Âm nhạc được tạo ra bởi trí tuệ nhân tạo

Ý tưởng âm nhạc được tạo ra bởi trí tuệ nhân tạo (AI) làm cho khác nhiều người phải rùng mình. Các phần mềm viết nhạc bằng AI tuy vậy hiện đã rất phát triển và không chỉ dừng lại là các ý tưởng, trái lại chúng trực tiếp trở thành "cánh tay phải" cho những nhà sản xuất trong quá trình sáng tạo âm nhạc của mình. Điều này cũng làm dấy lên một dấu hỏi lớn: liệu trong tương lai AI sẽ có thể thay thế các nhà soạn nhạc? Chúng ta hãy cùng đến LA và ghé thăm nghệ sỹ nhạc pop Taryn Southern, chủ nhân của album debut vô cùng độc đáo I AM AI "cộng tác" cùng nền AI Amper Music.



Việc sử dụng AI trong sáng tác nhạc thực sự không phải là điều gì quá mới mẻ. Vào những năm 90, David Bowie từng hỗ trợ phát triển một app mang tên Verbasizer với khả năng tập hợp những tài nguyên âm thanh và ghép các lời hát theo một thứ tự ngẫu nhiên để tạo ra một tác phẩm âm nhạc hoàn toàn mới. Năm 2016, Sony cũng sử dụng phần mềm Flow Machines để tạo ra một âm điệu với phong cách giống Beatles. "Tác phẩm" này sau đó được nhà soạn nhạc Benoît Carré viết lại hoàn chỉnh thành ca khúc Daddy’s Car (Flow Machines cũng từng được sử dụng để tạo ra một album đầy đủ với tên gọi SKYGGE). Ở thời điểm hiện tại, chúng ta cũng có thể nhắc đến Logic, một trong những phần mềm có khả năng tập hợp và tạo ra các âm điệu trống độc đáo nhằm hỗ trợ cho quá trình sáng tác nhạc được nhanh chóng hơn.

Các phần mềm làm nhạc được hỗ trợ bởi AI nổi tiếng có thể được kể đến hiện nay gồm Flow Machines, IBM Watson Beat, Google Magenta NSynth Super, Jukedeck, Melodrive, Spotify Creator Technology Research Lab và Amper Music.

Hầu hết những hệ thống phần mềm này đều làm việc bằng mạng lưới học hỏi Deep Learning giúp cung cấp cho AI "kiến thức" trong quá trình phân tích một khối dữ liệu cực lớn. Nói đơn giản hơn thì bạn chỉ cần cung cấp cho AI càng nhiều dữ liệu càng tốt trong tất cả các thể loại nhạc để nó phân tích và học hỏi các quy cách hay kiểu mẫu (pattern) chung. AI sẽ học hỏi cách sử dụng các note nhạc, tempo, length, các chuỗi note nhạc được đặt kế tiếp nhau... để có thể viết ra giai điệu mới cho riêng nó. Tùy theo từng hệ thống mà âm thanh được tạo ra sẽ là MIDI hoặc các đoạn nhạc audio, cũng như các học hỏi sẽ dựa trên phân tích dữ liệu hay các quy tắc gieo âm đã được quy định từ trước.

Điểm yếu của âm nhạc được tạo ra bằng AI là gì? Đó là tuy chúng khá dễ nghe và cũng có sức thuyết phục riêng, tuy nhiên càng nghe nhiều thì bạn càng cảm thấy chẳng có chút "hồn" nào cả. Các tác phẩm của AI chắc chắn sẽ khó có thể đạt được những giải thưởng về âm nhạc, chí ít là trong thời điểm hiện tại.

