Trong tất cả những vấn đề mà Trung Quốc đang phải đối mặt như suy giảm nhân khẩu học, chính trị, các cải cách kinh tế, thì nguồn tài nguyên thiên nhiên cạn kiệt có thể được xem là mối nguy cấp bách nhất. Điều kiện tự nhiên có ảnh hưởng lớn đến địa chính trị không chỉ ở Trung Quốc mà còn đối với khu vực châu Á.
Theo những nghiên cứu của nhà sử học Geoffrey Parker cho thấy, sự biến đổi khí hậu và môi trường đã từng dẫn đến hàng loạt các biến động xã hội như chiến tranh, khủng hoảng trong suốt thế kỷ 17. Gần đây hơn, biến đổi khí hậu đã mở ra sự phát triển của những tuyến đường giao thương mới, tạo nên sự cạnh tranh mới ở Bắc Cực. Và giờ đây, Trung Quốc, quốc gia với sự bành trướng mạnh đang gặp phải vấn đề cấp bách, thiếu tài nguyên nước trầm trọng. Nhiều người dự đoán sớm muộn gì chuyện này cũng tạo nên những xung đột cả trong và ngoài nước.
Từ lâu, tài nguyên thiên nhiên luôn là yếu tố quan trọng để phát triển kinh tế, cũng như sức mạnh của quốc gia trên thế giới. Vào thế kỷ 19, từ một quốc gia có diện tích nhỏ, vương quốc Anh đã vươn lên trước nhờ trữ lương than dồi dào cho phép nước Anh thúc đẩy cuộc cách mạng Công nghiệp hơi nước. Về sau Anh bị Mỹ vượt mặt khi Mỹ có những vùng đất canh tác khổng lồ, trữ lượng dầu lớn và các nguồn tài nguyên khác để trở thành cường quốc số 1 thế giới.
Theo những nghiên cứu của nhà sử học Geoffrey Parker cho thấy, sự biến đổi khí hậu và môi trường đã từng dẫn đến hàng loạt các biến động xã hội như chiến tranh, khủng hoảng trong suốt thế kỷ 17. Gần đây hơn, biến đổi khí hậu đã mở ra sự phát triển của những tuyến đường giao thương mới, tạo nên sự cạnh tranh mới ở Bắc Cực. Và giờ đây, Trung Quốc, quốc gia với sự bành trướng mạnh đang gặp phải vấn đề cấp bách, thiếu tài nguyên nước trầm trọng. Nhiều người dự đoán sớm muộn gì chuyện này cũng tạo nên những xung đột cả trong và ngoài nước.
Tài nguyên thiên nhiên - yếu tố quan trọng để một quốc gia phát triển
Từ lâu, tài nguyên thiên nhiên luôn là yếu tố quan trọng để phát triển kinh tế, cũng như sức mạnh của quốc gia trên thế giới. Vào thế kỷ 19, từ một quốc gia có diện tích nhỏ, vương quốc Anh đã vươn lên trước nhờ trữ lương than dồi dào cho phép nước Anh thúc đẩy cuộc cách mạng Công nghiệp hơi nước. Về sau Anh bị Mỹ vượt mặt khi Mỹ có những vùng đất canh tác khổng lồ, trữ lượng dầu lớn và các nguồn tài nguyên khác để trở thành cường quốc số 1 thế giới.
Điều này cũng tương tự với cách trỗi dậy của Trung Quốc. Những cải cách theo chủ nghĩa tư bản, một hệ thống thương mại toàn cầu giúp thúc đẩy giao thương, cùng với đó là dân số đông. Tất cả những điều này đã góp phần vào sự tăng trưởng kinh tế vượt trội của quốc gia từ cuối những năm 1970 đến đầu những năm 2000.
Bên cạnh đó, việc Trung Quốc gần như có thể tự cung tự cấp được các nguồn tài nguyên như nước, đất, nhiều nguyên liệu thô và lực lượng lao động rẻ, cho phép họ khai thác những nguồn này một cách mạnh mẽ. Đồng thời cũng giúp Trung Quốc trở thành công xưởng của thế giới.
Tuy nhiên, thế mạnh đó giờ nay đã là dĩ vãng. Kể từ một thập kỷ trước, Trung Quốc đã trở thành nhà nhập khẩu nông nghiệp lớn nhất thế giới khi đất canh tác bị thu hẹp mạnh do xói mòn và ô nhiễm. Tốc độ phát triển quá nhanh cũng khiến Trung Quốc thiếu hụt năng lượng và trở thành nhà nhập khẩu năng lượng lớn nhất thế giới. Theo ước tính nước này nhập khẩu ¾ lượng dầu thô từ nước ngoài ngay thời điểm Mỹ đã trở thành nước xuất khẩu ròng năng lượng.
