Đầu tiên, tất cả các loại vaccine đưa vào cơ thể đều có một mục đích chung, đó là tạo ra miễn dịch chủ động giúp chúng phòng ta tránh bệnh tật. Thường là giúp cơ thể sản sinh ra một loại kháng thể nào đó.
Hiện nay, có rất nhiều loại vaccine, với các cơ chế hoạt động khác nhau. Tuy nhiên, gần như tất cả đều là kháng nguyên (chất lạ) được đưa vào cơ thể. Kháng nguyên có thể virus đã bị chết, virus còn sống nhưng bị giảm độc lực, chất độc do vi khuẩn sản xuất ra… rồi cơ thể sẽ sinh ra kháng thể chống lại các tác nhân lạ đó. Nhờ đó cơ thể chúng ta có thể phòng tránh được bệnh tật.
Điểm hạn chế lớn của các loại vaccine truyền thống kể trên đó chính là thời gian và chi phí. Thường phải mất rất lâu, hàng năm trời với chi phí cực lớn để có thể nghiên cứu, chế tạo với số lượng lớn và sau đó sử dụng chính thức.
Dịch Covid 19 bùng phát gây thiệt hại nghiêm trọng nhiều mặt, thúc đẩy yêu cầu phải sản xuất vaccine phòng chống thật nhanh để đối phó. Chính vì vậy mà nhiều loại vaccine mà trước đây chỉ được nghiên cứu trong phòng thí nghiệm, chưa được đưa ra sử dụng rộng rãi nhưng hiện nay đã được sử dụng lần đầu tiên trong cộng đồng nhằm mục đích phòng bệnh. Các loại vaccine mới này đáp ứng nhu cầu sản xuất nhanh và chi phí rẻ hơn các loại vaccine truyền thống. Một trong số đó là vaccine mRNA (messenger RNA, dịch sang tiếng Việt là mARN, ARN thông tin), vaccine Pfizer—BioNTech và Moderna thuộc nhóm này. Hai loại vaccine này đã được FDA cấp phép lưu hành.
Vaccine Pfizer và Moderna
Hiện nay, có rất nhiều loại vaccine, với các cơ chế hoạt động khác nhau. Tuy nhiên, gần như tất cả đều là kháng nguyên (chất lạ) được đưa vào cơ thể. Kháng nguyên có thể virus đã bị chết, virus còn sống nhưng bị giảm độc lực, chất độc do vi khuẩn sản xuất ra… rồi cơ thể sẽ sinh ra kháng thể chống lại các tác nhân lạ đó. Nhờ đó cơ thể chúng ta có thể phòng tránh được bệnh tật.
Điểm hạn chế lớn của các loại vaccine truyền thống kể trên đó chính là thời gian và chi phí. Thường phải mất rất lâu, hàng năm trời với chi phí cực lớn để có thể nghiên cứu, chế tạo với số lượng lớn và sau đó sử dụng chính thức.
Dịch Covid 19 bùng phát gây thiệt hại nghiêm trọng nhiều mặt, thúc đẩy yêu cầu phải sản xuất vaccine phòng chống thật nhanh để đối phó. Chính vì vậy mà nhiều loại vaccine mà trước đây chỉ được nghiên cứu trong phòng thí nghiệm, chưa được đưa ra sử dụng rộng rãi nhưng hiện nay đã được sử dụng lần đầu tiên trong cộng đồng nhằm mục đích phòng bệnh. Các loại vaccine mới này đáp ứng nhu cầu sản xuất nhanh và chi phí rẻ hơn các loại vaccine truyền thống. Một trong số đó là vaccine mRNA (messenger RNA, dịch sang tiếng Việt là mARN, ARN thông tin), vaccine Pfizer—BioNTech và Moderna thuộc nhóm này. Hai loại vaccine này đã được FDA cấp phép lưu hành.
Vaccine Pfizer và Moderna
Vaccine AstraZeneca cũng là vaccine loại mới, nhưng không phải loại mRNA, chưa được FDA cấp phép, nhưng nhiều quốc gia cho phép lưu hành trong đó có Việt Nam. Việt Nam nhập khẩu vaccine của AstraZeneca có lẽ do loại vaccine này có ưu điểm nổi trội trong việc vận chuyển và bảo quản, mời các bạn cùng đọc tiếp để tìm hiểu.
Đầu tiên để biết vaccine mRNA hoạt động như thế nào chúng ta cần biết sơ qua cách thức Covid 19 gây bệnh. Covid 19 là viết tắt của Coronavirus Disease 2019, bệnh virus Corona 2019, bệnh gây ra do virus Corona. Virus Corona thuộc họ Coronaviridae, đặc trưng của họ virus này là có các GAI PROTEIN (SPIKE PROTEIN) trên bề mặt, làm chúng nhìn giống cái vương miệng, chính vì vậy mà chúng có tên gọi là Corona.
![[IMG]](https://photo2.tinhte.vn/data/attachment-files/2021/05/5457780_vaccine2.jpg)
Các gai protein (spike protein) của virus Corona
Các gai protein này là yếu tố gây bệnh quan trọng của virus, giúp virus xâm nhập vào trong tế bào cơ thể người. Sau khi xâm nhập vào trong tế bào, virus sẽ nhân lên và phá hủy tế bào, sau đó lại xâm nhập vào các tế bào khác. Có thể ví các gai protein này như chìa khóa giúp virus mở cửa để vào trong tế bào.
Các gai protein ví như chìa khóa, giúp virus xâm nhập vào tế bào
Vaccine mRNA, chứa một đoạn ARN thông tin (mARN), chứa thông tin tổng hợp nên spike protein của virus. Sau khi được tiêm, đoạn ARN thông tin này sẽ xâm nhập vào bên trong tế bào. Các tế bào của cơ thể chúng ta sẽ tổng hợp nên spike protein, đây lại chính là chất lạ đối với cơ thể, cơ thể sẽ sản sinh ra kháng thể chống lại chúng. Nhờ đó mà chúng ta có miễn dịch với Covid 19.
Như vậy khác với vaccine truyền thống, đưa kháng nguyên (chất lạ) vào cơ thể thì vaccine mRNA coi như đưa cho các tế bào công thức để tạo nên kháng nguyên là các spike protein, từ đó cơ thể sẽ sản sinh ra kháng thể. Sản xuất vaccine mRNA nhanh và rẻ hơn nhiều so với vaccine truyền thống.
Vaccine mARN chứa một đoạn ARN thông tin, mang thông tin tổng hợp nên spike protein
Quảng cáo
Tuy nhiên, đoạn ARN thông tin này rất dễ bị phá hủy và không thể tự xâm nhập vào bên trong tế bào, cần có một lớp vỏ lipid bao bọc. Điểm hạn chế nhất của vaccine mRNA và phải giữ cực lạnh, âm 70oC đối với vaccine của Pfizer—BioNTech, lạnh hơn cả nhiệt độ ở Nam Cực. Điều này làm vaccine mRNA khó bảo quản và vận chuyển. Chỉ cần nhiệt độ tăng chút, đoạn ARN thông tin sẽ bị biến đổi làm vaccine mất tác dụng. Có lẽ do điều này mà Việt Nam chúng ta nhập khẩu vaccine của AstraZeneca để thuận tiện hơn trong việc bảo quản và vận chuyển.
Vaccine mRNA cần được bảo quản cực lạnh
Bài sau, mình sẽ viết sâu hơn một chút về cơ chế hoạt động và so sánh với các loại vaccine phòng Covid 19 khác.