Trở lại với tiêu điểm chính của bài viết, Amper Music là phần mềm tạo nhạc nền AI được đánh giá là dễ sử dụng nhất hiện nay. Phần mềm sở hữu giao diện cực kỳ đơn giản và tất cả những gì bạn cần làm là chọn thể loại nhạc và cảm xúc (mood) muốn có trong bài nhạc, thế là xong. Amper sẽ tự biên soạn một đoạn nhạc mới từ các sample có sẵn sau đó output ra audio (không như đa số những project hay app hiện tại đều chỉ có thể output MIDI). Từ đây bạn có thể thay đổi tempo, key, thêm bớt các âm nhạc cụ hay thay đổi toàn bộ các nhạc cụ trong bài nếu muốn thay đổi mood của cả đoạn nhạc. "Thành phẩm" sẽ được xuất ra theo dạng toàn bài hoặc từng lớp âm nhạc cụ khác nhau (còn gọi là stem) để tùy biến nhiều hơn nữa nếu cần bằng Ableton hay Logic.

Thử dùng Amper để biên soạn một đoạn nhạc khoảng 30 giây với chủ đề là rock và mood là driving. Phần mềm làm việc trong khoảng 1 phút và cho ra một giai điệu nói chung là... nghe khá tốt. Theo cảm nhận của người biên tập viên thì đoạn nhạc này có thể được lồng ghép vào các video YouTube như nhạc nền hay lồng vào quảng cáo mà sẽ chẳng ai biết rằng nó được tạo ra bởi AI. Tuy nhiên nếu để nghe và thưởng thức thì sẽ khác.



" Tôi cũng là người viết nhạc và ý tưởng một con AI có thể làm được những gì tôi đang làm thật sự khá quái gở. Thật khó hình dung được việc thuật toán máy tính có thể tạo ra một bản nhạc "nghe được" chỉ trong thời gian khoảng 1 phút, nghĩa là chúng đang "lấn sân" trong mảng nghệ thuật từng được đánh giá là chỉ có thể có ở con người. Nếu chúng có thể "thành công" trong tương lai, chỗ đứng nào sẽ còn lại cho những nhạc công con người? " - Dani Deahl bàng hoàng

Tuy nhiên đây lại không phải là những gì mà Taryn Southern băn khoăn. Dự án hiện tại của Southern là thu 1 album pop với sự trợ giúp của phần mềm AI trong các khâu tạo nhịp bộ gõ, âm điệu, và note nhạc. Điều này khiến album trở nên độc nhất vô nhị khi là bản "hợp tấu" giữa con người và trí tuệ nhân tạo. Ngoài Amper, Taryn Southern còn sử dụng cả IBM Watson Beat và Google Magenta nữa.

Southern cho rằng các phần mềm AI sẽ là những công cụ mạnh mẽ và cộng sự đắc lực cho quá trình viết nhạc của con người, tuy nhiên chúng sẽ không bao giờ có thể thay thế vị trí của các nhà soạn nhạc con người được. Theo Taryn, Amper cũng chỉ đóng vai trò tạo ra cái "nền" cho bài hát vì giai điệu nó xuất ra vẫn cần phải chỉnh sửa rất nhiều, và điều này làm nổi bật lên cả vai trò của Taryn trong khâu làm nhạc chứ không chỉ là tổng hợp và lưu trữ. "Một phần nào đó các tác phẩm vẫn xem như là được sáng tác bởi chính bản thân tôi." - Taryn nói.

Southern đã phát hành single Break Free (2017) với sự "góp sức" của Amper và dưới đây là phần mẫu được tạo ra bởi Amper cùng bài hát hoàn chỉnh của Southern để bạn đọc dễ so sánh. Âm điệu mà Amper tạo ra vẫn xuất hiện đâu đó trong bài hát nhưng thực sự là không nhiều và chúng đóng vai trò "thêm mắm dặm muối" là chính chứ không phải là một món ăn hoàn chỉnh. Để biến các hợp âm này thành một bài hát pop, Southern đã phải thay đổi khá nhiều chi tiết như các loại nhạc cụ hay key, và dĩ nhiên cô vẫn phải tự viết lời và hát.

