Trong một thế giới đang ngày một nóng lên, con người có nhu cầu rất lớn cho việc làm mát. Nhưng càng nhiều thiết bị và máy làm mát hoạt động, Trái Đất lại tiếp tục nóng dần lên… Một cái vòng lẩn quẩn! Các bạn có biết vì sao chúng ta không lắp cục nóng và cục lạnh vào cùng một không gian, hay tại sao không dùng tủ lạnh để làm mát phòng không? Cơ bản vì nhiệt lượng toả ra của các thiết bị này luôn lơn hơn khả năng làm lạnh của chúng.
Lưu ý: khuôn khổ bài viết chỉ muốn truyền đạt thông tin và kiến thức, không hề cổ xuý cho việc không dùng máy lạnh hay tủ lạnh. Đây vẫn là những thiết bị cực kì thiết yếu và giúp nâng cao sức khoẻ, chất lượng cuộc sống. Những vấn đề được đề cập bên dưới mang tính vĩ mô và cần sự hợp tác của các chính phủ nhiều hơn. Về phần chúng ta, sử dụng hợp lý, không phung phí và vô tội vạ đã được xem vừa đóng góp cho môi trường, vừa đảm bảo cuộc sống cá nhân.
Hồi tháng trước, California ghi nhận mức nhiệt độ nóng kỉ lục và như một hệ quả kéo theo, nơi này lần đầu tiên sau gần 20 năm gặp phải tình trạng cúp điện trên diện rộng. Vì sao nói trời nóng sẽ kéo theo việc mất điện? Đó là do trong bối cảnh thời tiết khó chịu như thế này, nhu cầu sử dụng máy lạnh tăng cao; Theo ước tính có hàng triệu máy lạnh phải hoạt động hết tốc lực để đáp ứng nhu cầu mát mẻ của con người.
Hồi năm 2018, số liệu thống kê của Liên Hợp Quốc cho thấy chỉ riêng các thiết bị làm mát đã chiếm tới 17% lượng điện tiêu thụ trên toàn cầu. Hầu hết điện năng được cung cấp lại được khai thác chủ yếu bằng cách đốt nhiên liệu hoá thạch và dễ dàng dẫn đến việc nóng lên toàn cầu. Bên cạnh đó, các tủ lạnh và máy điều hoà hiện này vẫn còn có thể đang sử dụng chất làm mát gọi là HFC. Loại khí này khi bị rò rỉ ra môi trường sẽ tạo nên hiệu ứng nhà kính mạnh hơn gấp hàng ngàn lần so với CO2.
Lưu ý: khuôn khổ bài viết chỉ muốn truyền đạt thông tin và kiến thức, không hề cổ xuý cho việc không dùng máy lạnh hay tủ lạnh. Đây vẫn là những thiết bị cực kì thiết yếu và giúp nâng cao sức khoẻ, chất lượng cuộc sống. Những vấn đề được đề cập bên dưới mang tính vĩ mô và cần sự hợp tác của các chính phủ nhiều hơn. Về phần chúng ta, sử dụng hợp lý, không phung phí và vô tội vạ đã được xem vừa đóng góp cho môi trường, vừa đảm bảo cuộc sống cá nhân.
Hồi tháng trước, California ghi nhận mức nhiệt độ nóng kỉ lục và như một hệ quả kéo theo, nơi này lần đầu tiên sau gần 20 năm gặp phải tình trạng cúp điện trên diện rộng. Vì sao nói trời nóng sẽ kéo theo việc mất điện? Đó là do trong bối cảnh thời tiết khó chịu như thế này, nhu cầu sử dụng máy lạnh tăng cao; Theo ước tính có hàng triệu máy lạnh phải hoạt động hết tốc lực để đáp ứng nhu cầu mát mẻ của con người.
Hồi năm 2018, số liệu thống kê của Liên Hợp Quốc cho thấy chỉ riêng các thiết bị làm mát đã chiếm tới 17% lượng điện tiêu thụ trên toàn cầu. Hầu hết điện năng được cung cấp lại được khai thác chủ yếu bằng cách đốt nhiên liệu hoá thạch và dễ dàng dẫn đến việc nóng lên toàn cầu. Bên cạnh đó, các tủ lạnh và máy điều hoà hiện này vẫn còn có thể đang sử dụng chất làm mát gọi là HFC. Loại khí này khi bị rò rỉ ra môi trường sẽ tạo nên hiệu ứng nhà kính mạnh hơn gấp hàng ngàn lần so với CO2.
Vấn đề thậm chí còn tệ hơn khi nhu cầu sử dụng điều hoà không khí đã tăng lên gấp 3 lần nếu so với hồi giữa thế kỷ trước, đặc biệt là ở những quốc gia phát triển, giàu có. Theo chủ tịch Viện quản trị & phát triển bền vững kiêm chủ tịch Ban chỉ đạo Báo cáo của Liên Hợp Quốc, ông Durwood Zaelke nói rằng: “Các thiết bị điều hoà không khí sẽ nấu chính chúng ta nếu chúng ta không hành động cùng nhau ngay bây giờ.”
