Nói về các sản phẩm Apple như iPhone, Apple Watch, MacBook người ta thường nói về nó đẹp, nó hay, nó mạnh, nó xịn… nhưng ít ai nói rằng nó rung rất hay. Cách Apple đầu tư vào bộ rung, cũng như hệ thống phản hồi xúc giác (haptic feedback) nói chung, cho thấy sự nghiêm túc trong việc tạo ra trải nghiệm người dùng tốt nhất trong khả năng của Apple. Và câu chuyện rung phản hồi này cũng có nhiều thứ quan trọng cho tương lai của việc “không cần nút”.
Từ iPhone 6s, Apple bắt đầu trang bị một linh kiện mới cho iPhone với tên gọi “Taptic Engine”. Nó chịu trách nhiệm tạo ra cảm giác như thật khi bạn nhấn vào màn hình với chức năng 3D Touch. Cũng nhờ Taptic Engine mà khi nhấn nút home của iPhone 7, iPhone 8 bạn vẫn cảm thấy như khi bấm một nút vật lý dù thực chất không phải như thế. Tương tự khi bạn nhấn vào trackpad của những chiếc MacBook mới, thực chất trackpad này không có nút, nhưng nhờ Taptic Engine mà bạn tưởng như mình đang nhấn vào một cái gì đó, cảm giác cực kì chân thật, thậm chí bạn nhấn mạnh nó cũng có cảm giác khác với khi bạn nhấn nhẹ. Apple Watch sở hữu Taptic Engine từ tận năm 2014.
Ngoài sản phẩm Apple ra, cảm giác tương tự chưa hề xuất hiện ở bất kì sản phẩm đối thủ nào. Có thể bạn cho rằng cảm giác phản hồi này không quan trọng, chỉ cần sơ sơ, tạm tạm là được rồi, nhưng khi bạn sử dụng nó trong thời gian dài thì cảm giác sẽ cực kì khác, nó tạo cho bạn cảm giác rất chân thực mà các máy tính Windows hay điện thoại Android không thể tái hiện. Có lẽ cũng vì thế mà mình luôn phải tắt chế độ rung phản hồi của điện thoại Android mỗi khi sử dụng trong khi với iPhone thì mình không thấy khó chịu gì cả.
Phản hồi xúc giác của Apple không giống các ông khác
Từ iPhone 6s, Apple bắt đầu trang bị một linh kiện mới cho iPhone với tên gọi “Taptic Engine”. Nó chịu trách nhiệm tạo ra cảm giác như thật khi bạn nhấn vào màn hình với chức năng 3D Touch. Cũng nhờ Taptic Engine mà khi nhấn nút home của iPhone 7, iPhone 8 bạn vẫn cảm thấy như khi bấm một nút vật lý dù thực chất không phải như thế. Tương tự khi bạn nhấn vào trackpad của những chiếc MacBook mới, thực chất trackpad này không có nút, nhưng nhờ Taptic Engine mà bạn tưởng như mình đang nhấn vào một cái gì đó, cảm giác cực kì chân thật, thậm chí bạn nhấn mạnh nó cũng có cảm giác khác với khi bạn nhấn nhẹ. Apple Watch sở hữu Taptic Engine từ tận năm 2014.
Ngoài sản phẩm Apple ra, cảm giác tương tự chưa hề xuất hiện ở bất kì sản phẩm đối thủ nào. Có thể bạn cho rằng cảm giác phản hồi này không quan trọng, chỉ cần sơ sơ, tạm tạm là được rồi, nhưng khi bạn sử dụng nó trong thời gian dài thì cảm giác sẽ cực kì khác, nó tạo cho bạn cảm giác rất chân thực mà các máy tính Windows hay điện thoại Android không thể tái hiện. Có lẽ cũng vì thế mà mình luôn phải tắt chế độ rung phản hồi của điện thoại Android mỗi khi sử dụng trong khi với iPhone thì mình không thấy khó chịu gì cả.
Hiện nay trong dải sản phẩm của Apple, chỉ trừ iPad ra, còn lại các máy tính, thiết bị di động đều được trang bị Taptic Engine. Thậm chí chiếc Magic Trackpad chỉ là phụ kiện thôi mà cũng có Taptic Engine.
Nói về lịch sử phát triển, Apple không phải là công ty đầu tiên chú ý đến phản hồi xúc giác. Khi điện thoại bắt đầu bỏ bàn phím vật lý, nhiều công ty đã tìm cách đem lại trải nghiệm bấm tương tự như khi người dùng gõ phím dù thực ra họ đang gõ vào màn hình. Storm, chiếc BlackBerry cạnh tranh với iPhone, sử dụng cả màn hình có khả năng nhấn như là một phím bấm. Chiếc Motorola rork e8 sử dụng rung phản hồi để giả lập nút nhấn. Đa số smartphone Android từ 2014 trở về trước cũng có chức năng rung khi chạm.
Vì sao Taptic Engine lại tốt đến thế
Nếu như các đối thủ sử dụng một bộ rung đơn giản và nhỏ thì Taptic Engine là cả một hệ thống phức tạp, và nó cũng chiếm một khoảng không gian rất lớn bên trong các thiết bị của Apple.
