Ngày 30/12/2019, chỉ vài phút sau nửa đêm, nền tảng trí thông minh nhân tạo BlueDot phát hiện ra một ổ “viêm phổi bất thường” với những ca bệnh xuất hiện quanh một khu chợ ở Vũ Hán, Trung Quốc. BlueDot đánh dấu ổ dịch này. Giờ anh em đều đã biết dịch đó có tên COVID-19, và công cụ AI do các nhà khoa học Canada đã phát hiện được dịch 9 ngày trước khi WHO đưa ra cảnh báo về dịch viêm đường hô hấp cấp do chủng coronavirus mới gây ra.
Đến thời điểm mình viết bài này, COVID-19 đã lan ra hơn 80 quốc gia và vùng lãnh thổ (tính cả con tàu Diamond Princess), khiến hơn 90 nghìn người nhiễm bệnh, tử vong hơn 3 nghìn ca. Đến ngày 25/2, giám đốc WHO, Tedros Adhanom Ghebreyesus tuyên bố COVID-19 hoàn toàn có khả năng trở thành một đại dịch toàn cầu.
Thế nhưng hồi tháng 12 năm ngoái, theo lời của Kamran Khan, nhà sáng lập kiêm CEO BlueDot, và cũng là giáo sư ngành dược và y tế công động ở đại học Toronto, Canada: “Chúng tôi khi ấy không thể biết được rồi nó sẽ trở thành một đợt dịch có quy mô lớn tới mức này.” Ông thắc mắc, sẽ như thế nào nếu COVID-19 lan rộng hơn? Sẽ như thế nào nếu dịch nghiêm trọng hơn những gì chúng ta đang tưởng tượng?
Đó chính là mục đích khi giáo sư Khan thành lập BlueDot, với một mục tiêu đơn giản nhất: “Chia sẻ kiến thức nhan hơn tốc độ mầm bệnh lây lan.”
Đến thời điểm mình viết bài này, COVID-19 đã lan ra hơn 80 quốc gia và vùng lãnh thổ (tính cả con tàu Diamond Princess), khiến hơn 90 nghìn người nhiễm bệnh, tử vong hơn 3 nghìn ca. Đến ngày 25/2, giám đốc WHO, Tedros Adhanom Ghebreyesus tuyên bố COVID-19 hoàn toàn có khả năng trở thành một đại dịch toàn cầu.
Thế nhưng hồi tháng 12 năm ngoái, theo lời của Kamran Khan, nhà sáng lập kiêm CEO BlueDot, và cũng là giáo sư ngành dược và y tế công động ở đại học Toronto, Canada: “Chúng tôi khi ấy không thể biết được rồi nó sẽ trở thành một đợt dịch có quy mô lớn tới mức này.” Ông thắc mắc, sẽ như thế nào nếu COVID-19 lan rộng hơn? Sẽ như thế nào nếu dịch nghiêm trọng hơn những gì chúng ta đang tưởng tượng?
Đó chính là mục đích khi giáo sư Khan thành lập BlueDot, với một mục tiêu đơn giản nhất: “Chia sẻ kiến thức nhan hơn tốc độ mầm bệnh lây lan.”
Hệ thống AI lấy cảm hứng từ chính dịch SARS 2003
Khan tự mô tả bản thân “khởi nghiệp một cách tình cờ”. Ông chưa bao giờ đến trường kinh tế trau dồi kiến thức kinh doanh, hay chưa bao giờ lập trình. Tất cả kinh nghiệm của bản thân ông trước khi thành lập BlueDot đều chỉ đến từ việc làm một chuyên gia dịch tễ học và kinh nghiệm điều trị cho những bệnh nhân ở Toronto hồi năm 2003, khi dịch SARS hoành hành.
“Khi ấy chắc chắn không một ai trong chúng tôi biết SARS là gì cho đến khi những ca bệnh đầu tiên xuất hiện ở các thành phố và bệnh viện ở Canada.” Ông nhớ lại “nỗi khổ thể chất và tinh thần” khi dịch SARS bùng phát, căn bệnh kéo dài 6 tháng, khiến 774 người tử vong tại 29 quốc gia, trong đó có cả những y bác sỹ đồng nghiệp của ông ở các nước khác. Theo CDC, dịch SARS khiến toàn thế giới phải bỏ ra 40 tỷ USD để khắc phục hậu quả.
“Thứ tôi học được trong dịch SARS là, không nên đến lúc dịch bùng phát mới bắt đầu chống, mà hãy phòng ngừa chúng từ trước khi chúng ta phải phản ứng lại dịch,” Khan chia sẻ. “Nếu chúng ta chờ đợi các cơ quan chính phủ đưa ra thông tin về tình hình dịch bệnh, có thể chúng ta sẽ không có được những thông tin quý giá đó đúng thời điểm quan trọng nhất.” Trong khi đó, internet đã trở thành một trong những công cụ tuyệt vời cho các nhà dịch tễ học thu thập thông tin về một dịch bệnh truyền nhiễm, với những tin tức không có trong các bản báo cáo chính thức từ phía các chính phủ.
