Loa kiểm âm (loa monitor) đóng một vai trò rất lớn, góp phần làm nên sự thành công của những album âm nhạc nổi tiếng, chúng giúp các nhà sản xuất âm nhạc, kỹ sư âm thanh xử lý hậu kỳ, bổ sung, điều chỉnh các thay đổi cần thiết để tạo ra một track nhạc hoàn chỉnh, chúng xuất hiện từ các studio lớn mang tầm cỡ thế giới đến những phòng thu có quy mô nhỏ hơn, ví dụ trong phòng ngủ (2 anh em nhà Billie Eilish hoàn thành When We Fall Asleep Where Do We Go chỉ bằng một cặp loa kiểm âm trung bình của Yamaha), trong nhà kho.
Vậy điều gì làm cho những cặp loa kiểm âm có vẻ tách rời khỏi phần lớn của người dùng phổ thông, không lẽ chúng dùng làm ra nhạc được mà lại không dùng để nghe nhạc được?
Vẻ ngoài của những cặp loa kiểm âm trông rất giống với loa vi tính, thường xuất hiện dưới dạng 1 củ loa bass và 1 tweeter, cấu hình hai đường tiếng. Tuy nhiên, chúng có cấu tạo lý tính và mang âm sắc cũng khác nhau. Loa vi tính, loa hi-fi thường được nhà sản xuất tính toán, thiết kế để nghe hay trong nhiều môi trường khác nhau, và phòng cũng không cần phải được tiêu âm quá kỹ. Loa kiểm âm, như tên gọi của nó, sẽ có thiên hướng âm thanh chính xác và nhanh để người ta còn biết bản nhạc có dư bass, dư treble hay không.
Vậy điều gì làm cho những cặp loa kiểm âm có vẻ tách rời khỏi phần lớn của người dùng phổ thông, không lẽ chúng dùng làm ra nhạc được mà lại không dùng để nghe nhạc được?
Vẻ ngoài của những cặp loa kiểm âm trông rất giống với loa vi tính, thường xuất hiện dưới dạng 1 củ loa bass và 1 tweeter, cấu hình hai đường tiếng. Tuy nhiên, chúng có cấu tạo lý tính và mang âm sắc cũng khác nhau. Loa vi tính, loa hi-fi thường được nhà sản xuất tính toán, thiết kế để nghe hay trong nhiều môi trường khác nhau, và phòng cũng không cần phải được tiêu âm quá kỹ. Loa kiểm âm, như tên gọi của nó, sẽ có thiên hướng âm thanh chính xác và nhanh để người ta còn biết bản nhạc có dư bass, dư treble hay không.
Những điểm khác biệt về kỹ thuật của loa kiểm âm và loa vi tính
Chủ động/Thụ động (active/passive): loa kiểm âm thường là loa chủ động, có amplifier tích hợp bên trong, có thể chỉnh được độ lợi âm ngõ vào (gain input) chứ không có volume trực tiếp để vặn.
Nhưng cũng không dễ vặn đâu à nha, ví dụ đôi loa Genelec 8341A hay Neumann KH 80 của mình, vị trí của nút chỉnh input gain nằm phía sau loa và rất khó để… thích là vặn 😁. Do đó với loa kiểm âm, trong môi trường phòng thu, người ta hay gắn nó vào một soundcard, hoặc một preamplifier để chỉnh âm lượng và âm sắc.
Với người như mình, không phải là kỹ sư âm thanh, mình dùng một USB DAC kiêm preamplifier để giải mã, điều kiển âm lượng cho 8341A, kết quả rất mỹ mãn.
Loa vi tính cũng là loa active nhưng sẽ có thêm mạch chỉnh âm lượng (preamplifier) và tone control (bass, treble). Còn loa hi-fi truyền thống thường là loa bị động, hoạt động bằng điện từ amplifier phát ra.