Southern cũng thổ lộ cô tiếp cận với AI do bản thân không có quá nhiều kiến thức về nhạc lý. Theo cô, đây là rào cản chính trong khâu sáng tác nhạc luôn làm cô cảm thấy bức bối. Southern nói: "Ví dụ tôi nghĩ ra một đoạn piano rất hay và muốn sáng tác cả một bài hát về nó nhưng lại không biết đánh piano như thế nào cả. Giờ đây thì tôi đã có thể hòa mình vào âm nhạc và thay đổi hay biên soạn nó lại theo đúng ý mình. Một phần nào đó các tác phẩm vẫn xem như là được sáng tác bởi chính bản thân tôi".

Đây cũng chính là mục đích mà Amper Music hướng đến khi nó được phát triển. Michael Hobe, đồng sáng lập Amper, cho biết: "Tôi không xem Amper như một phần mềm AI truyền thống mà nó giống với một sự tăng cường trí tuệ hơn. Phần mềm giúp đơn giản hóa quá trình sáng tạo của bạn mà không bị ảnh hưởng bởi những thứ nhảm nhí nào khác. Nó cho phép tất cả mọi người phát huy sự sáng tạo của mình, dù là không chuyên hay chuyên nghiệp".

Những "thứ nhảm nhí" mà Hobe nhắc đến chính là những khía cạnh nhỏ trong khâu làm nhạc mà bất cứ nhạc sỹ nào cũng đều đã trải qua. Đó có thể là những nhạc cụ khó chơi, việc mất quá nhiều thời gian vào khâu điều chỉnh nhịp trống hay đơn giản hơn là việc bị cạn ý tưởng. Amper chắc chắn sẽ chẳng phải là một "Ngôi sao AI" hay gì hết, công việc của nó chỉ là giúp "đẩy mạnh" quá trình sáng tác hơn mà thôi. Nói cách khác, Amper sẽ tạo ra một sân chơi sáng tạo để mỗi người có thể chơi đùa theo cách riêng của họ, đơn cử chính là trường hợp của Southern.

Câu hỏi đặt ra cho Southern là liệu AI có gian lận trong quá trình sáng tác hay không thì Southern dõng dạc tuyên bố: "Đúng. Chúng tôi đang gian lận đấy. Nếu âm nhạc là một quy trình nghiêm ngặt mà ai cũng phải tuân thủ thì chắc chắn là tôi đang gian lận rồi. Tôi còn là kẻ dẫn đầu trong việc gian lận nữa đấy". Sau đó cô chia sẻ: "Quá trình viết nhạc không thể được đánh giá một cách thiển cận như thế được". Điều này quả là đáng suy nghĩ. Mỗi khi một công nghệ mới được ra mắt và thay đổi mạnh mẽ cách sáng tác nhạc, luôn luôn có những người ngay lập tức nói "không" với chúng. Lấy ví dụ từ AutoTune, việc sử dụng các mẫu sample hay loop, và các Digital Audio Workstation đều phải trải qua rất nhiều các chỉ trích sau đó mới chính thức được công nhận. AI chắc sẽ là thứ tiếp theo.

Ảnh hưởng của công nghệ AI lên ngành âm nhạc thực sự chưa thể đánh giá ngay được. Nó sẽ làm nhiều người mất việc? Có những ảnh hưởng nào đến vấn đề bản quyền? Hay AI sẽ có thể làm việc mà không cần đến con người? Hobe và Sounthern là những người luôn tin tưởng vào các lợi ích mà công nghệ này sẽ mang lại. Ý tưởng AI sao chép khả năng sáng tạo của con người luôn rất đáng sợ, tuy nhiên nó cũng có thể đóng vai trò như một công cụ để nâng cao khả năng của con người. Hobe nói thêm: "Chúng ta đang cộng tác và làm việc chung với AI để đạt được mục tiêu của mình. Điều này không có nghĩa là AI đang làm công việc của riêng nó. Tất cả là một quy trình sáng tạo giữa máy móc và con người để có thể tạo nên một tác phẩm nghệ thuật hoàn chỉnh".