Quyết tâm tạo ra một công nghệ tốt hơn để đối phó với các đợt dịch nguy hiểm, trong hơn 10 năm, Khan nghiên cứu cách một mầm bệnh lây lan ra toàn thế giới. Rồi 6 năm trước, ông sáng lập BlueDot. Cái tên của startup được lấy cảm hứng từ chính bức ảnh năm 1990 của Carl Sagan, chụp trái đất từ con tàu Voyager 1 của NASA mang tên “Pale Blue Dot”.
BlueDot là phần mềm bản quyền được tạo ra để theo dõi, định vị và mô phỏng tốc độ lây lan của một dịch bệnh. Năm 2019, Khan cùng các đồng nghiệp nhận được khoản đầu tư 9,4 triệu USD, và giờ có tới 40 người làm việc, từ bác sỹ, chuyên gia dịch tễ, bác sỹ thú y, kỹ sư lập trình, kỹ sư data và cả nhà phát triển phần mềm nữa. Nó cho phép đưa ra những cảnh báo sớm về những dịch bệnh bất thường do AI phát hiện ra và nguy cơ tiềm ẩn của chúng tới các cơ quan y tế quốc gia, y tế công cộng, các chính phủ và doanh nghiệp.
Giống như nhiều startup khác, tiềm năng của BlueDot đến từ big data. AI thu thập hàng trăm nghìn nguồn thông tin, từ tuyên bố chính thức của các tổ chức y tế, mạng xã hội, dữ liệu vé máy bay trên thế giới, thông tin dân số… Cứ 15 phút đồng hồ, AI lại cập nhật lượng dữ liệu khổng lồ, 24/24.
Từ đó, nhóm bác sỹ và lập trình viên sẽ xem xét những gì AI tìm thấy, kiểm tra bằng kinh nghiệm cá nhân và tạo ra báo cáo cho các bên mua dịch vụ của BlueDot. “Chúng tôi không dùng AI để thay thế trí thông minh của con người, mà chỉ dùng nó để mò kim đáy bể rồi đưa ra thông tin cho con người mà thôi.”
Quảng cáo
Không chỉ có khả năng nhận diện sớm các dịch bệnh, mà mục tiêu của BlueDot còn là dự báo tác động của những dịch bệnh đó khi chúng lây lan ra toàn thế giới, và nghiên cứu khả năng lây lan của mầm bệnh ở những vùng khác nhau.
Trong trường hợp của COVID-19, bên cạnh việc gửi cảnh báo sớm, BlueDot cũng nhận ra được những thành phố lân cận, kết nối với Vũ Hán, từ đó có khả năng xuất hiện ca nhiễm bệnh sớm. Dựa vào dữ liệu vé máy bay toàn cầu, BlueDot đã dự đoán được những thành phố có lượng người di chuyển rất cao từ Vũ Hán: Bangkok, Hong Kong, Tokyo, Đài Bắc, Phuket, Seoul và Singapore. Thực tế là tất cả 11 thành phố được xếp hạng nguy cơ rủi ro cao nhất của BlueDot đều là những nơi đầu tiên ghi nhận trường hợp mắc SARS-CoV-2.
Hậu COVID-19
Giáo sư Khan thừa nhận dịch COVID-19 có tính chất rất giống SARS, và nói rằng điều đó khiến ông cảm thấy hơi tức giận: “Lẽ nào chúng ta đang phải trải qua một thứ y hệt đã từng xảy ra 17 năm về trước?”
Thời gian sẽ trả lời câu hỏi đó, và cũng chính thời gian sẽ là thứ đánh giá xem BlueDot có tác động tích cực đến mức nào khi theo dõi một dịch bệnh ở quy mô lớn.
Trước đó, BlueDot đã dự đoán chính xác được việc Zika virus lây lan tới tận Florida vào năm 2016, 6 tháng trước khi điều đó xảy ra. Năm 2014, nó dự đoán rằng dịch Ebola sẽ lan từ Tây Phi ra thế giới, và rồi ở Mỹ cũng có ca nhiễm bệnh. Cái hay của AI là, nó không bị thu hút sự chú ý như con người, và có thể nhận ra những đợt dịch bùng phát nhưng bị một đợt dịch khác che lấp về mặt thông tin truyền thông. Lấy ví dụ, hiện tại ở Tây Phi đang có dịch sốt Lassa. Dù rằng nó sẽ không có quy mô tai hại như COVID-19, nhưng vẫn là thứ mầm bệnh gây ảnh hưởng tới cộng đồng và dân số, thứ mà các cơ quan y tế vẫn cần để ý đến.
Quảng cáo
Giáo sư Khan nói rằng: “Con người dễ bị xao nhãng, vì thế chúng ta cần tới máy móc để liên tục để mắt tới những thứ khác đang xảy ra hàng ngày hàng giờ.”
Theo CNBC
