Vostok, đồng hồ Nga, và cuộc lột xác đáng nể trong kỷ nguyên hiện đại

Với cái giá này, người Nga trang bị cho anh em một chiếc dress watch rất cổ điển kích thước case thép 38mm, dày 11mm, với máy cót tay 2403 17 chân kính, trữ cót 38 giờ, và kính mica, nhỡ xước anh em thoải mái dùng kem polywatch đánh cho bóng. Đi tìm hình ảnh bộ máy 2403 trên mạng internet, anh em sẽ được chiêm ngưỡng một caliber cót tay đúng phong cách cổ điển. Thực tế thì dựa trên những thông tin nhỏ nhoi mình lượm lặt được, bộ máy này đã được sử dụng suốt từ thập niên 80. Cái gì không hỏng thì có lẽ cũng không cần sửa.



Internet là một nơi kỳ diệu, khi chỉ cần một chút kiên nhẫn, mọi trang lịch sử đều được một ai đó lưu trữ, cho dù chúng có sơ sài và thiếu sót đến đâu đi chăng nữa. Nhược điểm là không phải lúc nào những trang sử đó cũng được lưu trữ trên những nguồn nổi tiếng, nhiều người theo dõi. Ấy nên mới cần kiên nhẫn tìm kiếm và so sánh nội dung. Vostok, hay chính xác hơn là Nhà máy Đồng hồ Chistopol cũng không phải là ngoại lệ.

Tiền thân của Nhà máy Đồng hồ Chistopol chính là Nhà máy Đồng hồ số 2 Moscow (2MWF). Dĩ nhiên ban đầu, bên cạnh việc sản xuất đồng hồ phục vụ dân chúng, 2MWF cũng hoàn tất những đơn đặt hàng cho Hồng quân Liên Xô. Những chiếc do quân đội Xô Viết đặt hàng đều có dòng chữ “Заказ МО СССР”, tạm dịch là “Sản xuất theo đơn đặt hàng của bộ quốc phòng Liên Xô.” Những chiếc này hiện giờ đều là những món hàng sưu tầm được săn đón, nhưng đồ giả cũng nhiều.

Mùa thu năm 1941, khi Thế chiến thứ 2 bùng nổ, để giữ an toàn cho dây chuyền sản xuất trang bị quốc phòng, toàn bộ máy móc và 488 nhân công của 2MWF được di chuyển bằng tàu lửa đến Kazan, cách thủ đô Moscow 720km. Từ đó, một nhà máy mới đặt tại thị trấn Chistopol được gây dựng. 2MWF đổi tên thành Factory 835, và quay trở lại sản xuất vào mùa xuân năm 1942. Kể từ đó thương hiệu Vostok cũng được khai sinh. Ngày nay, Chistopol thuộc khu tự trị cộng hòa Tatarstan.

Hết chiến tranh, một phần thiết bị nhà xưởng được đem về Moscow, nhưng nhà máy đồng hồ Chistopol vẫn hoạt động, cho tới tận ngày hôm nay.



Anh em có thể sẽ hỏi, vậy thì Nhà máy đồng hồ số 1 Moscow được chuyển đi đâu?

Cùng thời điểm 2MWF được dời về Chistopol, 1MWF được chuyển về Zlatoust, tỉnh Chelyabinsk. Đây là nơi sản xuất ra những chiếc đồng hồ được sở hữu những cái tên cũng thuộc hàng huyền thoại của đồng hồ Liên Xô: Poljot, Raketa và Pobeda. Tiếc thay giờ đây, chưa có kế hoạch hồi sinh thương hiệu Poljot, khi công ty chủ quản sở hữu thương hiệu này đã phá sản, và thương quyền thì về tay Volmax, đơn vị đang sản xuất những chiếc Sturmanskie và Buran. Có điều Volmax giờ đã dời về Thụy Sỹ, và những chiếc đồng hồ của họ đều mang âm hưởng của những đồng hồ đeo tay xưa cũ thời Liên Xô.

Nhưng chuyện về Poljot là chuyện của một ngày khác, một bài viết khác. Ngay bây giờ anh em có thể tìm Google cụm từ khóa Poljot, và kết quả hiện ra một trang web của một đơn vị tên là Poljot International. Đơn vị này ở Đức, và đơn thuần tận dụng khoảng trống nơi không một ai sử dụng thương hiệu lâu đời này.



Còn trong khi đó, ЧЧЗ (ChChZ), Nhà máy Đồng hồ Chistopol, tên thương mại là Vostok thì vẫn trơ gan cùng tuế nguyệt, vẫn tằng tằng cho ra mắt những mẫu đồng hồ đeo tay mới phục vụ thị trường trong và ngoài nước, vẫn thu về doanh số đủ nuôi sống công ty, không nhiều, nhưng đủ.

