Epic Games vừa đưa ra thông báo rằng họ đã kháng cáo quyết định mà thẩm phán tòa án phía Bắc California vừa đưa ra hôm mùng 10/09 vừa rồi. Lý do cũng đơn giản. Thẩm phán yêu cầu Apple phải cho phép tất cả các ứng dụng phân phối trên App Store được quyền đặt nút và đường link dẫn người dùng đến giải pháp thanh toán của bên thứ 3, không phải dùng giải pháp của App Store (dẫn đến việc không phải trả cho Apple khoản phí chia sẻ doanh thu nữa).
Nhưng đó là tất cả những gì phía Apple phải thực hiện theo bản án vụ kiện mà bà thẩm phán đưa ra. Còn lại, nếu xét đến tất cả những chi tiết có liên quan tới cáo trạng vụ kiện, thì có thể coi Epic Games đã bị xử thua gần như hoàn toàn trên mọi khía cạnh và yêu cầu họ đưa ra khi khởi kiện Apple:
Đối với những nhà quan sát trung lập, ấy chính là chúng ta, thì ý kiến của thẩm phán Rogers có rất nhiều điều phải bàn đến. Bà thẩm phán rõ ràng không đánh giá cao nhiều hành vi kinh doanh của cả Epic Games lẫn Apple, và tương tự là cách cả hai phía lập luận để bồi thẩm đoàn đứng về phía họ. Và ở một khía cạnh tổng quát hơn, tại tòa, thẩm phán Rogers đã xem xét kỹ lưỡng mọi phản biện từ cả hai phía để tạo dựng nền móng cho những tố tụng dân sự sau này, xoay quanh nền tảng di động, tình trạng độc quyền ứng dụng, hay thậm chí là cả luật chống độc quyền hiện đại nữa.
Nhưng đó là tất cả những gì phía Apple phải thực hiện theo bản án vụ kiện mà bà thẩm phán đưa ra. Còn lại, nếu xét đến tất cả những chi tiết có liên quan tới cáo trạng vụ kiện, thì có thể coi Epic Games đã bị xử thua gần như hoàn toàn trên mọi khía cạnh và yêu cầu họ đưa ra khi khởi kiện Apple:
- Họ bị coi là vi phạm thỏa thuận phân phối ứng dụng trên App Store, và phải trả lại cho Apple đúng 30% phí chia sẻ doanh thu từ khoản tiền có được từ giải pháp thanh toán qua mặt App Store trong Fortnite. Với nút thanh toán “ngoài”, Epic Games thu về được 12.2 triệu USD, và sẽ phải trả cho Apple 3.6 triệu USD.
- Họ không thể yêu cầu Apple phải cho Fortnite quay trở lại chợ ứng dụng iOS.
- Quan trọng hơn cả, Apple hoàn toàn không có nghĩa vụ phải cho phép các chợ ứng dụng bên thứ ba tồn tại và vận hành trên iOS.
Đối với những nhà quan sát trung lập, ấy chính là chúng ta, thì ý kiến của thẩm phán Rogers có rất nhiều điều phải bàn đến. Bà thẩm phán rõ ràng không đánh giá cao nhiều hành vi kinh doanh của cả Epic Games lẫn Apple, và tương tự là cách cả hai phía lập luận để bồi thẩm đoàn đứng về phía họ. Và ở một khía cạnh tổng quát hơn, tại tòa, thẩm phán Rogers đã xem xét kỹ lưỡng mọi phản biện từ cả hai phía để tạo dựng nền móng cho những tố tụng dân sự sau này, xoay quanh nền tảng di động, tình trạng độc quyền ứng dụng, hay thậm chí là cả luật chống độc quyền hiện đại nữa.
Sau phán quyết của thẩm phán Rogers, có thể tạm rút ra vài kết luận sau khi mọi chuyện đã tạm ngã ngũ, chờ vòng xét xử phúc thẩm (nếu có tòa án cấp cao hơn ở Mỹ thụ lý vụ kiện):
1. Vụ kiện liên quan tới giải pháp thanh toán game mobile, không phải về ứng dụng iOS hay cả ngành game nói chung.
Trong phiên xét xử vụ kiện, cả hai phía đều tranh luận xem ứng dụng iOS của trò chơi Fortnite thuộc về thị trường nào. Epic cáo buộc Apple lạm dụng vị thế độc quyền của hệ sinh thái iOS, còn Apple thì cho rằng Fortnite đang tồn tại trong một thị trường game cạnh tranh công bằng. Thẩm phán nói cả hai luận điểm đó đều sai, dù rằng Apple “sai ít hơn." Thay vào đó, câu hỏi đáng ra phải là liệu Apple có đang sở hữu một thị trường độc quyền đến trái luật trong mảng “giao dịch đồ ảo game mobile” hay không.
