Tuần vừa rồi, CEO Facebook Mark Zuckerberg đã có một bài post dài vạch ra hướng đi của Facebook trong tương lai. Từ một MXH kết nối càng nhiều người càng tốt, với news feed phát triển quá mạnh như quá khứ, Zuck đang muốn tạo ra một hệ thống nhắn tin với mức độ bảo mật cao cho người sử dụng, đồng bộ hóa những dịch vụ của họ từ Instagram, Messenger và WhatsApp.
Đối với những người bình thường, lời hứa hẹn của Zuck giống như một cách sửa sai sau những scandal bảo mật khiến cho Facebook thời gian qua trở nên mất điểm trong mắt người sử dụng. Nhưng không, chờ một chút đã, nếu đồng bộ hóa thành công, theo nhiều nhà phân tích, Facebook sẽ trở thành một phiên bản WeChat mới của thế giới, thứ mà những quốc gia không-phải-Trung-Quốc đang chưa sở hữu.
Bản chất Facebook và WeChat có nhiều điểm khác nhau cơ bản, nhưng mục tiêu hàng đầu chỉ có một mà thôi: Một hệ thống network phục vụ mọi nhu cầu của người sử dụng. Với việc hợp nhất ba nền tảng nhắn tin, Facebook sẽ có thể triển khai một hệ thống payment vô cùng hiệu quả, kết nối những doanh nghiệp và tổ chức lại gần hơn với nhau, hay thậm chí là cả nền tảng stream cũng như chơi game nữa.
Đối với những người bình thường, lời hứa hẹn của Zuck giống như một cách sửa sai sau những scandal bảo mật khiến cho Facebook thời gian qua trở nên mất điểm trong mắt người sử dụng. Nhưng không, chờ một chút đã, nếu đồng bộ hóa thành công, theo nhiều nhà phân tích, Facebook sẽ trở thành một phiên bản WeChat mới của thế giới, thứ mà những quốc gia không-phải-Trung-Quốc đang chưa sở hữu.
Bản chất Facebook và WeChat có nhiều điểm khác nhau cơ bản, nhưng mục tiêu hàng đầu chỉ có một mà thôi: Một hệ thống network phục vụ mọi nhu cầu của người sử dụng. Với việc hợp nhất ba nền tảng nhắn tin, Facebook sẽ có thể triển khai một hệ thống payment vô cùng hiệu quả, kết nối những doanh nghiệp và tổ chức lại gần hơn với nhau, hay thậm chí là cả nền tảng stream cũng như chơi game nữa.
Cũng cần phải nhắc lại, thời gian qua Facebook đã trở thành tâm điểm của sự chú ý khi những scandal vi phạm quyền riêng tư của người sử dụng dịch vụ, mà đáng kể nhất là việc thu thập trái phép dữ liệu người dùng để phục vụ cho mục đích quảng cáo. Tính riêng tại Mỹ, những scandal này đã khiến Facebook mất đi một lượng người sử dụng MXH trẻ, khi họ chuyển hết sang xài Twitter. Vậy là một mặt, Zuck phải viết một “bài sớ” hơn 3 nghìn từ với lời hứa biến Facebook trở thành một nền tảng bảo mật hơn để làm xuôi lòng người sử dụng. Mặt khác, cái này không phải ai cũng nhận ra, chính nền tảng mà Zuck đang hứa hẹn sẽ tiếp tục phát triển mạnh hơn nữa những dịch vụ mà Facebook đang có.
“Ứng dụng toàn năng”
Nhắc đến WeChat một chút. Anh em hẳn cũng biết, với 800 triệu thuê bao di động sử dụng smartphone tại Trung Quốc, WeChat giống như một ứng dụng toàn năng, gì cũng làm được: Chơi game online, chi tiêu online, gọi xe, gọi ship đồ ăn, mua sắm trực tuyến, mạng xã hội… Nhờ vào việc phát hành ở cả những quốc gia khác trên thế giới, giờ đây mỗi tháng có hơn 1 tỷ người sử dụng WeChat một cách đều đặn.
Chính vì sự độc đáo và khả năng thống trị ở thị trường tỷ dân như vậy, WeChat đã từ lâu trở thành ước mơ của rất nhiều công ty mạng xã hội. Họ vừa muốn cạnh tranh với WeChat, lại vừa muốn copy chính những thành công khủng khiếp mà Tencent làm được với ứng dụng của mình. Thậm chí nói nó thay thế cho cả iOS lẫn Android cũng đúng, khi có những user ở Trung Quốc cả ngày chỉ cần mở WeChat là đã đáp ứng được 100% nhu cầu của bản thân, chẳng cần thêm app nào khác cả. Không một ứng dụng nào đủ sức cạnh tranh được với WeChat ở Trung Quốc cả.