Đa số điện thoại Android hiện nay sử dụng mô-tơ rung dao động cộng hưởng tuyến tính (Linear Resonant Actuator - LRA). Trước đó người ta thường dùng mô-tơ rung dạng xoay khối nặng nhưng giờ công nghệ đó đã cũ và kém hiệu quả hơn nên LRA là lựa chọn phổ biến. Bên dưới là hình ảnh mô phỏng lại khi một bộ LRA rung.
Trong Taptic Engine cũng có mô-tơ rung LRA, nhưng Apple đầu tư rất nhiều công sức, thời gian để tối ưu nó về mặt phần mềm. Theo iFixit (và cả cá nhân mình) thì không hãng điện thoại Android nào đầu tư nhiều đến mức đó cho một bộ rung cả, trừ LG với chiếc V30 và V40 của mình.
Cảm giác rung mà bạn cảm nhận thực chất là do một khối nặng trong mô-tơ di chuyển liên tục từ trước ra sau, từ sau ra trước. Ở tốc độ phù hợp, hiệu ứng rung sẽ khuếch đại ra toàn bộ chiếc điện thoại (hoặc đồng hồ, hoặc trackpad). Mô-tơ LRA có thể rung trong tần số cộng hưởng của nó, thế nên mới có chữ “cộng hưởng” trong cái tên.
Quảng cáo
Các mô tơ khác nhau sẽ có tần số dao động khác nhau tùy thuộc vào hình dáng, kích thước và vị trí đặt mô-tơ, tạo ra cảm giác khác nhau. Sự khác biệt về kích thước và hình dáng cũng ảnh hưởng tới thời gian mà mô-tơ cần phải “làm nóng” cho đến khi nó đạt tới tần số cộng hưởng (cũng như thời gian dừng hẳn lại), điều này ảnh hưởng tới độ chính xác của sự rung khi dùng với phần mềm.
Apple đã điều chỉnh Taptic Engine của họ để nó có thể rung đến tần số cộng hưởng trong thời gian rất ngắn, nhờ vậy mà khi phần mềm ra lệnh thì nó có thể rung ngay và dừng ngay lập tức. Và bởi vì linh kiện này được thiết kế hoàn toàn bởi chính Apple, họ có thể chọn đúng kích thước, hình dáng, tần số cộng hưởng phù hợp cho từng chiếc máy của mình.
Trong khi đó, các hãng smartphone khác thường phải mua mô-tơ rung từ một bên thứ 3, họ không thể tối ưu nó hoàn hảo cho từng sản phẩm một. Họ không có đủ năng lực để làm tất cả chuyện này, không đủ để kiểm soát cả phần cứng và phần mềm như cách mà Apple có thể làm được. Đây cũng chính là lợi thế của Apple từ xưa nay.
Có một ngoại lệ đó là chiếc Pixel của Google. Tuy rằng Google không tự mình sản xuất, họ cũng vẫn đi mua linh kiện, nhưng Google có một vị thế đặc biệt trong việc thiết kế và sản xuất chiếc điện thoại của mình. Những chiếc điện thoại Pixel sử dụng các bộ LRA chữ nhật với khả năng tạo ra dao động giống như Taptic Engine, nhưng Google chưa tích hợp nhiều về mặt phần mềm và bản thân các hàm API về rung phản hồi của Android cũng chưa mạnh như Apple.\
Sự khác biệt trong suy nghĩ
Quảng cáo
Ngoài phần mềm, còn vài thứ khác khiến Taptic Engine trở nên khác biệt so với các mô-tơ LRA khác, nhưng cái quan trọng nhất nằm ở suy nghĩ. Apple làm tất cả điều này vì họ quan tâm tới phản hồi xúc giác, và họ quan tâm đến điều đó nhiều hơn bất kì công ty nào khác trong cùng lĩnh vực.
Không phải tự nhiên mà Apple chấp nhận hi sinh rất nhiều không gian trong chiếc smartphone của mình chỉ cho một bộ rung, trong khi các hãng khác dùng những bộ rung nhỏ hơn rất nhiều. Thậm chí các dòng máy to, ví dụ như iPhone XS Max, thì Taptic Engine nó cũng to theo. Taptic Engine cũng chiếm đến gần một phần ba không gian bé tí của Apple Watch. Riêng với MacBook 2015, Taptic Engine sinh ra là để giúp tiết kiệm không gian vì chiếc MacBook này quá mỏng không thể gắn trackpad có nút nhấn truyền thống vào, nhưng cuối cùng thì trải nghiệm click trên trackpad này thật tới nỗi nhiều người còn không biết rằng cảm giác mà họ có được khi nhấn thực ra chỉ là những cái rung của mô tơ chứ không có cái nút vật lý nào xuất hiện.
Khi mà màn hình cảm ứng càng lúc càng được xài nhiều thì phản hồi xúc giác càng quan trọng hơn trong việc đem lại trải nghiệm tốt cho người dùng. Và khi điện thoại đang hướng dần đến việc bỏ các nút cứng thì vai trò của haptic feedback càng quan trọng hơn.