Trung Quốc giới hạn trẻ dưới 18 tuổi xem TikTok (Douyin) như thế nào?

Cây viết Zeyi Yang của MIT Tech Review đưa ra quan điểm cho rằng, có lẽ người Mỹ và người Trung Quốc có cách nghĩ giống nhau hơn nhiều so với những gì họ thừa nhận. Bằng chứng dễ nhận thấy nhất là ở cách cả hai đất nước này bày tỏ những lo ngại về việc trẻ em và trẻ vị thành niên bỏ bao nhiêu thời gian trên ứng dụng mạng xã hội, bên Mỹ là TikTok, còn bên Trung Quốc thì là Douyin.

Ngày 1/3 vừa rồi, TikTok tuyên bố sẽ đặt ra giới hạn mặc định cho những tài khoản có chủ sở hữu dưới 18 tuổi, mỗi ngày xem tối đa 60 phút những video clip trên TikTok. Những trẻ dưới 13 tuổi thì sẽ cần mã đăng nhập của cha mẹ và phụ huynh để được xem thêm 30 phút, còn những bạn nhỏ từ 13 đến 18 tuổi thì có thể tự đưa ra quyết định có muốn xem thêm hay không.

Hiệu quả của giải pháp giới hạn này vẫn còn chưa chắc chắn. Lấy ví dụ, không có gì ngăn cản các bạn nhỏ lập tài khoản mới, làm giả độ tuổi của mình để vượt qua hàng rào mà TikTok đã đặt ra cả. Nhưng có điều chắc chắn là TikTok đang phản hồi một trong những yêu cầu phổ biến nhất từ những vị phụ huynh lẫn cả những nhà quản lý. Tất cả họ đều có chung lo ngại rằng trẻ em đang có nguy cơ nghiện TikTok nói riêng và những nền tảng mạng xã hội khác nói chung.



Theo thống kê, năm 2022, các bạn tuổi teen bên Mỹ trung bình một ngày bỏ ra 103 phút để xem TikTok, nhiều hơn cả con số trung bình 72 phút của Snapchat và 67 phút của YouTube. Ứng dụng này, bên cạnh Instagram, cũng đã bị phát hiện có cổ súy những nội dung liên quan tới rối loạn ăn uống cũng như hành vi tự hại tới những người dùng nhỏ tuổi.

Đương nhiên các nhà lập pháp ở Mỹ cũng nhận ra vấn đề, và ngay lập tức có động thái phản ứng. Vài thượng nghị sĩ Mỹ đã đề xuất dự thảo luật để giới hạn khả năng tiếp cận TikTok của trẻ em nước này.

Điều cần nói ở đây, và cũng là thứ nhấn mạnh quan điểm của Yang ở đầu bài viết, chính là việc công ty mẹ ByteDance của TikTok/Douyin đã tiếp nhận những lo ngại y hệt từ chính phủ và các nhà quản lý Trung Quốc. Điều đáng ngạc nhiên là Douyin đã có những biện pháp giới hạn thời lượng xem video ngắn trên MXH của trẻ em Trung Quốc suốt từ năm 2018, tức là 5 năm về trước.



Năm ấy, Douyin ra mắt tính năng quản lý dành cho các phụ huynh, cấm những người dùng dưới 18 tuổi thực hiện livestream trên ứng dụng, và ra mắt “chế độ người dùng tuổi teen”, chỉ hiển thị những nội dung phù hợp với lứa tuổi, y hệt YouTube Kids.

Đến năm 2019, chế độ “teenager mode” giới hạn một ngày chỉ được xem clip không quá 40 phút, và chỉ được dùng ứng dụng từ 6h sáng đến 10h tối, không được mở app trong khoảng thời gian được coi là giờ đi ngủ. Rồi đến năm 2021, mọi tài khoản của các bạn nhỏ dưới 14 tuổi đều buộc phải sử dụng “teenager mode.”

Nói cách khác, rất nhiều giải pháp giới hạn thời gian và khả năng tiếp cận ứng dụng của trẻ em mà TikTok mới giới thiệu ở Mỹ, thật ra đã được ứng dụng ở Trung Quốc từ mấy năm nay, đã thế còn ứng dụng mạnh tay hơn rất nhiều so với giải pháp vừa được giới thiệu bên Mỹ hồi tháng 3.

Câu hỏi được đặt ra là vì sao TikTok phải mất ngần ấy năm để mang tính năng giới hạn thời gian cho người dùng dưới 18 tuổi sang các nước khác?

Rất dễ để nhận ra cách nhìn của cộng đồng, cả những chính trị gia lẫn vài nhà phân tích, với cách nghĩ rằng ByteDance thực sự bị Trung Quốc điều khiển. Tristan Harris, đồng sáng lập trung tâm công nghệ nhân bản, một cựu nhân viên Google từng nói trên chương trình 60 Minutes rằng: “Cứ như là họ nhận ra công nghệ này đang ảnh hưởng trực tiếp tới sự phát triển của trẻ, và họ làm phiên bản nội địa rất phù hợp với trẻ em, còn các nước khác thì là một phiên bản TikTok vô cùng độc hại."

