Nghe có vẻ bất ngờ, nhưng thực tế các máy bay phản lực thương mại như Airbus A320/A321 hoàn toàn có khả năng tự di chuyển lùi. Cơ chế này được gọi là lực đẩy ngược (reverse thrust).
Thông thường, động cơ phản lực hoạt động bằng cách hút không khí vào, nén lại, đốt cháy với nhiên liệu và phụt một luồng khí cực mạnh ra phía sau, tạo ra lực đẩy giúp máy bay tiến về phía trước.
Khi phi công kích hoạt chế độ lực đẩy ngược, các tấm chắn đặc biệt bên trong hoặc bên ngoài vỏ động cơ sẽ được mở ra. Thay vì phụt thẳng ra sau, luồng khí phản lực cực mạnh này sẽ bị các tấm chắn này chặn lại và chuyển hướng, phụt ra phía trước.
Thông thường, động cơ phản lực hoạt động bằng cách hút không khí vào, nén lại, đốt cháy với nhiên liệu và phụt một luồng khí cực mạnh ra phía sau, tạo ra lực đẩy giúp máy bay tiến về phía trước.
Khi phi công kích hoạt chế độ lực đẩy ngược, các tấm chắn đặc biệt bên trong hoặc bên ngoài vỏ động cơ sẽ được mở ra. Thay vì phụt thẳng ra sau, luồng khí phản lực cực mạnh này sẽ bị các tấm chắn này chặn lại và chuyển hướng, phụt ra phía trước.
Luồng khí này tạo ra một lực hãm, và nếu đủ mạnh, nó có thể đẩy máy bay lùi lại. Cơ chế này được sử dụng chủ yếu để hỗ trợ phanh, giúp máy bay giảm tốc độ nhanh chóng sau khi hạ cánh trên đường băng.
Về mặt lý thuyết, phi công có thể sử dụng chính cơ chế này để lùi máy bay ra khỏi bãi đỗ. Thủ tục này trong hàng không được gọi là “Nở bông” có thể do hình dạng nó giống bông hoa khi bung ra.
Vậy tại sao gần như không bao giờ sử dụng "số lùi" tại bãi đỗ?
Dù có khả năng, việc thực hiện tại khu vực nhà ga lại bị cấm ở hầu hết các sân bay trên thế giới vì hàng loạt lý do liên quan đến an toàn, hiệu quả và chi phí.
1. An toàn là trên hết
- Tầm nhìn cực kỳ hạn chế: Buồng lái nằm ở rất xa phía trước và trên cao. Phi công hoàn toàn không thể nhìn thấy những gì diễn ra ngay phía sau hoặc bên dưới động cơ. Việc tự lùi mà không có người quan sát bên ngoài là cực kỳ nguy hiểm, giống như bạn cố lùi một chiếc xe tải siêu dài mà không có gương chiếu hậu hay camera lùi.
Quảng cáo
- Nguy cơ từ luồng khí phản lực: Lực đẩy ngược tạo ra một luồng khí rất mạnh và nóng. Luồng khí này có thể thổi bay các thiết bị mặt đất, làm bị thương nhân viên sân bay, thậm chí gây hư hại cho cửa kính và cấu trúc của nhà ga.
- Hút vật thể lạ (FOD - Foreign Object Debris): Đây là rủi ro nghiêm trọng nhất. Luồng khí mạnh thổi xuống mặt đất có thể làm các mảnh vỡ, sỏi đá, rác... bay lên và bị hút vào động cơ, gây ra những hư hỏng cực kỳ nghiêm trọng và tốn kém.
2. Hiệu quả và Chi phí
- Rất tốn nhiên liệu: Việc tăng ga để tạo lực đẩy ngược tiêu tốn một lượng nhiên liệu phản lực rất lớn. Trong khi đó, một chiếc xe kéo đẩy (pushback tractor) sử dụng động cơ diesel, tiết kiệm và kinh tế hơn rất nhiều cho một quãng đường ngắn.
Quảng cáo
- Gây ô nhiễm tiếng ồn: Động cơ phản lực khi hoạt động ở công suất cao để lùi sẽ tạo ra tiếng ồn cực lớn, ảnh hưởng đến môi trường làm việc tại sân bay và các khu vực lân cận.
- Hao mòn động cơ: Sử dụng lực đẩy ngược thường xuyên sẽ làm tăng sự hao mòn cho các bộ phận phức tạp và đắt tiền của động cơ, dẫn đến chi phí bảo dưỡng tăng cao.
Khi nào máy bay không cần xe đẩy?
Tuỳ bãi bến máy bay sẽ tự lăn. Điều này xảy ra ở các vị trí đỗ được thiết kế đặc biệt, gọi là các bến đỗ tự lăn ra.
Tại các vị trí này, máy bay sẽ tiến vào bãi đỗ và dừng lại ở một vị trí mà khi khởi hành, nó có thể tiếp tục lăn bánh về phía trước để ra đường lăn mà không cần phải lùi lại. Thiết kế này giúp tiết kiệm thời gian và không cần đến xe kéo đẩy, thường được áp dụng ở các vị trí sân bay có không gian rộng rãi.
Tạm kết
Như vậy, việc máy bay cần đến xe kéo đẩy không phải vì chúng không có số lùi. Mà đó là một quy trình được chuẩn hóa trên toàn cầu, đặt yếu tố an toàn, hiệu quả và kinh tế lên hàng đầu.
Chiếc xe pushback nhỏ bé đóng vai trò là "mắt thần" và là người dẫn đường an toàn cho cỗ máy khổng lồ, đảm bảo mọi hoạt động tại khu vực sân đỗ diễn ra một cách trật tự và chính xác nhất.
