiều về các mảng công sự, những công trình bảo vệ biên giới để hạn chế sự xâm lăng của "những người hàng xóm không mấy thân thiện"... cũng như các cuộc xâm lược man rợ khác.
Nền văn minh Lưỡng Hà
Từ Mesopotamia có nghĩa là "vùng đất giữa các con sông", mô tả về một khu vực gần sông Tigris và Euphrates ở Iraq ngày nay. Tại đây, loài người lần đầu tiên tập trung thành một cộng đồng để thành lập các thành phố lớn, và Uruk chính là thành phố đầu tiên xuất hiện. Đồng thời, họ học cách viết, canh tác cây trồng và dần hình thành các chính phủ. Danh hiệu "Cái nôi của nền văn minh nhân loại" cũng ra đời từ đó.
Mesopotamia - Lưỡng Hà bao gồm một phần của Tây Nam Á và các vùng đất xung quanh phía đông biển Địa Trung Hải, là một phần thuộc khu vực "Lưỡi liềm Màu mỡ" - khu vực có địa hình như một boomerang ở Trung Đông, nơi các hoạt động nông nghiệp và thuần hóa động vật bắt đầu từ khoảng 10.000 trước Công nguyên. Một số nền văn minh hùng mạnh trong thời kỳ này xuất hiện và phát triển mạnh mẽ rồi lại dần biến mất, bắt đầu từ cộng đồng người Sumer. Theo thời gian, danh sách này không thể không kể đến sự góp mặt của người Akkadian, Babylon, Assyria và Ba Tư.
Bức tranh miêu tả "Vườn treo Babylon"
Các công trình thuộc thời đại này gồm có: những ngôi nhà đơn giản được xây dựng từ những bó sậy ghép lại với nhau và cắm xuống đất, trong khi những ngôi nhà phức tạp hơn được xây bằng gạch đất sét phơi nắng. Các thành phố và khu phức hợp đền thờ (các cấu trúc kim tự tháp bản địa), tất cả đều được xây dựng bằng gạch đất nung và sau đó được phủ sơn. Mỗi thành phố đều có 1 đền thờ riêng, được xây dựng để thờ cúng những vị thần của từng tôn giáo khác nhau.
Mô phỏng kiến trúc ziggurat
Lịch sử của nền văn minh Lưỡng Hà được đánh dấu bằng nhiều phát minh quan trọng đã thay đổi thế giới, bao gồm: khái niệm về thời gian, khoa học, toán học, thiên văn học, y học, tạo ra bánh xe, thuyền buồm, bản đồ, chữ viết, trồng trọt những giống ngũ cốc đầu tiên, gia công đồng và kim loại khác, làm thủy tinh và đèn, dệt vải, trị thủy, trữ nước và tưới tiêu, hình thành và phát triển nền nông nghiệp...
Cặp trang sức cài tóc (2000 TCN)
Phù điêu Burney, triều đại Babylon đầu tiên (năm 1800 TCN)
Một trong hai tượng Ram trong bụi cây, được tìm thấy tại Nghĩa trang Hoàng gia ở Ur (2600–2400 TCN)
Một trong những chiếc ngà của Nimrud miêu tả một con sư tử đang ăn thịt một người đàn ông (thời kỳ Tân Assyria, từ TK 9 - TK 7 TCN)
Tượng thạch cao với mắt bằng vỏ sò, miêu tả nam tín đồ từ Eshnunna (2750-2600 TCN)
Một số hình ảnh phục dựng và các di tích
Trong khi người Sumer được cho là đã phát minh ra bánh xe và đã tạo ra công thức bia lâu đời nhất còn tồn tại cho đến nay, một nhóm người bán du mục khác gồm những người chuyên săn bắt và hái lượm - được gọi là người Natufia - đã được vinh danh là những người đầu tiên thực hiện pha chế đồ uống có cồn mà hiện nay vẫn còn được yêu thích trên thế giới.
Năm 2018, nhóm nghiên cứu do Giáo sư Li Liu thuộc Đại học Stanford đã phát hiện ra dấu vết của hoạt động sản xuất bia có niên đại 13.000 năm tuổi ở Haifa, Israel. Các nhà khảo cổ sau đó đã phân tích dư lượng từ các cối đá được tìm thấy trong hang Raqefet, một khu nghĩa địa của nhóm người Natufian - và nơi này chính là bằng chứng cho việc người Natufian đã nấu bia để dùng vào các nghi lễ nhằm tôn vinh người chết. Đây cũng chính là di tích khảo cổ lâu đời nhất liên quan đến "rượu nhân tạo".
Đây cũng là phần kết thúc của series "Những nền văn minh cổ xưa nhất của loài người". Anh em có thể xem phần trước tại đây.
Anh em có cảm nghĩ như thế nào sau khi biết thêm những thông tin khá thú vị này nhỉ? Hãy cùng chia sẻ với mọi người nhé. Cảm ơn anh em đã theo dõi series "hơi" nhiều chữ này của mình 😁
Tham khảo Toptenz
Ai Cập (1) (2)
La Mã (1) (2)
Trung Quốc (1)
Lưỡng Hà (1) (2) (3)
