Phà ô tô trên bầu trời: Sự trỗi dậy và sụp đổ của Carvair thương mại hàng không.

Chiếc máy bay trông kỳ lạ này thực ra là một chiếc máy bay chở khách Douglas DC-4 được sửa đổi rất nhiều và được thiết kế để hoàn thành một nhiệm vụ rất đặc biệt vào những năm 1950: hành khách lái cả xe hơi của mình để đi ra nước ngoài.
Nhiều chủ sở hữu xe hơi Anh thời đó muốn lái xe của riêng họ đi xung quanh lục địa châu Âu có thể đưa ra 2 lựa chọn giữa chậm, đó vượt biển, hoặc đơn giản là bay qua lục địa bằng đường hàng không cùng xe hơi và tất cả.

©️ Alamy British Air Ferries Carvair nằm trên đường băng tại Sân bay Calais của Pháp năm 1968.

Du khách sẽ lái xe ngay vào khu vực sân bay và người ta đưa nó vào bụng của máy bay đã chờ sẵn, giống như cách họ sẽ làm khi đưa xe lên chiếc phà chở ô tô qua biển.
Sinh ra từ những giấc mơ du lịch sau chiến tranh
Các máy bay như Bristol 170 Freighter được cải tiến, được gọi là Superfreighter, bắt đầu vận chuyển ô tô dưới dạng hàng hóa từ giữa những năm 1940, ngay sau khi Kết thúc Thế chiến II.
Những chiếc máy bay đó là những cỗ máy đã phải hy sinh tốc độ và phạm vi hoạt động để có được hiệu quả về kinh tế. Chúng có cửa trước giống như con sò mở sang một bên để cho phép ô tô được lái vào khoang hàng hóa, trong khi đó buồng lái được nâng lên làm tăng khả năng chở hàng bằng cách làm cho toàn bộ chiều dài của thân máy bay thành tải trọng tự lăn.

©️ Lưu trữ ảnh Iberia Ở Tây Ban Nha, carvairs của hãng hàng không nội địa Aviaco đã đưa đón hành khách - và xe của họ - giữa Quần đảo Balearic và lục địa Tây Ban Nha.

Tuy nhiên, khéo léo như thiết kế này, những chiếc máy bay khi đó có tải trọng khá hạn chế và chỉ có thể chở không quá ba chiếc xe cỡ trung bình cùng một lúc.

©️ Richard Vandervord Trong những năm sau đó, khi sự quan tâm đến phà ô tô giảm dần, các máy bay đã được sử dụng để vận chuyển hàng hóa.

Vào cuối những năm 1950, những năm cạnh tranh về quyền sở hữu xe hơi gia tăng, doanh nhân hàng không huyền thoại Freddie Laker đã phát hiện ra một cơ hội.
Laker, người sau này được biết đến với các dự án hàng không tiên phong với mức chi phí thấp trong những năm 1970 và đầu những năm 80, đã đưa ra ý tưởng xây dựng một chiếc phà hàng không lớn hơn và tốt hơn. Nhưng nó là 1 dự án xấu số.
Với sự ra đời của kỷ nguyên phản lực, vô số máy bay cánh quạt thời Thế chiến II như DC-4, hoặc phiên bản quân sự của nó, C-54, đã nhanh chóng trở nên lỗi thời và có giá rẻ. Điều này có lợi cho Laker.
Một trong những công ty đã có trong danh mục đầu tư của ông, Aviation Traders Limited, đã tích lũy nhiều kinh nghiệm tái trang bị và tái sử dụng một số lượng lớn máy bay quân sự đã phục vụ trong chiến tranh để dùng cho mục đích dân sự, làm cho nó trở thành vị trí tốt nhằm thực hiện tầm nhìn của mình.

©️ Alamy Một chiếc xe được chất lên một chiếc Aer Lingus Aviation Traders ATL-98 Carvair tại sân bay Bristol ở Anh.