Các nhà nghiên cứu và các kĩ sư cho đến nay đã tìm ra được nhiều giải pháp để các máy lạnh, tủ lạnh trở nên thân thiện với môi trường hơn. Chúng ta có thể loại bỏ HFC ra khỏi các loại thiết bị này, thay thế các điều hoà không khí hay tủ lạnh đời cũ bằng các đời mới hơn, tiết kiệm điện năng hơn và trên hết là không sử dụng khí HFC. Bên cạnh đó, việc quy hoạch và thiết kế các khu đô thị, toà nhà tăng sự thông thoáng và mát mẻ cũng là một giải pháp rất đáng tin cậy.
Tạo thêm nhiều không gian xanh, cây cối là một giải pháp làm mát thụ động rất hay
Về giải pháp loại bỏ HFC, hiện nay các quốc gia đang dần tham gia vào tu chính Kigali, trong đó yêu cầu các quốc gia thành viên phải thay thế HFC bằng các chất làm mát thân thiện hơn với khí hậu, nâng cao tiêu chuẩn kiểm duyệt của các thiết bị làm lạnh như tiết kiệm điện hơn, hiệu suất cao hơn. Tu chính Kigali là một phần nằm trong hiệp định thư Montreal được thông qua vào năm 1980 nhằm nỗ lực cứu lấy tầng Ozone trên khí quyển Trái Đất bằng việc loại bỏ CFC khỏi các thiết bị làm lạnh hoặc các bình xịt phun. Từ hiệp định này, ban đầu người ta đã cấm sử dụng CFC vì nó có khả năng làm thủng tầng Ozone và thay thế CFC bằng HFC. Song, vì nhận ra dùng HFC không tác động tới tầng Ozone nhưng chất này lại tạo ra hiệu ứng nhà kính rất mạnh, nên người ta phải bổ sung tu chính Kigali vào để buộc dừng sử dụng HFC.
Để thay thế HFC, người ta đề xuất sử dụng HFO - Hydro Fluoro Olefin. Đây là loại khí làm mát đã được sử dụng trong hơn 70 triệu máy lạnh ô tô và có tác động tới khí hậu “chỉ” ngang ngửa CO2. Bản thân Carbon Dioxide cũng có thể sẽ được cân nhắc sử dụng trở lại trên các tủ lạnh thương mại sau khi người ta nhận ra rằng dù gì đây cũng là một chất ít tác động tiêu cực đến môi trường hơn những HFC hay CFC.
Ước tính nếu toàn thế giới thực hiện tốt theo tu chính Kigali, nhân loại sẽ giảm được 0.4 độ C trong thế kỉ này. Con số 0.4 độ C dù có vẻ nhỏ, nhưng tính trên phạm vi trung bình toàn cầu thì đây được xem là một thành tựu lớn. Tuy nhiên, vì tu chính Kigali có một chút xung đột với các chính sách chính trị và kinh tế của Mỹ, nên hiện nay quốc gia này vẫn còn hơi lấn cấn trong việc tham gia vào kế hoạch. Bên cạnh việc giảm nhiệt độ trung bình toàn cầu, kế hoạch này cũng có thể tiết kiệm được khoảng 3 nghìn tỷ USD trong năm 2050, theo ước tính của Cơ quan Năng lượng Quốc tế.
Quảng cáo
Mặc dù kế hoạch chuyển đổi vẽ ra là thế, nhưng thực tế đang có rất nhiều tủ lạnh, máy lạnh sử dụng HFC đang được dùng trên toàn cầu. Ước tính lượng HFC này có thể tương đương với 64 tỷ tấn CO2 vào năm 2050. Theo cơ quan điều tra môi trường, chỉ tính riêng các hệ thống làm lạnh ở các siêu thị đã làm rò rỉ tới 25% lượng chất làm mát mỗi năm.
Trong lúc chờ chính phủ đưa ra các quyết định tối ưu nhất về HFC, việc thiết kế các toà nhà và thành phố lớn cũng ảnh hưởng nhiều đến khí hậu toàn cầu. Lấy ví dụ, chúng ta có thể trồng nhiều cây xanh hơn, sơn mái nhà bằng màu trắng để giữ không gian nhà được mát mẻ, tối ưu hoá vị trí cửa và cửa sổ để thoáng gió,… Điều này sẽ tối ưu hơn việc mở máy lạnh để giữ nhiệt độ phòng được mát mẻ. Bản thân cục nóng máy lạnh cũng thải ra rất nhiều nhiệt lượng ra môi trường, vô hình trung làm cho không gian xung quanh nóng hơn. Các tính toán cho thấy nhiệt lượng cần cho nhu cầu làm lạnh toàn cầu có thể lên tới 20 gigawatt, nhiều hơn gấp đôi so với 9 gigawatt của các nhu cầu sử dụng điện sinh hoạt thông thường. Điều này đủ để cho thấy lợi ích đáng kể của việc làm mát thụ động nếu so với làm mát chủ động bằng điều hoà không khí.
Như vậy để tổng kết lại, có ba nguyên do chính sau đây liên quan đến các thiết bị làm mát lại vô tình làm cho khí hậu trở nên… nóng hơn:
- Rò rỉ khí làm mát HFC, loại khí gây hiệu ứng nhà kính mạnh hơn cả CO2
- Tiêu thụ lượng điện năng lớn. Điện năng lại chủ yếu được khai thác bằng nhiệt điện, dẫn đến phát thải CO2
- Bản thân các thiết bị điều hoà nhiệt độ khi hoạt động cũng thải ra môi trường xung quanh một lượng nhiệt lượng lớn
Hình ảnh máy lạnh sử dụng trong bài chỉ mang tính chất minh hoạ