“Điều mà WeChat đã làm được là đem tới cho khách hàng những dịch vụ và tính năng mới một cách vô cùng đều đặn. Những tính năng này có được rất nhiều lợi thế xã hội hóa, từ đó biến WeChat đã mạnh lại càng thêm mạnh,” Willy Shih, giáo sư chuyên ngành quản lý kinh doanh tại Harvard nhận định. Nhờ vào việc dịch vụ và tính năng mới ra mắt đều đặn và chất lượng, WeChat trở thành một công cụ không thể thiếu trong cuộc sống cư dân mạng Trung Quốc, và dần gây nghiện đến mức không thể từ bỏ được. Mọi dịch vụ của nó đều nhanh và tiện lợi, từ thanh tóan trực tuyến, lấy thông tin người dùng, cho đến mua sắm trực tuyến. Thậm chí ăn mày ở Trung Quốc còn dùng WeChat để người hảo tâm quét mã QR gửi tiền cho tiện, không thèm cầm tiền mặt (!)
Tham vọng thật sự của Facebook
Quảng cáo
Bỏ qua những scandal bảo mật hai năm qua của Facebook, thì tham vọng trở thành một ứng dụng toàn năng theo kiểu WeChat đã bắt đầu từ nhiều năm về trước, khi Facebook bỏ tiền mua lại Instagram và WhatsApp. Kể từ đó, hai ứng dụng chia sẻ ảnh và nhắn tin này bắt đầu bỏ xa các đối thủ, trong khi Messenger thì được Facebook nhào nặn để trở thành một platform ứng dụng phục vụ tất cả mọi nhu cầu của người dùng internet.
Trong nửa thập kỷ phát triển ứng dụng Messenger, Facebook đã lần lượt phát triển nền tảng chơi game xã hội hóa, chat bot ứng dụng AI, tính năng chụp ảnh với filter AR để thêm sticker và các hiệu ứng, cùng rất nhiều tính năng khác đủ sức biến nó trở thành một phiên bản Facebook mini. Năm 2014, Facebook mời David Marcus về làm việc ở vị trí giám đốc quản lý Messenger. Trước đây, Marcus chính là người có công lớn trong thương vụ PayPal mua lại Braintree, công ty chủ quản ứng dụng chia sẻ hóa đơn Venmo. Động thái này cho thấy, Facebook sẵn sàng biến Messenger trở thành một nền tảng dịch vụ chứ không chỉ là một ứng dụng chat chit cho người dùng Facebook nữa.
Giờ đây, với kế hoạch biến Facebook trở thành một nền tảng bảo mật hơn, Zuck cũng đang quyết tâm biến Facebook, hay đúng hơn là những dịch vụ mà họ sở hữu, trở thành một phiên bản WeChat mà phần còn lại của thế giới đến giờ vẫn chưa có. Hệ quả, Facebook rất có thể sẽ trở thành thứ đốt thời gian khủng khiếp hơn bây giờ rất nhiều. Cái này đem lại nhiều mối lo cho năng suất lao động hơn là sự tiện lợi. Chỉ cần một dịch vụ nhưng phục vụ được hết tất cả những nhu cầu giải trí, tin tức và thương mại điện tử là cái đích mà Zuck đang hướng tới.
Khó, không có nghĩa là bất khả thi
Vậy kế hoạch của Facebook sẽ gặp những khó khăn gì? So sánh trực tiếp, thì thành công của WeChat không phải tự thân mà có. Tencent không chỉ có được sự trợ giúp rất lớn của bản thân chính phủ Trung Quốc, đất nước sử dụng bức tường lửa Vạn Lý Trường Thành ảo để cấm hầu hết những dịch vụ internet nước ngoài, từ Google, Facebook, Amazon đến Twitter. Những đối thủ trực tiếp của WeChat lần lượt bị cấm ở Trung Quốc, từ Messenger năm 2009, Line năm 2015 và WhatsApp năm 2017. Đổi lại cho việc có được một sân chơi độc bá như thế này, nhiều nguồn tin cho rằng WeChat cho phép cơ quan công an của Trung Quốc đọc tin nhắn đã bị xóa để phục vụ công tác điều tra các vụ án.
Quảng cáo
Cộng thêm may mắn, rất nhiều may mắn, Tencent đã thành công trong việc biến WeChat trở thành đương thế vô địch ở Trung Quốc.
Ngoài việc trở thành dịch vụ cả đất nước Trung Quốc sử dụng, thì WeChat gần như không làm cách nào để đánh chiếm thị trường thế giới. Khi ra mắt phiên bản quốc tế năm 2012, Facebook đã quá mạnh rồi, gần như không còn chỗ trống để WeChat len vào cạnh tranh nữa. Tính đến giờ này, Facebook đã trở thành cả một thế lực trên thế giới. Không tính Trung Quốc, Facebook và WhatsApp đang là những dịch vụ mạng xã hội được sử dụng nhiều nhất, vượt xa Snapchat, Twitter, Viber hay những ứng dụng tương tự.
Facebook chắc chắn không chỉ dừng lại ở mạng xã hội, ở Instagram, WhatsApp hay Messenger. Nhờ chiến lược phát triển đồng đều các sản phẩm, khi một ứng dụng gặp khó, những ứng dụng còn lại hoàn toàn có thể gánh lại cho Facebook. Thậm chí họ còn có cả những dự án như Terragraph, đem WiFi chất lượng cao đến các quốc gia đang phát triển. Đổi lại, Facebook có thêm nhiều người sử dụng hơn.