Thẩm phán Rogers nhấn mạnh rằng game mobile thường có cộng đồng người dùng khác game PC và console, và chúng hầu hết đều phải phụ thuộc vào mô hình “free to play”, lấy đồ ảo làm nguồn doanh thu, thứ ít quan trọng hơn so với những ứng dụng di động khác, hoặc game PC/console. Epic đưa ra 10 cáo buộc độc quyền đối với Apple, viện dẫn đạo luật chống độc quyền Sherman của liên bang, và đạo luật chống độc quyền Cartwright của bang California. Nhưng gần như tất cả chúng đều bị bác bỏ.
2. Cho đến giờ, Apple vẫn chưa tạo ra thế độc quyền trong ngành game di động.
Khoảng 70% doanh thu Apple có được từ phía chia sẻ doanh thu của các ứng dụng phân phối trên App Store đến từ những trò chơi trên di động, và với quy mô hệ sinh thái, Apple có một lượng quyền lực không nhỏ trong ngành game mobile. Thẩm phán Rogers đi đến kết luận rằng cả Apple và Google đang sở hữu một thị trường game mobile nhị quyền, dù bà cũng xác nhận Nintendo Switch và những dịch vụ stream game đám mây có thể trở thành đối thủ cạnh tranh trong tương lai. Phán quyết của tòa có đoạn, Apple chiếm khoảng 55% tổng doanh thu thị trường đồ ảo game mobile, với “tỷ suất lợi nhuận cực kỳ cao,” một dấu hiệu có thể cho thấy tình trạng độc quyền.
Nhưng thẩm phán cũng có một câu rất đắt, đó là bất chấp sức mạnh và lợi nhuận đáng kể của Apple, “những yếu tố đó không thể đưa đến kết luận là Apple cạnh tranh không lành mạnh. Thành công không phải là phạm pháp.” Nhưng phán quyết này cũng mở ra những cánh cửa mới cho những vụ điều tra hay vụ kiện chống độc quyền khác trong tương lai:
Quảng cáo
“Bằng chứng cho thấy rõ ràng Apple đang ở gần bờ vực của sức mạnh thị trường đáng kể, nói cách khác là quyền lực độc quyền, với thị phần đáng kể của họ. Apple chỉ được giải thoát khỏi cáo buộc này nhờ vào thực tế là thị phần của họ không cao hơn con số hiện tại, và rằng các đối thủ từ các thị trường phụ có liên quan đang xâm nhập thị trường game mobile, và, có lẽ, Epic Games đã quên không xoáy sâu vào chủ đề này.”
3. App Store rõ ràng rất thiếu đối thủ cạnh tranh.
Thẩm phán vụ kiện này mình nghĩ là rất công bằng. Một mặt bà bảo vệ Apple trước cáo buộc không có bằng chứng thuyết phục của Epic Games, nhưng mặt khác lại nhận định rằng: “Chỉ có áp lực pháp lý mới ép được Apple xem xét lại chính sách giá và giảm tỉ lệ chia sẻ doanh thu.” Ở một đoạn khác của phán quyết, bà viết: “Apple đã xử lý tồi trong quá trình hòa giải những bất đồng giữa người dùng và dev,” và rằng họ đã chậm chạp trong việc “ứng dụng những công cụ tự động tăng tốc và độ chính xác của quá trình xét duyệt ứng dụng, hoặc thuê thêm nhân sự xét duyệt ứng dụng.”
Có một điểm thẩm phán Rogers đồng tình một phần với Epic Games, đó là “tỷ suất lợi nhuận kinh doanh của Apple rất rất cao,” với một trong những lý do là thiếu đi những đối thủ cạnh tranh trực tiếp. Bà viết: “Vấn đề không phải Apple cung cấp dịch vụ tệ, không hề. Vấn đề là một chợ ứng dụng bên thứ 3 có thể tạo áp lực đối với Apple để buộc họ phải có những sáng tạo và đột phá, đưa ra những tính năng mà trước giờ họ đã lờ đi.”
