Bộ lọc khiêu dâm có phải là giải pháp bảo vệ trẻ khỏi nội dung không an toàn trên internet?

Tuần này, chính phủ Vương quốc Anh vừa thông báo sẽ tiếp tục lùi thời gian triển khai Đạo luật Kinh tế Kĩ thuật số 2017 (Digital Economy Act 2017) dự kiến sang tháng 04/2019 do chưa nhận được sự chấp thuận từ Nghị viện. Đạo luật nhằm vào mục tiêu bắt buộc các website cung cấp nội dung khiêu dâm phải có bước xác thực độ tuổi trước khi cho phép người sử dụng internet truy cập.

Tuy nhiên, quá trình đánh giá mức độ khả thi và tìm kiếm sự đồng thuận từ ngành công nghiệp khiêu dâm của Đạo luật cần thêm thời gian trước khi có thể triển khai cũng như đảm bảo tính hiệu quả chung. Sau vô số lần hoãn lại kể từ khi Đạo luật được đệ trình gần hai năm trước, một câu hỏi quen thuộc được đặt ra: tại sao không thể có một bộ lọc nội dung khiêu dâm hoàn hảo để tránh trẻ nhỏ vô tình (hay cố ý) tiếp xúc?



Những nỗ lực thất bại

Giống như nhiều quốc gia trên thế giới, Vương quốc Anh trong nhiều năm đã cố gắng tìm ra giải pháp cho thực trạng văn hóa phẩm đồi trụy trở nên quá tràn lan và dễ tìm kiếm nhờ vào "công" rất lớn của thời đại internet. Trên thực tế, nhiều người đã đặt vấn đề từ thuở sơ khai cho đến khi internet cực kì phổ biến như ngày nay, với vô số lời quảng cáo và hứa hẹn về một công cụ giúp bậc phụ huynh kiểm soát nội dung con cái có thể xem trên mạng.

Thế nhưng, việc cho đến thời điểm này không có bộ lọc nào có thể làm được điều đó, thậm chí còn gây phiền phức ngược lại cho người dùng, minh chứng rằng để xây dựng một hệ thống phát hiện và phân biệt nội dung khiêu dâm trên internet, không phải là điều đơn giản.



Một trong những thất bại nổi bật đến từ chính Vương quốc Anh vào năm 2014, khi chính phủ triển khai công cụ lọc web khiêu dâm ở mức ISP (Internet Service Provider - nhà cung cấp dịch vụ internet), yêu cầu người dùng phải được cấp phép trước khi truy cập vào website người lớn. Đáng tiếc, bộ lọc khiêu dâm này đã chặn luôn nhiều trang có nội dung lành mạnh, không chứa hình ảnh đồi trụy. Đỉnh điểm, khoảng 20% đường link đã bị liệt vào "danh sách đen", tức cứ 5 trang web thì có 1 trang được nhận dạng là web người lớn. Người dùng internet sau khi sử dụng bộ lọc do chính phủ cung cấp đã nhanh chóng gỡ bỏ do tính kém hiệu quả và phiền phức của nó.

Apple cũng là một trong nhiều doanh nghiệp thử nghiệm bộ lọc khiêu dâm nhưng chưa thành công. Tính năng quản lí dành cho phụ huynh Parental Controls ra mắt hồi đầu năm không được người dùng đánh giá cao do khả năng tự động phát hiện nội dung đồi trụy tương đối kém. Một số người dùng báo cáo tính năng này chặn các từ khóa rất không liên quan như dulce de leche (một thức uống từ sữa, do nhầm lẫn từ 'leche' trong tiếng Tây Ban Nha mang nghĩa lóng là tinh dịch ) hay toàn bộ Teen Vouge - website dành cho lứa tuổi vị thành niên (do có nội dung về giới tính).

Liệu phim khiêu dâm có tội?

Thay vì đổ lỗi cho quy mô và số lượng phim khiêu dâm khổng lồ trên thị trường, "vấn đề của các bộ lọc khiêu dâm đến từ chính mục đích cố gắng tìm cách chặn nội dung đồi truỵ", ông Michael Stabile, người phát ngôn của Free Speech Coalition, Liên minh Tiếng nói Tự do - một nhóm ủng hộ ngành công nghiệp người lớn, chia sẻ.



