Chính phủ Liên bang Mỹ - trước đó đã ưu tiên tiêm vắc-xin thay vì xét nghiệm trên diện rộng - cho biết sẽ cung cấp miễn phí 500 triệu xét nghiệm nhanh kháng nguyên, trong bối cảnh biến chủng Omicron đang càn quét đất nước. Việc xét nghiệm rộng rãi như thế sẽ đưa chiến lược covid-19 của nước Mỹ gần giống hơn với các nước phát triển khác. Nước Anh, bắt đầu cung cấp bộ xét nghiệm nhanh cho công chúng trong tháng Tư 2021, có chương trình xét nghiệm lớn nhất châu Âu. Nhưng nhu cầu ngày càng tăng của test nhanh và sự đứt gãy chuỗi cung ứng đang gây ra sự thiếu hụt bộ test nhanh trên toàn thế giới. Trong những tuần trước Giáng Sinh, nhiều chuyến hàng đã bị trễ. Cho dù càng ngày càng phổ biến, test nhanh vẫn dấy lên những nghi ngờ về độ chính xác của nó. Test nhanh hoạt động như thế nào, và nó có đủ độ tin cậy để giúp kiềm chế covid-19?
Test nhanh covid-19 lấy mẫu chất nhầy từ mũi hoặc cổ họng của một người bằng một miếng gạc. Chất này được nhúng vào một ống chứa dung dịch để pha loãng mẫu, sau đó nhỏ dung dịch vào một đầu của miếng nhựa có trong bộ xét nghiệm. Khi bệnh phẩm chảy dọc theo miếng nhựa này theo cách thẩm thấu, nó gặp một dòng kháng thể được thiết kế để nhận ra các kháng nguyên SARS-CoV-2 và bám vào. Nếu chỗ hiện kết quả trên miếng nhựa chuyển màu thì đó là dấu hiệu nhiễm covid-19. Test nhanh đã được sử dụng rộng rãi trước khi SARS-CoV-2 xuất hiện, phổ biến nhất là thử thai, bằng cách phát hiện ra một loại hormone có trong nước tiểu của phụ nữ đang mang thai. Test nhanh có thể phân tích các chất lỏng khác của cơ thể như máu và nước bọt, cũng như các chất khác, ví dụ như thức ăn.
Hai ưu điểm lớn của test nhanh (còn gọi là xét nghiệm kháng nguyên) là tốc độ và sự đơn giản. Test nhanh cung cấp kết quả trong vòng 10 đến 30 phút và có thể dễ dàng thực hiện bên ngoài phòng thí nghiệm, không giống như các xét nghiệm PCR, tìm kiếm toàn bộ trình tự di truyền của vi-rút chứ không phải kháng nguyên và có thể mất nhiều ngày để có kết quả. Test nhanh cũng rẻ hơn so với xét nghiệm PCR (ở Anh, miễn phí cho công chúng; ở Pháp có giá hơn 4 euro một chút (4,5 đô la), những loại được bán ở Mỹ thường đắt hơn ở châu Âu). Còn ở Việt Nam thì dao động từ 120.000 - 150.000 đồng (tùy hãng tùy loại). Để đánh giá độ chính xác của chúng, các nhà khoa học xem xét hai yếu tố: độ đặc hiệu (tỷ lệ trả về kết quả âm tính chính xác đối với những người không có covid-19) và độ nhạy (tỷ lệ trả về kết quả dương tính chính xác đối với những người có covid-19). Dữ liệu không thống nhất từ các nghiên cứu khác nhau đã cản trở sự đồng thuận về việc sử dụng những xét nghiệm này cho các trường hợp cần xét nghiệm và truy tìm (testing and tracing).
Một đánh giá về test nhanh do Trung tâm Kiểm soát và Phòng ngừa Dịch bệnh Hoa Kỳ (CDC) thực hiện cho thấy loại test này đã phát hiện khoảng 1/3 số trường hợp covid-19 không có triệu chứng so với PCR (lấy PCR làm chuẩn). Trong một nghiên cứu ở Liverpool, ở Anh, độ nhạy của một bộ xét nghiệm nhanh trên thị trường là 40%. Trong khi đó, một nghiên cứu khác ở Đan Mạch cho thấy độ nhạy của xét nghiệm này gần 70%. Một vấn đề khác là để nó hoạt động đúng, đầu dò mẫu phải đi đủ sâu vào cổ họng hoặc mũi. Nghiên cứu được thực hiện bởi Đại học Oxford và Y tế Công cộng Anh cho thấy độ nhạy của các xét nghiệm nhanh, so với xét nghiệm PCR, giảm từ 80% trong điều kiện phòng thí nghiệm xuống 58% khi người dân tự lấy mẫu và xét nghiệm.
