[Có thể bạn chưa biết] Hoa lan giả dạng bạn tình để lừa côn trùng thụ phấn

Có tất cả khoảng 28.000 loài Lan trên thế giới, gần bằng tổng số các loài chim, động vật có vú và bò sát cộng lại. Chúng có mặt khắp nơi trên thế giới, với đủ mọi màu sắc, hình dạng và kích thước. Đằng sau màn biểu diễn thời trang sắc màu này là để ngụy trang cho một mục đích tuyệt mật, đó là giả dạng bạn tình để lừa côn trùng thụ phấn, một phương pháp duy trì nòi giống độc đáo ở hoa lan.



Cách duy trì nòi giống độc đáo ở hoa lan

Không giống các loài hoa khác thu hút côn trùng bằng mật ngọt, Lan là những bậc thầy lừa dối trong thế giới thực vật, chúng sử dụng các chiến thuật như tỏa mùi hương quyến rũ và bắt chước hình dạng của các loài côn trùng để cải trang thành bạn tình của chúng.

Một trong những phương pháp thú vị nhất là đánh lừa giao phấn, sử dụng hình dáng gợi cảm và mùi hương hấp dẫn bạn tình để dụ dỗ côn trùng giao phối với chúng. Lấy phong lan ong làm ví dụ, cánh hoa của chúng trông giống cơ thể mềm mại của một con ong. Sự ngụy trang ngoạn mục này khiến những con ong đực đậu lên cành hoa để giao phối và mang theo phấn hoa khi bay đi. Một số loài lan bắt chước giống đến nổi thậm chí, côn trùng còn xuất tinh trên chúng.

Nhưng yếu tố quan trọng nhất trong đánh lừa giao phấn là mùi hương. Mỗi loài lan bắt chước chính xác mùi hương của một loài côn trùng nhất định. Trải qua hàng ngàn năm, sự kết hợp ngẫu nhiên nhiều hợp chất đã giúp một số loài lan tạo ra chính xác mùi hương đặc biệt như côn trùng. Mùi hương này cho phép chúng dẫn dụ các con đực, lừa chúng hết lần này đến lần khác qua việc cải trang những bông hoa thành con cái cùng loài.



Đánh lừa giao phấn không phải là trò lừa duy nhất của lan. Trò lừa cổ xưa nhất cùa chúng là bắt chước hình dạng và màu sắc của các loài hoa có mật. Một vài loài lan cũng giả trang thành nơi côn trùng đẻ trứng. Một số họ lan không chỉ có màu sắc và vẻ ngoài như thịt thối, mà còn tỏa mùi thối rữa, dụ dỗ ruồi đẻ trứng lên hoa và vô tình thụ phấn cho cây. Một vài loài lan khác có hình dạng và mùi như loài nấm nơi một vài côn trùng thường đẻ trứng.



Do đâu loài lan có những thích ứng kỳ lạ này?

Đột biến gen ngẫu nhiên ở hoa lan có thể tình cờ tạo ra mùi hương phù hợp với một loài côn trùng nhất định. Sự đa dạng trong thế giới côn trùng cũng làm tăng khả năng chúng tìm thấy khách hàng của chúng. Nhờ sự giúp đỡ của côn trùng, lan có thể tạo thêm hạt giống và thụ phấn, khi nhân giống thành công, chúng tạo nên một loài mới.

Tuy vậy, vì lan phụ thuộc vào một loài thụ phấn duy nhất nên cũng dễ chịu tác động từ môi trường và nhiều loài nhanh chóng tuyệt chủng. Nhưng thực tế theo thời gian, lan là một trong những loài hoa đa dạng nhất. Chúng có hình dáng hoa mỹ khác thường, thỉnh thoảng cũng đánh lừa cả con người. Có bao giờ bạn thấy trên cánh hoa xuất hiện những vũ công, mặt khỉ, nhện, thậm chí cả những con chim chưa?

Nguồn: TED-Ed