Ví như chiếc dress watch ở đầu bài viết, chất lượng hoàn thiện có thể không sánh được với những người đồng nghiệp bên trời Tây Âu, nhưng thẩm mỹ và bố cục là thứ không thể chê được. Điều đó đưa chúng ta đến với thời điểm hiện tại, chứ không phải cứ cố ăn mày dĩ vãng những chiếc đồng hồ vintage được không ít anh em, hay đặc biệt hơn cả là thế hệ cha chú ở Việt Nam yêu mến.

Năm 2022, những chiếc Amfibiya hiện đại vừa phảng phất đâu đó âm hưởng ngạo nghễ của một cái thế hệ dời non lấp bể, nhưng cùng lúc những chi tiết thiết kế cũng dần trở nên thực dụng và tân thời hơn. Ví dụ mấy chiếc Amfibia Ref với khả năng lặn sâu 200 mét này. Bezel và kim hiển thị múi giờ thứ hai phong cách GMT không lẫn đi đâu được, nhìn rất trẻ trung:

Nhưng cùng lúc, Vostok cũng không thiếu những lựa chọn bám theo lối thiết kế cũ, với bộ cánh mới trông rất khỏe khoắn và nam tính, như mấy chiếc Amfibia Scuba:



Dĩ nhiên, không thể phủ nhận người Nga có vay mượn khá nhiều chi tiết từ những người đồng nghiệp bên Thụy Sỹ và Nhật Bản. Nếu có thời gian quẹo lựa trên trang chủ của Vostok, anh em sẽ rất dễ nhận ra phong cách viền bezel đồng hồ lặn của Vostok được lấy từ đủ những ví dụ đã trở nên quá nổi tiếng. Seiko Monster có, Rolex GMT-Master có, Omega Seamaster có, Rado Captain Cook cũng thấy, thậm chí đến cả bố cục bezel và cọc số của Longines hay Breguet cũng được người Nga mạnh dạn ứng dụng luôn, ví dụ như mấy chiếc dưới đây:



Nói vậy không có nghĩa cách vay mượn chi tiết của Vostok là xấu. Dáng vẻ những bộ vỏ thép không gỉ thời năm 70 của thế kỷ trước vẫn luôn là những đường nét bất tử của làng đồng hồ, thẳng thắn mà nói thì vài năm gần đây cũng không thiếu hãng đào lại những thiết kế cũ kỹ ấy để làm mới, tạo ra những sản phẩm ăn khách, cháy hàng là đằng khác, như Tissot PRX hay Timex Q ấy.

Nếu những ví dụ kể trên khiến anh em hơi hãi vì chúng hầm hố quá, hầu hết toàn có kích thước 46, 47mm đường kính case, thì Vostok cũng có những chiếc Commander, hay phiên bản tiếng Nga là Komandirskie, vẫn là ngôi sao đỏ trứ danh không lẫn đi đâu được, nhưng ngôi sao ấy được đặt trong một bố cục thanh thoát hơn nhiều, và sự ngẫu hứng trong thiết kế đồng hồ Xô Viết đã được tạm giấu đi, thay vào đó là nét thanh lịch của những thiết kế font chữ và cọc số của thập niên 1950.

Điều đáng nói đến nhất, vẫn cứ là mức giá của những chiếc Vostok. Ví dụ mấy chiếc dưới đây có giá dao động từ 1 triệu (3400 Rúp) đến 2,7 triệu (9000 Rúp). Anh em có thấy chiếc K34 trong hình dưới đây giống IWC Pilot Timezoner không? Cũng xin phép nhắc lại, Vostok không lắp ráp máy pin, tất cả đều là máy cơ cót tay hoặc lên cót tự động.



Và nếu chiếc dress watch trong tấm hình đầu bài viết, món đồ chơi mới của anh bạn mình trên Facebook không khiến anh em ưng ý vì nó điệu và rối rắm quá, hoặc không thích bố cục “driver's watch” với mặt số lệch (tay để trên vô lăng nhìn giờ cho chuẩn) thì cũng là bộ máy cót tay 2403, cũng là kích thước 38mm, anh em có rất nhiều lựa chọn khác:



Bẵng đi nhiều năm, nhường hết đất diễn cho những cái tên lớn trong làng đồng hồ thế giới, nhưng một khi đã quay trở lại khám phá thương hiệu Vostok của thế kỷ XXI, chúng ta mới thấy sự lột xác ấn tượng, dù không phải lúc nào cũng mang dấu ấn riêng, khi tầm ảnh hưởng của những thương hiệu khác đối với Vostok là không thể chối cãi. Nhưng những tấm áo mới kể trên đủ để khiến mọi người phần nào tạm lãng quên cái phong thái ngạo nghễ, khác người nhưng xưa cũ của những chiếc đồng hồ Xô Viết, mà thay vào đó là chiều chuộng người trẻ với những lựa chọn tân thời hơn.

Cũng nhờ đó mà những thành tựu của ngành đồng hồ Liên Xô xưa kia như những bộ máy 2403, 2414A lên cót tay, 2415 lên cót tự động, hay đương thời hơn là 2432 với khả năng chỉ thị ngày đêm cũng được gìn giữ đến tận ngày hôm nay.