Quảng cáo
Trên loa các loa monitors cũng sẽ cho anh em gia giảm một số dải tần nhất định, chứ không phải muốn vặn bao nhiêu là vặn. :D
Khối khuếch đại riêng biệt: loa studio monitors thường có mạch khuếch đại riêng cho từng loa. Ví dụ Neumann KH 80 DSP sẽ có amplfier riêng cho loa trung-cao và loa bass, tạo nên âm thanh nhanh và chính xác. Genelec 8341A là loa 3 đường tiếng nên sẽ có nhiều mạch khuếch đại hơn, gồm: 250 W Bass (Class D) + 150 W Midrange (Class D) + 150 W Treble (Class D) cho mỗi bên loa. Anh em đọc tới đây đảm bảo thấy chữ “class D” sẽ dè biểu, nhưng đừng quên rằng các album audiophile mà các anh em nghe từ những phòng thu lớn đều có sự tham gia của các mạch công suất “class D” trong các loa kiểm âm :3
Việc sử dụng mạch công suất riêng biệt cho từng loa cũng loại bỏ đi mạch phân tầng thụ động bằng tụ và trở, cuộn cảm, vốn là nguyên nhân tạo ra những màu âm mà nhà sản xuất loa không mong muốn.
Ủa vậy cái loa kiểm âm lấy căn cứ nào mà phân ra được bass/mid/treble?
Quảng cáo
Loa kiểm âm dùng mạch ADC ở ngõ vào để số hóa tín hiệu, chia chúng ra thành các tần số khác nhau để đẩy vào các mạch khuếch đại trong loa. Như vậy, dải tần sẽ được cắt chính xác và người nghe/ kỹ sư âm thanh sẽ hiểu rõ chuyện gì đang xảy ra với dải EQ và bản nhạc. Họ làm như vậy vì muốn đảm bảo màu âm của hãng, đảm bảo tính nhất quán và đồng pha khi có nhiều loa cùng hoạt động một lúc. Ngày nay, việc sử dụng DSP trong loa kiểm âm còn mở ra một chân trời mới với các thiết lập tạo ra một hệ thống nghe nhạc, giải trí đạt chuẩn Dolby Atmos (phần này sẽ nói sau khi mình … mua đủ đồ chơi).
Màu âm: anh em chơi loa với tai nghe thường sẽ nghe ông này bảo loa này tiếng ngọt, loa kia tiếng ấm, con tai nghe này đánh tối thui, bass nhiều, treble chói, trung âm bị đẩy cao…Loa kiểm âm sẽ có đáp tuyến rất phẳng, không nhấn nhá vào bất kỳ dải âm nào để kỹ sư dễ kiểm tra bản thu, và người dùng bình thường dễ điều chỉnh theo khẩu vị nghe cá nhân. Một số loa kiểm âm cao cấp còn được trang bị thêm tính năng tự cân chỉnh âm sắc sao cho phẳng nhất trong một không gian nghe nhất định, mang lại trải nghiệm tuyệt vời ngay cả khi ta không biết phải “chỉnh chọt” như thế nào.
Hiện nay có hai công nghệ rất nổi tiếng là Genelec SAM (Smart Active Monitors), đi kèm với phần mềm GLM 4 (8341A, 8361A, 7350A, 7360A ….) để cân âm.
Hoặc Automatic Monitor Alignment của Neumann trong các dòng loa như (KH 80, KH 120, KH 150, KH 780).
Hai công nghệ trên sẽ dùng microphone để đo đạc phòng và tự động điều chỉnh EQ và pha của các loa trong hệ thống, đảm bảo chúng “hợp” nhau một cách khoa học nhất.
Loa kiểm âm thường dùng để nghe nearfield (nghe gần) thì có dùng để nghe nhạc được không?
Nearfield ở đây có nghĩa là “gần người nghe”, để cho âm thanh từ loa phát ra đến thẳng tai người nghe, không bị tác động bởi phòng. Nếu dùng để nghe nhạc bình thường thì vị trí đặt của chúng cũng không khác mấy so với loa vi tính để bàn cả.
Các loa kiểm âm công suất cao, thuộc dạng loa đẳng cấp đọc tên phát ai cũng biết như Genelec hay Neumann sẽ có điểm ngọt của loa rộng hơn, nên bạn vẫn có thể sử dụng chúng như loa hi-fi trong nhà. Thực tế thì rất nhiều anh em trên thế giới đã chơi kiểu này rồi :3
Loa kiểm âm có kết nối với: CD, Streamer, mâm đĩa than được không?
Được sao không? Nó là cái loa có mạch amplifier bên trong, nên sẽ chấp nhận bất cứ tín hiệu analog nào được đưa vào. Điều cần phải chú ý là các jack kết nối trên loa kiểm âm thường là mono 6.3mm hoặc XLR chứ không phải jack stereo 3.5mm hay RCA trắng/đỏ mà anh em thường thấy.
