[Đánh giá phim] Us – 10 năm nữa, bộ phim kinh dị này chắc chắn sẽ trở thành kinh điển

Thử thách dành cho danh hài, đạo diễn Jordan Peele được đặt ra, sau khi Get Out ra mắt năm 2017 và trở thành một trong những bộ phim kinh dị xuất sắc nhất hiện tại. Nó không chỉ tạo ra sự sợ hãi cho người xem ở thời điểm ngồi ở rạp, mà còn ẩn sâu bên trong từng câu thoại, từng góc máy quay những thông điệp về những vấn đề xã hội nhức nhối. Với Us, làm cách nào để vượt qua được thành công đầu tay mang tên Get Out, khi mà nhiều đạo diễn đều gặp khó trong việc thoát khỏi cái bóng của tác phẩm trước đó.



Câu trả lời của Peele với Us là rất rõ ràng. Anh nhào nặn nên một bộ phim với tầm vóc, tham vọng và cả những thông điệp ẩn phía dưới nội dung phim còn đáng nể hơn cả Get Out. Một mặt, nó là một bộ phim kinh dị ấn tượng. Nó ghê rợn, tối tăm và đầy căng thẳng, thậm chí còn hơn cả Get Out nữa. Nhưng mặt khác, nó là một bộ phim được Jordan Peele, một người Mỹ, làm ra cho những khán giả Mỹ.

Không dễ gì hiểu được tường tận những thông điệp mà Peele ẩn giấu trong bộ phim một cách rõ ràng, mà thậm chí còn có thể hiểu sai ý đồ của đạo diễn, nếu người xem không phải người Mỹ, hoặc không trải qua những sự kiện được cất giấu đầy ý đồ trong hình ảnh, chi tiết và thậm chí cả âm nhạc của phim, sẽ chỉ thấy Us giống như một tác phẩm kinh dị bình thường khác không hơn không kém.

Bản thân gần 2 tiếng đồng hồ ngồi trong rạp phim của mình là những lúc theo dõi những hình ảnh và chi tiết mang đầy tính nhị nguyên (duality). Từ nhân vật chính Adelaide, gia đình cô và những phiên bản “sinh đôi” độc ác, chỉ muốn làm hại người khác, đến những chi tiết tưởng vô hại mà vào phim lại trở nên ghê rợn. Đến bây giờ mới thấy sợ cây kéo. Bình thường cây kéo ở nhà là công cụ nội trợ, làm được bao nhiêu việc, mà vào phim nó lại trở thành thứ nhìn thấy là sởn gai ốc. Nó khác rất nhiều so với cảm giác nhìn thấy một con dao trong phim kinh dị, vốn đã được khai thác đến bão hòa.



Là một danh hài nổi tiếng, thành danh với Chappelle’s Show và sau đó là Key & Peele trên Comedy Central cùng người bạn diễn Keagan-Micheal Key, Peele áp dụng kỹ năng hài hước của mình vào Us theo một cách quái dị đến khó tin. Giữa những cảnh phim căng thẳng đến tột độ, một hai câu thoại theo kiểu “phá game” vẫn đủ sức khiến khán giả phì cười, nhưng rồi rất nhanh chóng, chỉ một tích tắc, mọi thứ lại trở lại như cũ, mà thậm chí còn hơn cả trước đó.

Giống như thiên tài Quentin Tarantino đã từng nói, “những cảnh phim gây hồi hộp giống như một sợi dây thun. Việc của tôi chỉ là kéo dãn nó, kéo nó xem nó dãn ra được tới đâu.” Peele áp dụng cách tương tự cho phim của mình. Hệ quả, cảnh gia đình Adelaide lần đầu gặp gỡ phiên bản quái ác của họ, cầm đầu là Red, là một khoảng thời gian nghẹt thở, với ánh sáng le lói, mặc dù 2/3 toàn bộ cảnh đó chẳng có bất kỳ hành động bạo lực nào diễn ra trong phim cả.



Giữa cơn ác mộng không hồi kết của hai thái cực đầy chia rẽ, ở đây mình sẽ không nhắc đến từ 'thiện' và 'ác', là Lupita Nyong’o. Cô đảm nhận cả hai vai Adelaide và Red, và thực sự khiến khán giả vừa thất kinh, vừa kính nể khả năng diễn xuất ở tầm đẳng cấp của mình. Sang năm kiểu gì Nyong’o cũng sẽ có một suất đề cử Oscar với vai nữ chính xuất sắc nhất, mình cam đoan điều đó. Nhưng, đến khi Red, phiên bản sống dưới lòng đất của Adelaine giải thích lý do vì sao họ tồn tại, cảm tưởng như chi tiết này của cốt truyện được tạo ra một cách yếu ớt để che giấu cho những thông điệp mà bộ phim ẩn giấu.



Vậy rốt cuộc bộ phim này giấu thông điệp gì? Đơn giản mà tham vọng, nó nói về sự chia rẽ, phân biệt chủng tộc, sự đàn áp, vấn đề người nhập cư và những trang tối trong lịch sử nước Mỹ. Chúng được ẩn dụ bằng những chi tiết từ cây kéo, những chú thỏ, đoạn trích kinh thánh, và ngay cả ở màu sắc trang phục của những kẻ sống dưới lòng đất. Những chi tiết đó cụ thể ra sao, hiệu quả tới mức nào, mình xin phép không phân tích vì sẽ spoil phim, mất hay. Mời anh em ra rạp để tự thể nghiệm chúng. Cái ý tưởng của sự chia rẽ và sự đoàn kết, của một con người, của một gia đình hay rộng hơn là của cả một dân tộc được ẩn dụ một cách hoàn hảo trong từng cảnh phim, thậm chí còn sử dụng cả những hình ảnh về những sự kiện có thật trong quá khứ để củng cố cho thông điệp đó.

Điểm trừ duy nhất của Us chính là, những phút cuối phim, cốt truyện chính như mình đã nói, dường như chới với khi so sánh với những ẩn dụ quá mức tham vọng mà Peele nhồi nhét vào phim. Và thế là hai nhân vật chính giải thích rất dài dòng những gì diễn ra trong quá khứ, cũng như hiện tại để những người xem phim bình thường, tìm đến một tác phẩm kinh dị hay có thể hiểu được. Bỗng nhiên, Us dẹp bỏ hoàn toàn những sự căng thẳng từ đầu đến gần cuối phim, nhưng rồi một cú twist cốt truyện cuối cùng lại khiến khán giả há hốc mồm kinh ngạc.



Đến giờ phút này, hơn 1 ngày sau khi xem xong Us, mình vẫn ngẫm nghĩ. Liệu đây là một bộ phim kinh dị đầy hồi hộp và căng thẳng, hay, đây đơn thuần là một tác phẩm châm biếm đầy đẳng cấp, chễ giễu chính những sự chia rẽ trong xã hội, giữa con người với con người, thậm chí ngay chính bên trong tâm khảm mỗi cá nhân?

Có lẽ, 10, 20 năm nữa, khi lịch sử đã an bài và mọi người nhắc lại chúng như những bài học cho thế hệ sau, Us, với những ẩn dụ khéo léo sẽ lại trở thành một tác phẩm kinh điển, vừa ghê rợn nhưng đầy trí tuệ như The Shining hay Clockwork Orange xưa kia của thiên tài Stanley Kubrick.