Khép khẩu càng nhỏ ảnh sẽ càng nét ?? Không, bởi vì Diffraction

Câu hỏi: Khi khép khẩu càng nhỏ (giá trị f-stop càng lớn) ảnh sẽ càng nét ???
Trả lời nhanh: Không hẳn
Lí do: Do hiện tượng nhiễu xạ ánh sáng (diffraction)

Có thể một số đã từng biết về điều này trước đó, nhưng tôi cá là những người chưa biết còn lớn hơn nhiều ngay cả với những người từng có không ít kinh nghiệm chụp ảnh. Tất nhiên, việc biết hay không chẳng quá quan trọng và cũng chẳng có nghĩa rằng người biết nó sẽ chụp tốt hơn hay giỏi hơn người không biết. Lí do có thể vì đây là vấn đề thuần vật lí, thuần quang học chẳng mấy hấp dẫn với người chụp ảnh, cũng có thể nó không hay gặp với nhiều người và cũng không phải là cái gì đó ảnh hưởng quá nhiều đến độ người chụp ảnh phải để tâm. Tuy vậy nếu như là một người chụp ảnh kĩ tính và ham học hỏi, bạn nên biết và sẽ muốn biết về nó để biết cách mà tránh hoặc ít ra cũng hiểu tại sao nó lại như vậy chứ không chỉ là một câu hỏi và câu trả lời cụt lủn như ở trên đầu bài viết. Hơn nữa, cũng chẳng đau đớn hay tốn kém gì để có thể hiểu rõ về nó. Vậy thì hãy cùng xem tôi mang đến cho các bạn điều gì.

1. Hiện tượng nhiễu xạ ánh sáng (Diffraction)
Về lí thuyết vật lí, nó là hiện tượng ánh sáng bị bẻ cong khi gặp phải trướng ngại hay vật cản. Chúng ta đều biết ánh sáng có lưỡng tính sóng hạt tức là vừa ở dạng sóng vừa ở dạng hạt. Bình thường, ánh sáng sẽ truyền thẳng theo mọi hướng. Tuy nhiên, khi chúng gặp các vật cản hoặc các lỗ nhỏ (hole) chúng sẽ bị bẻ cong, phân tán, giao thoa hoặc cản trở nhau tạo ra hiện tượng gọi là nhiễu xạ ánh sáng (NXAS).

2. Ảnh hưởng của hiện tượng NXAS tới nhiếp ảnh:
Như đã nói ở trên, hiện tượng NXAS xảy ra khi ánh sáng đi qua một lỗ nhỏ và chúng ta có thể nghĩ ngay tới khẩu độ của ống kính máy ảnh (Aperture). Khi khẩu độ khép tương đối nhỏ (từ f/16, f/22 …) hiện tượng này trở nên đáng kể (dù thực tế nó có thể xảy ra với ở bất kì khẩu độ nào của ống kính khi nguồn sáng tập trung nhưng ở khẩu độ lớn như f/3.5… nó là không đáng kể), khi đó các tia sáng đi qua khẩu độ sẽ bị phân tán, chúng khi đó sẽ di chuyển những quãng đường khác nhau tới sensor (chính là màn thu ảnh) và cản trở lẫn nhau. Hiện tượng nhiễu xạ này làm cho tại nhiều điểm trên màn cường độ ánh sáng được tăng cường nhưng nhiều điểm khác cường độ lại giảm đi. Chính điều này khiến cho ảnh thu được không rõ nét và trở nên “soft” hơn.


3.Hiện tượng NXAS và DOF (Depth of Field)
Từ những điều trên chúng ta có thể thấy, đối với những trường hợp chụp ảnh ở độ mở khẩu lớn (giá trị f-stop nhỏ, từ f/11 trở lại) như chụp mẫu, cận cảnh … hiện tượng NXAS không có gì phải quan tâm. Tuy nhiên đối với nhiếp ảnh phong cảnh việc khép khẩu để tăng độ sâu trường ảnh DOF là việc ai cũng biết. Khi đó cân nhắc giữa việc tăng DOF hay tăng NSAS thực sự khiến bạn phải suy nghĩ. Rõ ràng, trong trường hợp này những độ mở khẩu nhỏ như f/22, f/25 hoặc nhỏ hơn không hẳn đã tỏ ra tốt hơn.

4.Cách tránh hiện tượng NXAS trong nhiếp ảnh
Khi chúng ta đã hiểu rõ về hiện tượng này cũng như ảnh hưởng của nó tới ảnh chụp, chúng ta tự sẽ nhận ra cách để tránh nó. Một cách đơn giản, hãy tránh sử dụng những độ mở khẩu quá nhỏ từ f/22 hoặc nhỏ hơn. Đối với nhiều chuyên gia hoặc những nhiếp ảnh có kinh nghiệm, họ khuyên dùng khoảng khẩu độ tối ưu là f/5.6 – f/11 (tất nhiên còn tùy trường hợp cụ thể như muốn xóa phông thì khẩu mở càng lớn càng tốt như f/1.8). Riêng với nhiếp ảnh phong cảnh, f/8 - f/11 hoặc f/16 có thể là tối ưu ở đó DOF là lớn nhất và ảnh hưởng của NXAS chưa lớn.

Một cách nữa để giảm ảnh hưởng của hiện tượng NXAS đó là sử dụng kĩ thuật “focus stacking”. Nó hơi phức tạp một chút và các bạn có thể tìm đọc thêm nhưng chắc chắn là nó có tác dụng.

Và cuối cùng, chúng ta cũng có thể làm giảm ảnh hưởng của NXAS ngay trong quá trình hậu kì ảnh (post-production) bằng cách sử dụng chức năng “sharpening”.

Dù vậy, cách tốt nhất vẫn là tránh sử dụng những độ mở khẩu quá nhỏ, chắc chắn là vậy.

Tham khảo:

https://fstoppers.com

https://photographylife.com

http://www.cambridgeincolour.com