Kết quả là ATL-98 ra đời, nó còn được gọi là "Carvair" - viết tắt của "Car via Air" nghĩa là vận chuyển xe hơi bằng đường hàng không.
Liên kết Vương quốc Anh với đất liền
Để tạo ra chiếc phà trên không này, Aviation Traders Limited đã lấy một chiếc DC-4, cắt phần phía trước của nó và thêm một phần bổ sung để kéo dài thân máy bay. Tiếp theo, nó được trang bị buồng lái cao đặc trưng của Carvair và một vài cửa bản lề bên cho phép xe hơi và các hàng hóa khác được đưa qua phía trước.
Kết quả là máy bay sẽ có thể chở tối đa năm chiếc xe hơi và 22 hành khách cùng một lúc, một cải tiến đáng kể so với Bristol 170 Freighter.
Thậm chí nó còn làm được tốt hơn: cấu hình này có thể được điều chỉnh nhanh chóng và dễ dàng đáp ứng nhu cầu vào thời điểm này. Ví dụ, nó chỉ có thể chở ba chiếc xe hơi và 55 hành khách hoặc được chuyển đổi để chỉ chở hàng hóa hoặc chỉ hành khách. Nếu tùy chọn thứ hai được chọn, cabin không áp suất của Carvair có thể được trang bị tới 85 chỗ ngồi.

Khi ở chế độ chở xe, các xe sẽ được nâng lên ngang cấp với cabin bằng thang máy kiểu kéo và được đưa qua cửa trước, trong khi hành khách sẽ ngồi ở phía sau máy bay, giống như trong một máy bay chở khách thông thường.
Carvair được phát triển chủ yếu cho các tuyến xuyên eo biển nối Vương quốc Anh với lục địa châu Âu. Vào thời điểm đó, Channel Air Bridge, một công ty khác trong đế chế hàng không của Freddie Laker, đã khai thác 24 chuyến bay khứ hồi hàng ngày từ sân bay Southend, gần London, đến Calais (Pháp), Ostend (Bỉ) và Rotterdam (Hà Lan).
Cuối cùng, mạng lưới sẽ kéo dài hơn nữa vào châu Âu lục địa, với máy bay hướng đến Strasbourg ở biên giới Pháp-Đức và các thành phố Geneva và Basel của Thụy Sĩ.
Tại Tây Ban Nha, hãng hàng không nội địa Aviaco đã sử dụng Carvairs để vận hành một tàu con thoi chở xe thường xuyên giữa Quần đảo Balearic và lục địa Tây Ban Nha, trong khi hãng Aer Lingus điều hành các hoạt động vận chuyển bằng xe hơi giữa Ireland và các thành phố của Vương quốc Anh Liverpool và Bristol cũng như Cherbourg ở Pháp.
Hãng hàng không Ireland cũng sử dụng Carvairs của mình trên các dịch vụ vận chuyển hàng hóa thường xuyên đến một số thành phố của Anh.
Tại sao chúng ta không nhìn thấy phà ô tô trên bầu trời ngày hôm nay?
Hai mươi lăm chiếc Carvair được chế tạo từ năm 1961 đến năm 1968. Nhưng, đồng thời, vận tải biển truyền thống cũng đã nhanh hơn và hiệu quả hơn trên hầu hết các tuyến đường đang được phục vụ bởi phà ô tô hàng không và thêm nữa, đã không có máy bay mới, hiện đại nào được phát triển cho thị trường ngách này.
Cuối cùng, khái niệm này chỉ đơn giản là lu mờ dần.
Nhưng sự bốc hơi của thị trường vận chuyển ô tô bằng hàng không đã không ngăn Carvair tiếp tục hoạt động như tàu chở hàng cho một loạt các nhà khai thác hàng hóa trên toàn thế giới, từ New Zealand và Úc đến Mỹ, Châu Âu và Châu Phi.
Mặc dù tỷ lệ tiêu hao khá cao, với gần một nửa đội bay Carvair toàn cầu bị mất do tai nạn tại một số thời điểm trong gần bốn thập kỷ phục vụ, một số trong đó tiếp tục bay ít nhất cho đến năm 2007, khi một trong số chiếc còn sống sót cuối cùng bị rơi, không có nạn nhân, trong khi cố gắng hạ cánh tại mỏ Nixon Fork, ở Alaska.
Tính đến năm 2021, không có Carvair nào được biết là hoạt động, mặc dù một vài chiếc đang được lưu trữ lâu dài. Tình trạng đủ điều kiện bay của chúng là không chắc chắn.
Một trong số đó là ở Gainesville, Texas, nơi nó đã đậu tại sân bay địa phương trong nhiều năm. Còn lại ở Phoebus Apollo Aviation, một trường đào tạo phi công Nam Phi, có trụ sở tại sân bay Rand ở ngoại ô Johannesburg.
Những nỗ lực liên hệ với công ty này và xác định tình trạng của máy bay đã không được trả lời, mặc dù những bức ảnh có sẵn công khai (bao gồm cả những hình ảnh được tìm thấy trên Google Earth) cho thấy nó không còn phù hợp để bay.

Theo CNN