4. Lo ngại về bảo mật của Apple khi mở hệ sinh thái iOS là chính đáng.
Apple nói hệ sinh thái “khu vườn kín” của iOS là để bảo vệ người dùng. Epic nói mô hình đó là để ngăn cản những đối thủ cạnh tranh. Dù tỏ vẻ nghi ngờ với lập luận của cả hai phe, đặc biệt là những phát ngôn khá hớ hênh chê bai bảo mật của macOS của chính phó chủ tịch phần mềm Craig Federighi, nhưng thẩm phán cũng đồng ý với quan điểm, macOS không có nhân sự xét duyệt từng ứng dụng trên App Store của HĐH desktop như iOS. Và bà cho rằng, mở khu vườn kín ấy ra, đòi hỏi của Epic Games “về cơ bản là đòi hỏi loại bỏ quá trình xét duyệt ứng dụng.”
Quảng cáo
Phần phán quyết này xóa bỏ luôn hy vọng của Epic Games trong việc đòi Apple cho phép sideload ứng dụng trên iOS, cũng như đòi hỏi phải có những chợ ứng dụng bên thứ 3 trên iOS. Đây là cơn ác mộng mà Apple sợ phải đối mặt nhất khi họ bước vào cuộc chiến pháp lý này.
5. Apple có quyền lựa chọn những giải pháp mua đồ ảo trực tuyến.
Nói về câu chuyện 30% phí chia sẻ doanh thu mà Apple thu của các dev phát hành ứng dụng qua App Store trên mỗi giao dịch in-app purchase (IAP), thẩm phán cho rằng, “không có bằng chứng cho thấy IAP tạo ra những tính năng riêng biệt cho các nhà phát triển ứng dụng” so với những giải pháp thanh toán tiêu chuẩn hiện hành. Nhưng mô hình chia sẻ doanh thu này vẫn được bà thẩm phán bảo vệ, cho rằng yêu cầu của Epic Games là “thiếu căn cứ.”
Trong suốt vụ kiện, Apple luôn nói rằng họ không chỉ thu khoản phí cho mỗi giao dịch IAP phát sinh thông qua ứng dụng phân phối qua App Store. Theo họ, đây là “chi phí” mà họ thu về danh chính ngôn thuận dựa vào giá trị mà App Store đem lại cho cả dev lẫn người dùng. Epic phủ nhận quan điểm này, cho rằng dù App Store có khả năng kết nối dev với người dùng, nhưng họ chỉ xứng đáng nhận 1 lần phí chia sẻ doanh thu, và không xứng đáng nhận được bất kỳ khoản phí nào sau đó nữa.
Phán quyết cho rằng mô tả này “đúng một phần,” nhưng thực tế là Apple “chưa bao giờ khẳng định họ đòi chi phí chia sẻ doanh thu chỉ vì lý do duy nhất là họ kết nối người dùng với các nhà phát triển ứng dụng.” Thay vào đó, “IAP là phương pháp để Apple thu phí bản quyền sử dụng tài sản trí tuệ của Apple từ phía các dev khi sử dụng dịch vụ của App Store.” Thẩm phán Rogers thừa nhận “không tìm thấy luận điểm nào” giải thích cho con số 30% mà Apple yêu cầu từ các dev, mặc dù Apple đã thuê đơn vị tư vấn để xác định giá trị tài sản trí tuệ. Nhưng phán quyết của tòa đồng tình với quan điểm này, cho rằng Apple hoàn toàn có quyền thu một khoản phí sử dụng tài sản trí tuệ họ tạo ra.
Quan trọng hơn, IAP không phải một sản phẩm riêng lẻ độc lập, và vì thế Apple không áp đặt IAP một cách trái luật chống độc quyền vào App Store.
6. Dev iOS cũng có quyền đàm phán lựa chọn giải pháp mua đồ ảo.
Chín luận điểm Epic Games đưa ra bị tòa bác bỏ, nhưng may quá có 1 luận điểm được công nhận. Apple được phán là có vi phạm luật chống cạnh tranh không lành mạnh của bang California, dựa trên điều khoản cấm định hướng khách hàng mà App Store áp dụng. Bà thẩm phán đã phê phán rất gay gắt quy định này: “Vì Apple áp dụng những quy định cấm định hướng khách hàng, nên người tiêu dùng hoàn toàn không biết dev nào đang cung cấp giải pháp thanh toán riêng trên trang web của họ, bao gồm cả mức giá rẻ hơn trên App Store.” Các dev được quyền gửi mail quảng cáo giải pháp thanh toán rẻ hơn, nhưng chỉ được dùng những địa chỉ email họ thu thập được ngoài quá trình đăng ký tài khoản dịch vụ trên ứng dụng iOS, thứ mà người tiêu dùng cũng không biết nốt.
