#44. Mọi quyết định mà bạn đã đưa ra đều là quyết định hoàn hảo

Thế nhưng như được nêu trong nhiều bài viết của mình trước đó cũng như nhiều bài nghiên cứu khoa học. Chúng ta bị tác động lớn bởi yếu tố môi trường xung quanh kiểu như địa điểm (ở nơi làm việc thì chắc chắn là chúng ta sẽ có xu hướng tập trung làm việc hơn so với khi nằm trên giường làm việc rồi), ánh sáng (ánh sáng xanh thúc đẩy chúng ta tập trung, lý trí hơn trong suy nghĩ, trong khi anh sáng đỏ tạo cảm giác thư giãn và thoải mái và đương nhiên bớt lý trí, cẩn trọng hơn),… Các bạn có thể xem lại bài #10 về tác động của môi trường vật lý.

Những người xung quanh chúng ta cũng có tác động rất lớn tới quyết định của bạn, kiểu như xung quanh bạn là các bậc bề trên như bố, mẹ bạn thì bạn sẽ có chế độ con ngoan và quyết định lúc đó thường nghiêm túc. Nhưng nếu lúc đó là những người bạn nhí nhố mang tới cảm xúc phấn khích cho bạn thì sao, hẳn… đó là lúc chúng ta bốc đồng hơn với lúc trước rồi. Bạn có thể xem lại #11 của mình về yếu tố môi trường xã hội của mình.

Thậm chí thời điểm khác nhau trong ngày thôi cũng có ảnh hưởng tới việc chúng ta quyết định thế nào. Đến các vị thẩm phán là những người mà chúng ta cho rằng là những người công bằng nhất (đương nhiên là những người không tham nhũng nhé) cũng bị ảnh hưởng bởi sức khỏe về mặt tinh thần thứ mà khi đầu giờ sáng hay đầu giờ chiều họ thường đưa ra được những quyết định sáng suốt và tốt hơn, trong khi đó cuối buổi làm việc sáng hoặc chiều đó là khi họ mệt mỏi và ngại ra quyết định dẫn tới sự thay đổi trạng thái của những người mà họ gây ra ảnh hưởng nhất. Phần này thì nói thêm khá dài, nhưng nó cũng khá hay, các bạn có thể xem lại #16 của mình nếu đã quên hay chưa đọc nó bao giờ.

Thậm chí trong các nghiên cứu của giáo sư kinh tế học hành vi tại Học viện Công nghệ Masschusettes (MIT), Dan Ariely nêu trong cuốn sách ‘Phi lý trí’ có đề cập tới sự phi lý trí của chúng ta như thế nào trong những hoàn cảnh đặc biệt. Ví dụ trong một thí nghiệm về về hành vi quyết định và hưng phấn tình dục thực hiện với một nhóm các nam sinh viên. Các sinh viên này được giao cho một chiếc máy tính để thực hiện trả lời những câu hỏi “có” hoặc “không” cho các hình ảnh được sắp xếp theo mức độ kích thích tình dục tăng dần. Các sinh viên này được thực hiện thí nghiệm khi họ ở trạng thái lạnh, khi không có bất cứ kích thích nào và trạng thái hưng phấn. Mặc dù đã được khuyến cáo không biết bao nhiêu lần về tầm quan trọng của việc sử dụng bao cao su, thế nhưng trong trạng thái hưng phấn, số lượng dự đoán mình sẽ không dùng bao cao su cao hơn bình thường 25% (và đó cũng chỉ là con số dự đoán, hẳn là nếu tình huống phát sinh thực con số này sẽ cao hơn). Mình có tìm được tóm tắt về thí nghiệm này tại đây, các bạn có thể đọc thêm một chút để tham khảo hay tìm đọc thêm về quyển sách này cũng như quyển sách “tư duy nhanh và chậm”, là hai cuốn sách rất hay về sự ‘phi lý trí’ của con người.

Vậy đó bạn chẳng hề luôn lý trí như bạn đang suy nghĩ đâu. Trừ khi bạn là một chiếc máy thì khả năng phạm sai lầm của bạn sẽ thấp hơn. Nhưng bạn biết đó trong thông số của chiếc máy bao giờ cũng có sai số mà… Vậy thì bạn chẳng thể mong chờ sự lý trí như vậy trong mọi thời điểm, mọi hoàn cảnh được. Quyết định của bạn tại thời điểm và hoàn cảnh đó hoàn hảo hơn bạn nghĩ nhiều.

