TikTok và các hình thức video ngắn nói chung rất gây “nghiện”. Có những lý do về tâm lý học rất rõ ràng liên quan đến việc này.
Theo giáo sư Julie Albright từ đại học Nam California, “khi bạn bắt đầu cuộn… đôi khi bạn thấy một tấm hình hay một thứ gì đó làm bạn thích, và nó thu hút sự chú ý của bạn”, Albright nói. “Và bạn được bơm một chút dopamine vào vị trí khoái cảm trong não. Thế nên bạn muốn tiếp tục cuộn”. Dopamine là một hóa chất hữu cơ vừa là hormone, vừa là chất dẫn truyền thần kinh. Nhiều người gọi dopamine là “hormone hạnh phúc" bởi chúng có tác dụng tích cực với tinh thần.
Nói cách khác, não của bạn được “thưởng” cho một sự hưng phấn nhất định khi bạn lướt trúng nội dung mà mình thích. Điều đó kích thích bạn tiếp tục tìm kiếm sự hưng phấn này bằng cách tiếp tục cuộn các feed trên app mạng xã hội, vì bạn biết rằng . Sự khác biệt giữa mỗi lần cuộn chính là thứ giữ chân bạn ở lại trong app, giống như khi bạn đi chơi slot machine vậy. Không chỉ TikTok, mọi mạng xã hội khác như Instagram, Snapchat, Facebook đều sử dụng cùng nguyên lý như cách mà cờ bạc khiến người ta bị nghiện.
Giáo sư Albright giải thích: “Về thuật ngữ tâm lý học, đây là random reinforcement (củng cố ngẫu nhiên). Nó có nghĩa là đôi khi bạn thắng, đôi khi bạn thua. Và đó là cách mà các nền tảng này được thiết kế, y hệt như slot machine. Thậm chí chúng ta đã biết về chứng nghiện cờ bạc rồi đấy. Nhưng chúng ta thường không nói về cách mà các thiết bị và những nền tảng mạng xã hội cũng có những tính chất gây nghiện tương tự".
Bạn được “thưởng” khi sử dụng các mạng xã hội
Theo giáo sư Julie Albright từ đại học Nam California, “khi bạn bắt đầu cuộn… đôi khi bạn thấy một tấm hình hay một thứ gì đó làm bạn thích, và nó thu hút sự chú ý của bạn”, Albright nói. “Và bạn được bơm một chút dopamine vào vị trí khoái cảm trong não. Thế nên bạn muốn tiếp tục cuộn”. Dopamine là một hóa chất hữu cơ vừa là hormone, vừa là chất dẫn truyền thần kinh. Nhiều người gọi dopamine là “hormone hạnh phúc" bởi chúng có tác dụng tích cực với tinh thần.
Nói cách khác, não của bạn được “thưởng” cho một sự hưng phấn nhất định khi bạn lướt trúng nội dung mà mình thích. Điều đó kích thích bạn tiếp tục tìm kiếm sự hưng phấn này bằng cách tiếp tục cuộn các feed trên app mạng xã hội, vì bạn biết rằng . Sự khác biệt giữa mỗi lần cuộn chính là thứ giữ chân bạn ở lại trong app, giống như khi bạn đi chơi slot machine vậy. Không chỉ TikTok, mọi mạng xã hội khác như Instagram, Snapchat, Facebook đều sử dụng cùng nguyên lý như cách mà cờ bạc khiến người ta bị nghiện.
Giáo sư Albright giải thích: “Về thuật ngữ tâm lý học, đây là random reinforcement (củng cố ngẫu nhiên). Nó có nghĩa là đôi khi bạn thắng, đôi khi bạn thua. Và đó là cách mà các nền tảng này được thiết kế, y hệt như slot machine. Thậm chí chúng ta đã biết về chứng nghiện cờ bạc rồi đấy. Nhưng chúng ta thường không nói về cách mà các thiết bị và những nền tảng mạng xã hội cũng có những tính chất gây nghiện tương tự".
Ngoài ra, bạn còn được thưởng bằng những thông tin mới bạn được tiếp nhận khi xem các video, đặc biệt là video ngắn như kiểu của TikTok. Đây là những thông tin mới, có liên quan đến bạn, hoặc có liên quan tới sở thích, thói quen, ngành nghề của bạn.
Sự cạnh tranh về thời gian của người dùng
Về cơ bản, các app mạng xã hội đang cố gắng cạnh tranh nhau để giành lấy sự tập trung, giành lấy thời gian của người dùng. Họ không chỉ phải làm ra một nền tảng tốt, mà họ còn phải làm cho bạn phụ thuộc vào nền tảng. Các dịch vụ như YouTube làm rất tốt phần này vì không có nhiều trang web khác có thể cạnh tranh, và chi phí để tạo ra một đối thủ trực tiếp với YouTube là quá lớn. Bạn có thể học được những thứ mới, tương tác với các nhà sáng tạo, cập nhật tin tức mới… Tất cả đều có thể được truy cập miễn phí ở một website dễ sử dụng.
