Một nghiên cứu kéo dài gần 20 năm trên hàng ngàn vụ săn trộm voi ở 30 quốc gia Châu Phi, thực hiện bởi ĐH Oxford, ĐH Cape Town và Liên Hợp Quốc, đưa ra kết luận rằng nạn săn trộm voi có liên quan mật thiết tới dân trí. Có ít voi rừng bị sát hại hơn ở những vùng dân cư giàu có hơn, mạnh khỏe hơn và ngược lại. Thông tin này được công bố trên tạp chí Proceedings of the Royal Society B số tháng 2/2023.
Để đánh giá sức khỏe cộng động và mức độ đầy đủ vật chất, các nhà nghiên cứu đã dựa trên 5 tiêu chí cơ bản, gồm có: tỷ lệ tử vong ở trẻ dưới 5 tuổi, số lượng phòng ngủ trong mỗi hộ gia đình, số lượng nhà vệ sinh, lượng nước sạch và đồ dùng trong gia đình (TV, tủ lạnh vv).
Nghiên cứu được thực hiện trong khoản thời gian từ năm 2002 - 2020, khảo sát hơn 10.000 vụ giết trộm voi rừng và voi thảo nguyên. Theo Sách Đỏ IUCN, hiện nay tổng số lượng voi ở Châu Phi chỉ còn khoảng 415.000 con, cả 2 loài, trong đó voi rừng được xếp ở mức CE - tức là Cực kỳ nguy cấp - Critically Endangered. CE là phân cấp sát mức tuyệt chủng trong tự nhiên của IUCN.
"Khi muốn bảo tồn thiên nhiên, chúng ta không thể quên đi chất lượng sống của loài người" - Timothy Kuiper, một trong những nhà nghiên cứu của dự án kể trên nói. Để bảo tồn động vật quý hiếm tốt hơn, chúng ta cũng phải sáng tạo hơn.
Để đánh giá sức khỏe cộng động và mức độ đầy đủ vật chất, các nhà nghiên cứu đã dựa trên 5 tiêu chí cơ bản, gồm có: tỷ lệ tử vong ở trẻ dưới 5 tuổi, số lượng phòng ngủ trong mỗi hộ gia đình, số lượng nhà vệ sinh, lượng nước sạch và đồ dùng trong gia đình (TV, tủ lạnh vv).
Nghiên cứu được thực hiện trong khoản thời gian từ năm 2002 - 2020, khảo sát hơn 10.000 vụ giết trộm voi rừng và voi thảo nguyên. Theo Sách Đỏ IUCN, hiện nay tổng số lượng voi ở Châu Phi chỉ còn khoảng 415.000 con, cả 2 loài, trong đó voi rừng được xếp ở mức CE - tức là Cực kỳ nguy cấp - Critically Endangered. CE là phân cấp sát mức tuyệt chủng trong tự nhiên của IUCN.
"Khi muốn bảo tồn thiên nhiên, chúng ta không thể quên đi chất lượng sống của loài người" - Timothy Kuiper, một trong những nhà nghiên cứu của dự án kể trên nói. Để bảo tồn động vật quý hiếm tốt hơn, chúng ta cũng phải sáng tạo hơn.
Ví dụ: giúp chính quyền kìm hãm lạm phát hiệu quả hơn, nâng cao dân trí, giáo dục, sức khỏe và đời sống cộng đồng, hỗ trợ thêm trang thiết bị cho kiểm lâm, lực lượng bảo vệ động vật rừng, tăng cao nhận thức cộng đồng để giảm nhu cầu tiêu thụ ngà voi vv và vv.
"Bên cạnh luật pháp nghiêm minh thì nâng cao sức khỏe cộng đồng và đời sống người dân là một cách hữu hiệu để giảm nạn săn bắn trộm voi để lấy ngà." - Thea Henriette Carroll và Tanya McGregor, các chuyên gia của chương trình chống săn bắn trộm voi CITES cho biết.