Điều này đương nhiên vẫn chỉ là ý kiến cá nhân, rất khó tìm ra bằng chứng để chứng minh, mà nếu có lên tiếng cáo buộc ByteDance, thì như mọi lần, họ cũng sẽ phủ nhận. Nhưng thực tế những gì diễn ra mấy năm qua chứng tỏ một điều rõ ràng hơn, không cần tới những thuyết âm mưu để giải thích. Đấy là Douyin chắc chắn sẽ rất giống TikTok như ngày hôm nay, nếu như chính phủ Trung Quốc không nhanh tay và mạnh tay quản lý những nền tảng trực tuyến.

Một ví dụ khác ngoài Douyin, thứ chứng minh được tốc độ quản lý của Trung Quốc đối với một công nghệ cũng bị coi là thứ gây nghiện đối với trẻ em chính là cách họ quản lý thị trường game năm 2021: Trẻ dưới 18 tuổi tại đất nước này chỉ được chơi game đúng 1 tiếng vào hai ngày nghỉ cuối tuần hoặc ngày lễ, và chỉ được chơi từ 8 giờ đến 9 giờ tối, trước hoặc sau đều không được. Các hãng game vi phạm sẽ bị phạt rất nặng, đặc biệt là tình trạng người lớn cho trẻ em thuê tài khoản game chơi lúc nào cũng được. Hệ quả là các nhà phát triển và phát hành game đã phải phát triển hoặc đi mua những hệ thống nhận diện danh tính người chơi vô cùng đắt đỏ.



Năm 2021, khi cơ quan quản lý thuộc chính phủ Trung Quốc đưa ra những giải pháp rất mạnh tay để quản lý ngành game như vậy, ngành mạng xã hội cũng có phần hoảng loạn, vì cách nhìn nhận chung ở đất nước này là Douyin có mức độ gây nghiện chẳng kém gì game cả. Đến ngành đem về tiền tấn như game còn bị quản lý theo kiểu “mỗi ngày chơi một tiếng”, thì không có lý do gì mạng xã hội chia sẻ video lại thoát.

Lo ngại đó giờ đang trở thành hiện thực. Ngày 27/2, cơ quan quản lý phát thanh truyền hình Trung Quốc cho biết đã có cuộc họp để “thực hiện quản lý những nền tảng chia sẻ video ngắn, ngăn chặn người dùng nhỏ tuổi bị nghiện.” Các nhà phân tích cho rằng, cuộc họp này được thực hiện đồng nghĩa với việc chính phủ Trung Quốc không hài lòng với những giải pháp giới hạn thời gian và cách tiếp cận Douyin mà ByteDance đang ứng dụng hiện giờ, và cần những biện pháp mạnh tay hơn.

Một dự đoán có thể đưa ra, đó là những giới hạn thời gian cũng như giới hạn nội dung được chia sẻ cho người dùng nhỏ tuổi sẽ còn được thắt chặt hơn cả bây giờ. Tuyên bố mới từ cục quản lý phát thanh truyền hình Trung Quốc cũng đề cập đến những định hướng đáng nhắc đến, ví dụ như những người sản xuất nội dung sẽ phải có giấy phép làm nội dung hướng tới cộng đồng người dùng nhỏ tuổi, và các nền tảng sẽ phải phát triển những phương pháp để chính phủ có thể quản lý chính bản thân những thuật toán xác định nội dung hiển thị.



Đọc đến đây có thể chắc chắn, Mỹ muốn quản lý TikTok thì không thể áp dụng 100% những gì Trung Quốc đã và đang làm được, vì những giải pháp nêu trên đều là “đổi quyền riêng tư lấy sự an toàn về nội dung.”

Để đảm bảo không có bạn nhỏ nào ở Trung Quốc dùng tài khoản của phụ huynh để xem clip và đăng tải clip lên Douyin, mọi tài khoản MXH này đều kết nối với mã số định danh công dân ở nước này, và thậm chí ByteDance còn cho biết họ ứng dụng công nghệ nhận diện gương mặt để theo dõi những livestream, để đảm bảo không có trẻ em lên livestream trên MXH này.

Cũng chính ví dụ từng xảy ra với ngành game bên Trung Quốc vài năm trước đã mô tả được mức độ hiệu quả của việc “đánh đổi quyền riêng tư” trông sẽ như thế nào. Trước năm 2019, ngành công nghiệp game Trung Quốc có giới hạn về mặt lý thuyết đối với những người dùng nhỏ tuổi, nhưng không thể quản lý chặt theo từng trường hợp được. Kể từ năm 2021, đã có cả cơ sở dữ liệu trung tâm về danh tính của từng người Trung Quốc chơi game, gắn chặt với hệ thống nhận diện gương mặt được những tập đoàn như Tencent hay NetEase phát triển, chỉ mất vài giây là có thể nhận diện khuôn mặt.

Về mặt nội dung, “teenager mode” của Douyin cũng đã chặn những nội dung được coi là có hại, ví dụ như những nội dung “mê tín dị đoan” hoặc “những nơi giải trí của người lớn”, chẳng hạn như tiệm karaoke hay vũ trường, những nơi các bạn nhỏ không được vào. Nhưng phải khẳng định, quyền quyết định những loại nội dung nào được phát trên Douyin, kể cả phiên bản dành cho các bạn nhỏ lẫn người lớn, là thứ ByteDance hoàn toàn không có tiếng nói.

Theo MIT Technology Review