Ở thời điểm hiện tại, Zuckerberg và những giám đốc ở Facebook sẽ phải đối mặt với những vấn đề khác. Ủy ban châu Âu đang để ý MXH này. Nghị viện Mỹ thì từng đòi Zuckerberg ra chất vấn về vấn đề bảo mật dữ liệu và vấn đề độc quyền thị trường mạng xã hội. Giờ đây cương lĩnh tranh cử của nhiều chính trị gia phương tây đều lấy việc đối chọi lại các tập đoàn công nghệ khổng lồ ra để thu hút những người ủng hộ.
Một vấn đề khác, cũng chưa rõ chiến lược tập trung vào ứng dụng nhắn tin với độ bảo mật cao liệu có đem về thêm người sử dụng cho Facebook hay không. Bản thân WeChat và Facebook có tập khách hàng tương đối khác nhau. Ở Trung Quốc, lứa user “già” đang ưa dùng WeChat, còn Facebook trên thế giới là lựa chọn của giới trẻ. Cả hai đều đang có những vấn đề cần giải quyết để tiếp tục phát triển.
Chính nhờ WeChat của Tencent, chúng ta mới có được cái nhìn phần nào toàn cảnh về những gì Facebook sẽ biến thành trong vài năm nữa. Dĩ nhiên sự tiện lợi của một ứng dụng “toàn năng” sẽ đem tới vài phiền phức khác, như Facebook sẽ phải tập trung quảng cáo dày đặc hơn, hoặc gặp phải sức ép từ các chính phủ các quốc gia. Ấy là chưa kể, Facebook đang có một kịch bản sáp nhập điển hình, khi hai hay nhiều ứng dụng với cá tính và sức hút khác nhau bị chập lại trở thành một hệ sinh thái chung, qua đó đe dọa mất luôn bản sắc riêng của từng ứng dụng.
Anh em đừng vội tin vào tương lai sáng sủa
Hôm qua ở sự kiện SXSW, Roger McNamee, một trong những đồng minh đầu tiên của Mark Zuckerberg, người từng chỉ dạy những bước đi đầu tiên của Facebook, và khuyên Mark không bán Facebook cho Yahoo đã lên tiếng cho rằng, "việc quyết tâm biến nền tảng Facebook trở thành một hệ thống tập trung hoàn toàn cho quyền riêng tư của người sử dụng hoàn toàn chỉ là một chiêu truyền thông, không hơn không kém".
Từ chỗ là một trong những người giúp Facebook có được ngày hôm nay, thậm chí còn chính là người giúp đưa Sheryl Sandberg về Facebook làm giám đốc vận hành, McNamee đã trở thành một trong những tiếng nói phản đối phương thức hoạt động của Facebook đáng chú ý nhất.
Giờ đây, McNamee cho rằng, việc tập trung vào bảo mật và quyền riêng tư chỉ là bề nổi của tảng băng chìm trong những vấn đề mà Facebook đang phải đối mặt: “Tôi rất tin tưởng vào bảo mật người dùng, nhưng chúng ta cũng cần biết việc mã hóa tin nhắn và mã hóa nội dung anh em chia sẻ lên MXH chỉ là 1% toàn bộ vấn đề. Tuyên bố khiến cộng đồng vui mừng này hoàn toàn có thể chỉ là thứ che giấu một cái gì đó tồi tệ. Nó có thể là việc Facebook bị FTC (Ủy ban thương mại Mỹ) nhòm ngó, hoặc cũng có thể là một vấn đề khác. Facebook đang chơi bài truyền thông, đánh lạc hướng dư luận để che giấu những vấn đề thực sự đang hiện hữu.”
Việc bảo mật và tăng quyền riêng tư cho người dùng Facebook đi ngược lại hoàn toàn những gì Facebook đang thể hiện. Giờ đây nhiều người cho rằng Facebook không chỉ thu thập dữ liệu người dùng có trên MXH này, mà còn cả trên những dịch vụ khác trên internet nữa. Bài viết của Zuck hoàn toàn không đề cập gì đến những cáo buộc này, mà chỉ tập trung vào những điều giúp anh em dùng MXH yên lòng mà thôi.
“Zuck có lẽ đã rất rõ ràng trong bài viết của anh ta. Facebook sẽ không từ bỏ việc thu thập dữ liệu của người sử dụng. Vấn đề không phải việc nội dung tin nhắn có được mã hóa đủ bảo mật hay không, mà là Facebook có tiếp tục thu thập những dữ liệu ở những nơi đáng lẽ ra là riêng tư của người dùng hay không. Không ai muốn Facebook có trong tay dữ liệu thẻ tín dụng, dữ liệu ứng dụng theo dõi sức khỏe, dữ liệu địa điểm và âm thanh từ microphone của chiếc điện thoại. Không một ai muốn Facebook kè kè theo dõi chúng ta 24/24 trên internet cả.”