Ở thời đại ngày nay, khi mà con người phải chịu áp lực từ quá nhiều thứ, thì việc đòi hỏi người ta tập trung trong thời gian dài là chuyện rất khó khăn. Trong khi đó, video của TikTok chỉ 15 giây, 30 giây, dài nhất thì 3 phút, nên người dùng có thể tiêu thụ được một lượng nội dung lớn hơn trong một khoảng thời gian ngắn hơn so với các định dạng video truyền thống. Kể cả video trên YouTube cũng không quá dài. Video của Instagram cũng theo định dạng tương tự TikTok.
Tất nhiên, lượng nội dung có thể truyền tải trong 15 giây hay 3 phút sẽ ngắn hơn, nhưng các nhà sáng tạo nội dung sẽ tìm cách để truyền đạt nó một cách trọn vẹn nhất có thể. Như với TikTok, người ta ngắt làm nhiều phần, nhiều video khác nhau chẳng hạn. Nó cũng là tăng sự hào hứng của người dùng để họ có thể chờ đợi những video mới ra mắt sau đấy.
Các app mạng xã hội khiến thời gian tập trung ngắn hơn
Albright nói thêm: “Bộ não của chúng ta thay đổi dựa trên những tương tác với các công nghệ số, và một trong những điều đó là thời gian. Thời gian tập trung của chúng ta đang ngắn dần đi”. Và điều này không chỉ diễn ra với người trẻ, những người mà bộ não vẫn còn đang phát triển. Nó xuất hiện với cả những người lớn. Nếu bạn không tin điều này, bạn thử xem một bộ phim từ thập niên 50, 60, 70 thử xem. Chỉ trong vài phút, bạn sẽ ngay lập tức đặt câu hỏi về một thứ gì đó chẳng biết khi nào mới diễn ra.
Nhưng điều này đặc biệt tác động lớn tới người trẻ.
Quảng cáo
Một trong những sinh viên của Albright nói với bà rằng cô ấy đang muốn trở thành một người viết nhạc. Tuy nhiên, người sinh viên này tuyên bố rằng nếu trong vòng 3 tháng mà cô không thành công thì cô sẽ nghĩ đến việc làm thứ gì đó khác. Hẳn là bạn cũng đồng ý là chỉ trong 3 tháng thì chưa thể gọi là thành công được, sẽ cần nhiều thời gian hơn thế để hoàn thiện con đường sự nghiệp của một người.
Tương tự, một giáo sư quen biết với Albright hỏi lớp của ông ấy rằng kế hoạch 5 năm của sinh viên sau khi tốt nghiệp là gì, thì sinh viên nhìn ông ấy như kiểu ổng bị điên! “Kế hoạch 5 năm? Thầy đang nói gì thế, như cả thập kỉ vậy.” Và sinh viên thậm chí còn không hình dung ra 5 năm tới như thế nào.
Nói cho ngay, thế giới Internet đã giúp người ta kết nối với nhau tốt hơn, mở ra nhiều cơ hội mới, để các người trẻ xem mình là công dân toàn cầu và có thể sẽ dẫn đến ít xung đột hơn trong tương lai. Họ cũng có thể du lịch, đi thăm đây đó một cách dễ dàng hơn bao giờ hết. Mạng xã hội cũng là thứ kết nối các gia đình ở xa nhau.
Bản thân Albright cũng muốn rằng đứa con 16 tuổi của bà có thể chơi TikTok và mọi nền tảng khác, nhưng vẫn có thể cất điện thoại đi để học hành, viết bài trên trường, những thứ cần thời gian và cần sự tập trung cao. Theo Albright, đó mới là thứ mà chúng ta cần tăng cường.
“Dù bạn có ý định trở thành bác sĩ, hay bạn là một người thợ ống nước, hay bất kì nghề nào, bạn sẽ cần một thời gian dài để học bộ kĩ cần thiết và trổ thành một chuyên gia. Và tôi nghĩ rằng việc quan trọng là chúng ta phải truyền đạt thông điệp cho người trẻ rằng họ cần tự cho mình thời gian để phát triển, để làm chủ cuộc sống, và có đủ kinh nghiệm”.
Chúng ta đang sống trong thời đại mà công nghệ là không thể tránh được. Đứa con của bạn sẽ được lớn lên với chiếc iPad, với một cái smartphone trong tay. Điều này sẽ khiến các kết nối thần kinh của trẻ phát triển theo một cách khác. Hi vọng là theo một cách tích cực.
Quảng cáo
Tham khảo: Forbes
