Hôm nay hoài niệm một chút, về những ký ức gia đình. Chắc hẳn là anh chị em trên diễn đàn thấy rất quen với quyển album ảnh gia đình từ xưa, nhà nào cũng có ít nhất một cuốn. Cái thời mà mọi nhà còn chụp máy ảnh film, tráng film và in ảnh ra chứ không tiện như bây giờ, ai ai cũng có smartphone để chụp ảnh mọi lúc mọi nơi rồi đăng lên mạng xã hội. Chúng ta dần quên đi việc in ảnh mà cảm giác xem một cuốn album đầy kỉ niệm khác hẳn với việc xem ảnh trên các thiết bị công nghệ. Vậy lịch sử của cuốn album ảnh gia đình có từ bao giờ?
Album ảnh có giá trị lớn về mặt tình cảm, cảm xúc và tâm lý, xét cả về mặt thẩm mỹ và nhân văn. Không chỉ về mặt cá nhân, nó còn có giá trị về mặt xã hội học khi album ảnh chính là cách ghi chép tư liệu về cuộc sống hàng ngày mà thông thường, chúng ta không thể xem được ở các tư liệu lịch sử khác.
Từ cuối thế kỷ 19, hầu hết những gia đình ở châu Âu đều có một quyển album ảnh cho tới đầu những năm 2000, việc này dần mai một khi kĩ thuật số chiếm lĩnh. Trong quá khứ, trung bình mọi người sẽ làm từ 7 tới 8 cuốn album trong suốt cuộc đời họ. Quyển đầu tiên luôn là về giai đoạn khi cặp đôi gặp nhau, yêu nhau và có những kì nghỉ cùng nhau. Tiếp theo là cuốn album ảnh về lễ cưới của họ. Bạn sẽ thấy hiện tượng này có mặt trên khắp thế giới, ở tất cả các quốc gia. Quyển thứ ba thường sẽ dùng để lưu giữ ảnh của đứa trẻ đầu tiên được sinh ra đời, còn nếu họ không có con, cuốn ảnh đó sẽ về những thứ khác, ví dụ như là ảnh các chú chó hay là xe hơi. Rồi cuốn thứ tư, thứ năm, thứ sáu, thứ bảy? Chúng là tổng hợp của rất nhiều thứ: họ có nhiều con hơn, những kì nghỉ, những dịp lễ quan trọng, v.v... Và quyển thứ tám? Quyển cuối cùng này có thể so sánh với cuốn đầu tiên. Cặp đôi ở với nhau, họ lại cô đơn vì những đứa trẻ đa rời nhà để đi học đại học. Tuy nhiên, bạn sẽ thấy người phụ nữ xuất hiện với tỉ lệ nhỏ hơn trong khung hình. Điều đó là vì người chồng đã mất dần hứng thú, hay người vợ không muốn bị chụp ảnh, hoặc ông ấy thích thú việc chụp phong cảnh xung quanh hơn.
Ở một mức độ nhất định, album gia đình chính là định nghĩa về gia đình đó. Chúng có thể chứa những vật ghi nhớ như tờ chương trình xem hát hay cuống vé xe. Một số album có vai trò như cuốn hồi kí hay nhật kí có minh họa.
Album ảnh có giá trị lớn về mặt tình cảm, cảm xúc và tâm lý, xét cả về mặt thẩm mỹ và nhân văn. Không chỉ về mặt cá nhân, nó còn có giá trị về mặt xã hội học khi album ảnh chính là cách ghi chép tư liệu về cuộc sống hàng ngày mà thông thường, chúng ta không thể xem được ở các tư liệu lịch sử khác.