Các nhà khoa học thấy rằng tỷ lệ săn trộm voi ở vùng Trung Phi và ven biên giới Mozambique - Tanzania cao hơn đa số các nơi khác ở Châu Phi, số lượng voi rừng bị sát hại cũng cao hơn hẳn voi thảo nguyên. Trong gần 20 năm, ở công viên quốc gia Garamba của Congo, có 860 con voi bị săn trộm. Ở khu bảo tồn thiên nhiên Selous Game Reserve của Tanzania, 750 con voi bị sát hại. Đây đều là những nơi có điểm số cộng đồng thấp nhất trong bảng khảo sát.
Trên thang điểm 100, những vùng được đánh giá là đầy đủ cơ sở vật chất có điểm số từ 60 trở lên. Trong khi đó, tất cả những nơi xảy ra nạn săn bắn trộm voi đều có điểm số dưới 45. Nơi nào điểm số càng thấp thì tỷ lệ săn trộm voi càng cao.
Tính đến năm 2020, điểm số sức khỏe cư dân của Congo và Tanzania chỉ đạt được 25 và 26 điểm. Ở Congo, tỷ lệ tử vong của trẻ em dưới 5 tuổi là 79/1000, còn ở Tanzania là 47/1000.
Ngược lại với Congo và Tanzania, tỷ lệ săn trộm voi thuộc vườn quốc gia Etosha của Namibia thấp hơn nhiều. Điểm sức khỏe dân cư ở Namibia đã tăng lên 43 điểm vào năm 2020.
Quảng cáo
Trong 19 năm qua, chỉ có 2 vụ săn voi trộm để tiêu thụ ngà lậu ở đây. Nhưng số lượng tê giác bị săn trộm ở Namibia tăng gấp đôi, năm 2022 có tới 87 con tê giác bị giết hại. Tuy nhiên là do các tổ chức săn tê giác lậu quốc tế tới Namibia thực hiện, không phải do thợ săn địa phương.
Từ năm 1990 tới nay, hơn 80 khu cộng đồng bảo tồn thiên nhiên đã được thành lập ở Namibia, cung cấp chỗ ở cho hơn 200.000 ncư dân địa phương, họ được phân cho bảo vệ 20% diện tích đất đai quốc gia, giúp tạo ra hơn 6.000 công việc làm cho người dân. Diện tích bảo tồn tăng giúp tăng số lượng cá thể voi và sư tử.
Khi người dân tìm thấy niềm vui trong việc bảo tồn thiên nhiên, sẽ giúp họ giảm tâm lý giết trộm động vật quý hiếm. Điều quan trọng là chính quyền địa phương có phương án hỗ trợ người dân, thay vì tốn chi phí để bảo tồn thiên nhiên, thì họ được trao thêm cơ hội khai thác và canh tác để thoát khỏi đói nghèo. Khi không còn gánh nặng tiền bạc trên lưng, tỷ lệ săn trộm voi lấy ngà cũng giảm xuống.
Một khảo sát từng được thực hiện năm 2019 cho thấy đói nghèo, thể hiện qua 2 chỉ số là thu nhập và tỷ lệ tử vong ở trẻ em, ảnh hưởng trực tiếp tới tâm lý săn trộm động vật quý hiếm. Trong số 173 người Tanzania sống dọc theo vườn quốc gia Ruaha, thừa nhận từng săn trộm động vật, có tới 164 người trả lời rằng họ sẽ ngừng săn trộm động vật nếu có nguồn thu nhập khác đủ để nuôi sống gia đình.
Những cư dân sống trong phạm vi 8km quanh các khu bảo tồn động vật cho biết họ bị mất tới 1/2 mùa màng do bị voi rừng vô làng phá, và sư tử giết hại đàn gia súc của họ.
Tổng kết lại, để giảm nạn săn bắn trộm động vật, cần phải giúp người dân thay vì tốn thêm chi phí cho việc bảo tồn thiên nhiên, thì họ sẽ được thêm lợi ích từ rừng và các khu bảo tồn, giúp họ có thêm thu nhập để nuôi sống bản thân và gia đình.
Quảng cáo