Tình trạng “khát nước” tồi tệ ở Trung Quốc
Ở Trung Quốc, tình trạng “khát nước” còn tội tệ hơn. Báo cáo của Gopal Reddy lưu ý, Trung Quốc chiếm đến 20% dân số toàn cầu nhưng lượng nước ngọt tại nước này chỉ chiếm chưa đến 7% trên toàn thế giới. Toàn bộ các khu vực, đặc biệt là vùng phía bắc bị khan hiếm nước nghiêm trọng hơn cả Trung Đông khô cằn. Hàng nghìn con sông đã biến mất trong quá trình công nghiệp hoá và cả tình trạng ô nhiễm nước do quá trình sản xuất.
Theo ước tính, từ 80-90% nguồn nước ngầm và hơn một nửa số dòng sông tại Trung Quốc là quá bẩn để có thể sử dụng cho sinh hoạt, công nghiệp hay nông nghiệp. Đây là một vấn đề rất tốn kém. Trung Quốc buộc phải chuyển nước từ các vùng tương đối ẩm ướt lên phía bắc khô cằn. Các chuyên gia đánh giá chính phủ cần chi 100 tỷ USD/năm để đối phó với vấn đề này.
Tình trạng thiếu hụt nước và canh tác không bền vững, ô nhiễm đang khiến ngày càng nhiều diện tích đất đai bị sa mạc hoá. Nhiều ngành sản xuất liên quan, hay thậm chí đời sống sinh hoạt của người dân cũng chịu nhiều ảnh hưởng bởi sự thiếu hụt này.
Quảng cáo
Chính phủ đã thúc đẩy người dân, doanh nghiệp sử dụng hiệu quả nước hơn, nhưng vẫn không đủ để giải quyết vấn đề. Trong tháng này, các nhà chức trách Trung Quốc đã phát cảnh báo Quảng Châu và Thẩm Quyến, 2 thành phố nằm ở đồng bằng sông Châu Giang tương đối dồi dào tài nguyên nước sẽ đối mặt với đợt hạn hán nghiêm trọng vào năm tới.
Các vấn đề tài nguyên của Trung Quốc đã kéo theo hàng loạt các thách thức khác ngay cả trước khi đại dịch hoành hành. Năm 2005, Thủ tướng Ôn Gia Bảo tuyên bố rằng khan hiếm nước đe doạ "sự tồn vong của quốc gia". Hay bộ trưởng tài nguyên nước từng tuyên bố rằng Trung Quốc đang phải “chiến đấu cho từng giọt nước nếu không muốn tử vong.” Mặc dù cách nói này có phần hơi cường điệu, nhưng nó cũng phản ánh được mối liên hệ giữa sự khan hiếm tài nguyên và tình hình bất ổn chính trị.
Tình trạng căng thẳng đối ngoại có thể sẽ xảy ra sau đó. Nhiều người lo lắng rằng nếu chính phủ Trung Quốc cảm thấy nguồn nước thiếu hụt quá mức, họ có thể sẽ tấn công các đối thủ quốc tế, dẫn đến các cuộc xung đột địa chính trị lớn.
Chẳng hạn như để bảo vệ nguồn nước, Trung Quốc đã xây dựng các con đập trên sông Mekong. Điều này đã gây ra tình trạng hạn hán và lũ lụt ở các nước Đông Nam Á nằm ở trung và hạ lưu dòng sông như Lào, Thái Lan. Ngoài ra, sự căng thẳng ngày càng gia tăng ở dãy Himalaya khi Trung Quốc có kế hoạch xây đập tại các vùng biển quan trọng, khiến các quốc gia ở khu vực đó chịu nhiều ảnh hưởng. Theo như nhận xét của nhà phân tích chiến lược người Ấn Độ Brahma Chellaney, Trung Quốc càng có nhiều khát khao về nguồn nước thì quốc gia này càng trở nên tồi tệ hơn về mặt địa chính trị.
Quảng cáo
Theo Bloomberg
Quan tâm tin tức về Trung Quốc, mời xem thêm bài: Trung Quốc thông xe đường hầm cao tốc dưới nước dài hơn 10km