Dữ liệu cho thấy test nhanh là tốt nhất trong việc xác định người có khả năng lây nhiễm cao. Điều này làm cho loại cho loại xét nghiệm này có ích trong cuộc chiến chống lại covid-19, ngay cả khi nó không hoàn hảo. Càng được phát hiện càng sớm, càng giảm nguy cơ lây lan. Khi hầu hết các chính phủ thay đổi chính sách zero-covid, xét nghiệm nhanh, cùng với tiêm chủng hiệu quả và sử dụng khẩu trang chất lượng cao, sẽ giúp thế giới sống chung với covid-19.
Theo Economist.
Test nhanh covid-19 lấy mẫu chất nhầy từ mũi hoặc cổ họng của một người bằng một miếng gạc. Chất này được nhúng vào một ống chứa dung dịch để pha loãng mẫu, sau đó nhỏ dung dịch vào một đầu của miếng nhựa có trong bộ xét nghiệm. Khi bệnh phẩm chảy dọc theo miếng nhựa này theo cách thẩm thấu, nó gặp một dòng kháng thể được thiết kế để nhận ra các kháng nguyên SARS-CoV-2 và bám vào. Nếu chỗ hiện kết quả trên miếng nhựa chuyển màu thì đó là dấu hiệu nhiễm covid-19. Test nhanh đã được sử dụng rộng rãi trước khi SARS-CoV-2 xuất hiện, phổ biến nhất là thử thai, bằng cách phát hiện ra một loại hormone có trong nước tiểu của phụ nữ đang mang thai. Test nhanh có thể phân tích các chất lỏng khác của cơ thể như máu và nước bọt, cũng như các chất khác, ví dụ như thức ăn.
Hai ưu điểm lớn của test nhanh (còn gọi là xét nghiệm kháng nguyên) là tốc độ và sự đơn giản. Test nhanh cung cấp kết quả trong vòng 10 đến 30 phút và có thể dễ dàng thực hiện bên ngoài phòng thí nghiệm, không giống như các xét nghiệm PCR, tìm kiếm toàn bộ trình tự di truyền của vi-rút chứ không phải kháng nguyên và có thể mất nhiều ngày để có kết quả. Test nhanh cũng rẻ hơn so với xét nghiệm PCR (ở Anh, miễn phí cho công chúng; ở Pháp có giá hơn 4 euro một chút (4,5 đô la), những loại được bán ở Mỹ thường đắt hơn ở châu Âu). Còn ở Việt Nam thì dao động từ 120.000 - 150.000 đồng (tùy hãng tùy loại). Để đánh giá độ chính xác của chúng, các nhà khoa học xem xét hai yếu tố: độ đặc hiệu (tỷ lệ trả về kết quả âm tính chính xác đối với những người không có covid-19) và độ nhạy (tỷ lệ trả về kết quả dương tính chính xác đối với những người có covid-19). Dữ liệu không thống nhất từ các nghiên cứu khác nhau đã cản trở sự đồng thuận về việc sử dụng những xét nghiệm này cho các trường hợp cần xét nghiệm và truy tìm (testing and tracing).
Một đánh giá về test nhanh do Trung tâm Kiểm soát và Phòng ngừa Dịch bệnh Hoa Kỳ (CDC) thực hiện cho thấy loại test này đã phát hiện khoảng 1/3 số trường hợp covid-19 không có triệu chứng so với PCR (lấy PCR làm chuẩn). Trong một nghiên cứu ở Liverpool, ở Anh, độ nhạy của một bộ xét nghiệm nhanh trên thị trường là 40%. Trong khi đó, một nghiên cứu khác ở Đan Mạch cho thấy độ nhạy của xét nghiệm này gần 70%. Một vấn đề khác là để nó hoạt động đúng, đầu dò mẫu phải đi đủ sâu vào cổ họng hoặc mũi. Nghiên cứu được thực hiện bởi Đại học Oxford và Y tế Công cộng Anh cho thấy độ nhạy của các xét nghiệm nhanh, so với xét nghiệm PCR, giảm từ 80% trong điều kiện phòng thí nghiệm xuống 58% khi người dân tự lấy mẫu và xét nghiệm.
Dữ liệu cho thấy test nhanh là tốt nhất trong việc xác định người có khả năng lây nhiễm cao. Điều này làm cho loại cho loại xét nghiệm này có ích trong cuộc chiến chống lại covid-19, ngay cả khi nó không hoàn hảo. Càng được phát hiện càng sớm, càng giảm nguy cơ lây lan. Khi hầu hết các chính phủ thay đổi chính sách zero-covid, xét nghiệm nhanh, cùng với tiêm chủng hiệu quả và sử dụng khẩu trang chất lượng cao, sẽ giúp thế giới sống chung với covid-19.
Theo Economist.