Bà thẩm phán kết luận: “Apple đã tạo ra một nền tảng sáng tạo nhưng cũng là một chiếc hộp đen bí ẩn. Nền tảng ấy áp dụng sự thiếu minh bạch để kiểm soát thông tin và cố gắng ngăn chặn người dùng tìm hiểu những kiến thức để tìm cách mua tài sản ảo trên những nền tảng khác. Apple đã lợi dụng sự thiếu thông tin này để củng cố vị thế của họ.”
Và từ đó, yêu cầu của tòa án, thứ mà Apple không mong muốn chút nào được đưa ra: Mọi ứng dụng trên App Store đều phải được phép gắn link hoặc nút bấm trỏ người dùng sang những giải pháp thanh toán ngoài.
7. Apple hoàn toàn có thể thu phí chia sẻ doanh thu ngay cả khi không có giao dịch in app purchase
Tố tụng là lúc những luật sư thuyết phục hội đồng bồi thẩm bằng cách hiểu luật khác nhau của họ, để bảo vệ thân chủ. Trong trường hợp vụ kiện này, quyết định của thẩm phán Rogers tạo ra những mơ hồ nhất định về quyền lực của những nhà phát triển ứng dụng. Trên lý thuyết, phán quyết này có nghĩa các dev có thể thêm những tính năng trong app có thể trỏ người dùng sang trang web truy cập bằng Safari hoặc ứng dụng khác để thanh toán dịch vụ số, và không cần phải quá khác biệt so với tùy chọn thanh toán bằng hệ thống của Apple.
Nhưng to như Epic thì không quan tâm tới “giải pháp thanh toán”, họ mượn điều đó để đòi tòa xóa bỏ khoản phí chia sẻ doanh thu mà Apple thu trên mỗi giao dịch. Thẩm phán khẳng định ngay, điều đó không thể quyết định một cách đơn giản được. Ngay cả khi các nhà phát triển dừng hoàn toàn việc dùng hệ thống IAP của App Store, “Apple vẫn sẽ tìm được cách để thu khoản phí chia sẻ doanh thu từ các dev, chỉ khó hơn mà thôi.” Thậm chí phán quyết còn có cả một tình huống giả định mô tả khá rõ việc chuyện gì sẽ xảy ra nếu Apple bị cấm hoàn toàn, không được ép các nhà phát triển sử dụng giải pháp thanh toán của họ:
“Trong một tình huống giả định, các dev có thể tránh được khoản phí chia sẻ doanh thu trong khi vẫn được hưởng lợi từ những sáng tạo và tài sản trí tuệ mà Apple đã tạo ra. Tòa giả định rằng trong những tình huống ấy Apple sẽ phụ thuộc vào việc ứng dụng và tối ưu quyền và nghĩa vụ trong hợp đồng thỏa thuận với các dev, để từ đó có quyền kiểm toán hàng năm tài khoản của các nhà phát triển ứng dụng để đảm bảo họ tuân thủ theo thỏa thuận chia sẻ doanh thu, hoặc những giải pháp khác. Dĩ nhiên, những cách thay thế cho IAP đều có vẻ sẽ tăng cả áp lực về mặt tài chính lẫn thời gian đối với cả Apple lẫn các dev.”
Nói cách khác, thẩm phán Rogers không chỉ mở ra cơ hội để các dev nhỏ đến lớn tìm cách vượt qua hàng rào phí chia sẻ doanh thu, nhưng cùng lúc vẫn để ngỏ cánh cửa để Apple tiếp tục có được khoản tiền dựa trên tài sản trí tuệ mà chính họ đã phát triển nên.
8. Thỏa thuận giữa Epic và Apple hoàn toàn hợp pháp, và Epic đã cố tình phá vỡ nó
Epic Games phá vỡ thỏa thuận giữa họ và Apple khi phân phối ứng dụng trên App Store, vì họ cho rằng thỏa thuận này vi phạm luật chống độc quyền. Nhưng kỳ thực thỏa thuận ấy “chưa đủ trái luật.” Thẩm phán cho rằng, chỉ một lần vi phạm luật chống độc quyền UCL (vấn đề chống định hướng khách hàng đã nói ở trên) không đồng nghĩa với việc Epic Games cũng được vi phạm thỏa thuận.
Việc Epic Games đưa tính năng thanh toán ngoài hoàn toàn không liên hệ được gì đến cáo buộc độc quyền của Apple, và Epic cũng chẳng đưa ra được lý do xác đáng để giải thích cho việc họ “buộc phải phá vỡ thỏa thuận” để đối mặt với Apple cùng cáo buộc đối tác cạnh tranh không công bằng.
Theo The Verge