Và thêm một điều nữa, việc đánh giá xem một quyết định của bạn là một quyết định tốt hay xấu đều mang tính chất thời điểm và/hoặc việc bạn giả định về kết quả nếu như bạn quyết định khác đi. Ví dụ điển hình nhất cho việc này là câu chuyện về tái ông mất ngựa (các bạn có thể xem tại đây nếu chưa biết về câu chuyện này. Hoặc chúng ta quay lại một ví dụ khác gần đây hơn về việc đầu tư vào cổ phiếu của Apple. Hẳn giờ cổ phiếu Apple là cổ phiếu rất tốt, nhưng nếu bạn quay lại giai đoạn lịch sử những năm 1993 khi mà Apple kinh doanh không tốt (khi mà Steve Jobs bị đuổi khỏi công ty do chính mình thành lập), nếu bạn bán cổ phiếu trước đó đi thì hẳn bạn đã cắt lỗ thành công nhưng nếu bạn vẫn giữ cổ phiếu đó tới bây giờ thì sao…. oh, hẳn bạn đã có một món lời lớn.

Nếu quyết định của bạn là những yếu tố không liên quan tới tài chính thì việc xác định các khoản lãi lỗ này còn khó hơn nữa. Chúng khó mà đo đạc được như các khoản đầu tư tài chính hay chỉ đơn giản, bạn thay đổi mục tiêu hay ưu tiên tại thời điểm này so với trước đây. Có thể những năm 20 tuổi mục tiêu của bạn là làm giàu, bạn đã thực sự tập trung vào việc kiếm tiền, năm 30 bạn đã đạt được những điều này vậy thì bạn đã thành công rồi. Nhưng vì mải mê kiếm tiền… có thể bạn đã chưa tìm thấy một ai và tới năm 40 tuổi khi nhìn lại những thứ đã diễn ra, có thể những thứ mà bạn làm, những quyết định về ưu tiên của bạn năm 20 tuổi thực sự quá cực đoan và bạn lại thấy rằng nó là sai lầm…. và sau đó… biết đâu đó… Ok, chắc từng này ví dụ thì các bạn cũng đã nắm bắt phần nào về idea của mình rồi phải không.

Nếu quyết định của bạn là những yếu tố không liên quan tới tài chính thì việc xác định các khoản lãi lỗ này còn khó hơn nữa. Chúng khó mà đo đạc được như các khoản đầu tư tài chính hay chỉ đơn giản, bạn thay đổi mục tiêu hay ưu tiên tại thời điểm này so với trước đây.

Vậy nên chẳng có lý do nào là hợp lý để nói rằng bạn có thể đưa ra một quyết định tốt hơn so với trước đây cả. Bạn tại thời điểm đó chưa học được những điều mà bạn nắm được tại thời điểm hiện tại, bạn đang trong một hoàn cảnh cụ thể khác, hay bạn đang có những ưu tiên và mục tiêu khác. Khi mà không có lý do nào phù hợp để nói rằng quyết định đó không phải là tốt nhất thì… tức là nó là quyết định hoàn hảo rồi. Nhưng đương nhiên nó hoàn hảo tại thời điểm đó thì không có nghĩa là copy lại quyết định đó tại thời điểm này mà thay vì xem xét lại thì bạn bỏ lỡ cơ hội có được một quyết định hoàn hảo tốt hơn rồi.

Những điều viết dưới đây là những thứ mà mình rút ra được từ những chiêm nghiệm của mình trong thời gian vừa qua. Nó cũng xuất phát từ việc trước khi quyết định hành động một điều gì đó, mình luôn có cảm giác lo lắng, lo rằng điều mình làm sẽ là không đủ tốt. Và có nhiều quyết định trong quá khứ đeo đẳng mình và mình thấy có quá nhiều hối tiếc và trách móc bản thân mình vì tại sao đã làm như thế. Có nhiều thứ mà mình đáng ra đã có thể làm khác đi và kết quả đáng ra đã khác đi nhiều. Và thường thì khi bị tụt mood như vậy thường thì mình sẽ bị mất khá nhiều thời gian và năng lượng để trở lại bình thường. Trong tâm trạng đó sẽ có một version con người khó tính và hay cáu kỉnh hay xuất hiện.

Cho tới gần đây, với trải nghiệm thay đổi của bản thân, mình nghĩ phần nhiều từ việc cố gắng thực hành theo cuốn sách ‘thói quen nguyên tử’, nhờ có nó, mình đã nhận ra và đã có thể tập trung hơn vào danh tính cá nhân mình mong muốn có hay quy trình để mang lại danh tính mới này thay vì chỉ là những mục tiêu ngắn hạn. Nhờ đó mình nhìn nhận thấy việc hiểu và cảm nhận được ý tưởng của việc chấp nhận những điều đã xảy ra, hoàn cảnh xung quanh và tập trung vào những điều mình có thể làm tiếp theo. Mình nghĩ nó là bước khởi đầu cho việc sống ở giờ phút hiện tại nhiều hơn, chứ không phải là quá khứ đã qua hay tương lai chưa biết và cũng chưa đến.

Mong là những điều chia sẻ này có thể giúp ích được các bạn. Gửi yêu thương tới tất cả mọi người!
Mời các bạn ghé thăm blog của mình tại:
– WordPress: https://quanghuypham88.wordpress.com/
– Spiderum: https://spiderum.com/nguoi-dung/Nemo1810