Các doanh nghiệp và lập trình viên có xu hướng "thà chặn nhầm còn hơn bỏ sót", xây dựng thuật toán để lọc càng nhiều kết quả có liên quan càng tốt, đúng hay sai sẽ nhờ vào phản hồi từ người dùng. Tư duy theo lối mòn này trong nhiều năm qua đã cho thấy nó gây ra nhiều phiền phức hơn là có hiệu quả, khi ngay cả những trang web an toàn, vô tình có nội dung liên quan đến khiêu dâm (như website giáo dục giới tính chẳng hạn) đều bị chặn, cũng như sai sót do bộ lọc không chính xác là quá lớn.

Đạo luật Kinh tế Kĩ thuật số 2017 của BBFC (British Board of Film Classification - Ủy ban phân loại điện ảnh Vương quốc Anh) vẫn sẽ kiên trì theo đuổi phương pháp ngăn chặn này, bằng cách yêu cầu các doanh nghiệp phải sử dụng phần mềm xác minh độ tuổi của người dùng được chính phủ ủy quyền nhằm đảm bảo trẻ em không thể truy cập vào được. Doanh nghiệp không chấp hành quy định được đưa ra sẽ chịu trừng phạt, bao gồm việc bị chặn địa chỉ website hoàn toàn trên lãnh thổ Vương quốc Anh. Chính phủ còn đang lên lộ trình áp dụng quy trình xác thực cho các mạng xã hội phổ biến, lo ngại số lượng nội dung đồi trụy đang có mặt trên các nền tảng này.

Giáo dục giới tính mới là giải pháp triệt để

Trao đổi với The Verge, bà Deb Hauser, chủ tịch tổ chức giáo dục giới tính phi lợi nhuận Advocates for Youth, hoàn toàn thông cảm cho các bậc cha mẹ mong muốn có thể ngăn chặn con cái mình tiếp xúc với nội dung đồi trụy trên internet. Nhưng bà cho rằng dựa dẫm vào những công nghệ không hoàn hảo là một hướng tiếp cận có phần sai lầm.



"Đến một giai đoạn nào đó trong cuộc sống, những đứa trẻ đó sẽ không thể tránh khỏi việc nhìn thấy phim khiêu dâm", mặc cho phụ huynh có tìm cách che giấu như thế nào đi nữa (ví dụ như ngay cả bộ lọc của Apple vẫn bỏ sót mục Khiêu dâm trên mạng xã hội Reddit). "Phát triển về mặt sinh lý là điều hoàn toàn bình thường và tự nhiên về mặt sức khoẻ, và quá trình phát triển ở trẻ cần được cung cấp càng nhiều thông tin đúng càng tốt", bà Hauser chia sẻ.

Việc che tai mắt của trẻ nhằm bảo vệ chúng lại có thể làm phản tác dụng, khiến chúng tò mò hơn, lén lút tìm hiểu hơn và mặc nhiên cho rằng những điều chúng thấy trên phim khiêu dâm là sự thật. Đối với bà, trăn trở thực sự không phải là câu hỏi "làm sao để ngăn chặn phim khiêu dâm" mà là "làm sao để giúp con trẻ hiểu được những hình ảnh mà phim khiêu dâm miêu tả chỉ là sự phóng đại của tình dục trong trí tưởng tượng của con người".

Theo bà Hauser, một chương trình giáo dục giới tính có hiệu quả sẽ rèn luyện cho trẻ khả năng nhận thức khách quan và tư duy phản biện trước các nội dung trên internet. Chúng là những kĩ năng cần thiết để hình thành tư duy lành mạnh về giới tính.



Hauser còn khuyến khích bậc cha mẹ tạo dựng một môi trường an toàn, thoải mái, không phán xét để trẻ có thể tin tưởng và cởi mở khi cần giải đáp về vấn đề tâm sinh lý (có thể người tâm sự với trẻ là cha mẹ, một người lớn hoặc một cơ sở giáo dục giới tính có uy tín). Khi được trang bị đầy đủ kiến thức về tình dục, trẻ sẽ không còn tâm lý tò mò, lén tìm hiểu nữa, văn hóa phẩm đồi trụy cũng không thể tác động và làm méo mó nhận thức sinh lý của trẻ.

Kết luận

Tất nhiên người lớn chúng ta, không chỉ Việt Nam mà tại rất nhiều nơi trên thế giới thường tránh đề cập đến những vấn đề tế nhị, khó nói. Sẽ cần rất nhiều sự dũng cảm, vượt qua ngại ngùng để cùng trẻ lớn lên và trưởng thành. Chúc anh em sức khỏe.