Từ cuối thế kỷ 19, hầu hết những gia đình ở châu Âu đều có một quyển album ảnh cho tới đầu những năm 2000, việc này dần mai một khi kĩ thuật số chiếm lĩnh. Trong quá khứ, trung bình mọi người sẽ làm từ 7 tới 8 cuốn album trong suốt cuộc đời họ. Quyển đầu tiên luôn là về giai đoạn khi cặp đôi gặp nhau, yêu nhau và có những kì nghỉ cùng nhau. Tiếp theo là cuốn album ảnh về lễ cưới của họ. Bạn sẽ thấy hiện tượng này có mặt trên khắp thế giới, ở tất cả các quốc gia. Quyển thứ ba thường sẽ dùng để lưu giữ ảnh của đứa trẻ đầu tiên được sinh ra đời, còn nếu họ không có con, cuốn ảnh đó sẽ về những thứ khác, ví dụ như là ảnh các chú chó hay là xe hơi. Rồi cuốn thứ tư, thứ năm, thứ sáu, thứ bảy? Chúng là tổng hợp của rất nhiều thứ: họ có nhiều con hơn, những kì nghỉ, những dịp lễ quan trọng, v.v... Và quyển thứ tám? Quyển cuối cùng này có thể so sánh với cuốn đầu tiên. Cặp đôi ở với nhau, họ lại cô đơn vì những đứa trẻ đa rời nhà để đi học đại học. Tuy nhiên, bạn sẽ thấy người phụ nữ xuất hiện với tỉ lệ nhỏ hơn trong khung hình. Điều đó là vì người chồng đã mất dần hứng thú, hay người vợ không muốn bị chụp ảnh, hoặc ông ấy thích thú việc chụp phong cảnh xung quanh hơn.
Ở một mức độ nhất định, album gia đình chính là định nghĩa về gia đình đó. Chúng có thể chứa những vật ghi nhớ như tờ chương trình xem hát hay cuống vé xe. Một số album có vai trò như cuốn hồi kí hay nhật kí có minh họa.
Kể từ khi Kodak ra mắt máy ảnh Brownie với khẩu hiệu: "Bạn bấm nút chụp, còn lại cứ để chúng tôi lo.", những người bình thường dễ tiếp cận với việc chụp ảnh hơn. Cuối thập kỉ 1960, film màu, film cát sét, flash cube và máy ảnh rẻ tiền được giới thiệu ở Mỹ, sau đó là châu Âu. Khoảng 15 tỉ ảnh đã được chụp trên khắp thế giới vào năm 1970 (riêng Mỹ là 6 tỉ). Hiện tại, hàng tỉ bức ảnh từ những người chụp nghiệp dư trôi nổi trên Internet, đặc biệt là với sự xuất hiện của các giao diện chia sẻ ảnh như Flickr, Instagram, 500px,... và mạng xã hội. Khi mọi thứ sẵn có và người ta có thể xem ảnh ngay lập tức sau khi chụp, ít ai nghĩ đến việc in ra giấy ảnh và xa xỉ hơn là đóng chúng thành một quyển album.
Ở Việt Nam nói riêng, cụ thể hơn là ở nhà mình, gia đình mình có rất nhiều album ảnh, cỡ vài chục cuốn. Từ thời ông bà mình kết hôn, hai người đã có những cuốn album to, nặng và rất đẹp, ruột là các tờ giấy đen và ảnh được dán lên đó bằng keo dính và xen kẽ là các tờ giấy can để ảnh không bị dính hay hỏng. Chủ đề thì đủ cả: ảnh lễ cưới, ảnh chân dung của ông và bà, rồi ảnh mẹ và dì mình. Ngày xưa thì ảnh được in rất nhiều cỡ, từ bé xíu cỡ 3x5cm và đường viền ảnh còn có răng cưa trang trí duyên dáng. Đến thời mình, mẹ cũng có làm album ảnh hồi nhỏ cho mình, từ lúc bé tí mới biết lẫy, biết bò (ảnh cởi truồng) cho đến khi học hết cấp một là nhà mua máy ảnh kĩ thuật số rồi. Thời sau đó đa số ảnh được lồng vào mấy cuốn album có giấy kẹp nilon để ảnh không mốc, trông không được cổ điển và đẹp như thời của ông bà. Mẹ mình có thói quen ghi ngày, tháng, năm ra sau mỗi bức ảnh, nhờ thế mà mình biết được mốc thời gian. Mình rất biết ơn mẹ vì những cuốn album này. Không biết về sau mình có con, mình có in ảnh ra cho nó rồi làm thành album kỉ niệm cho nó không nữa.
Thiết nghĩ bây giờ nếu bạn làm một quyển album ảnh cho bố mẹ, con cái hoặc vợ, người yêu rồi tặng họ, đó là món quà rất ý nghĩa và họ sẽ biết ơn bạn nhiều!
Tham khảo Time, tandfonline
