Tên lửa hành trình cánh ngắn, bay chậm đã trở thành một phần quan trọng của chiến tranh hiện đại. Đúng như tên gọi, tên lửa hành trình về cơ bản như một máy bay cỡ nhỏ và tất cả những gì nó chú trọng, bên cạnh tấn công mục tiêu, chính là mọi thứ diễn ra trên hành trình của mình. Nó có hai loại động cơ và hệ thống dẫn đường ngày càng tiên tiến. Trong vòng đời ngắn ngủi của nó, tên lửa hành trình đã cảm nhận được một chuyến du ngoạn rất trọn vẹn trước khi kết thúc ở mục tiêu.
Đây là một loại vũ khí đã tạo nên sức mạnh quân sự ở một đẳng cấp hoàn toàn khác so với phần còn lại. Ban đầu được thiết kế để đưa vũ khí hạt nhân vượt qua những quãng đường dài, đến nay nó đã trở thành loại vũ khí được sử dụng phổ biến trong những cuộc tấn công chính xác theo quy ước, và hiện nay đóng vai trò trung tâm trong cuộc chiến ở Ukraina.
Nhưng vì tên lửa hành trình hiện đã được sử dụng ngót ngét 50 năm nên có nhiều dấu hiệu cho thấy nó phải cần một số điều chỉnh để phù hợp trên chiến trường hiện đại.

Tiền thân của tên lửa hành trình: Thần phong Kamikaze

Tên lửa hành trình là tên lửa dẫn đường cận âm sử dụng động cơ phản lực (turbojet), là phiên bản nhỏ hơn của các động cơ phản lực cung cấp năng lượng cho máy bay ngày nay, để tiếp cận mục tiêu. Tên lửa hành trình thường có cánh nhỏ, mập mạp cho phép chúng nghiêng và quay vòng, bay theo một đường bay vô hình trên bầu trời. Tên lửa hành trình hiện đại sử dụng định vị vệ tinh để tự hướng dẫn chúng đến mục tiêu và một số thậm chí có thể chụp ảnh khu vực của mục tiêu, cho phép người điều khiển tái định vị mục tiêu giữa không trung. Trọng tải của tên lửa thường là một đầu đạn hạng nặng 1,000 pound (450 kg), thường có khả năng xuyên qua đất đá và cả bê tông để nhắm mục tiêu vào các hầm trú ẩn dưới lòng đất.

Tên lửa hành trình đầu tiên là các máy bay cảm tử kamikaze của Nhật Bản trong Thế chiến thứ hai. Kamikaze hay “ngọn gió thần” trong tiếng Nhật là một phần trong các Đơn vị Tấn công Đặc biệt của Nhật Bản. Được tạo ra từ nỗi tuyệt vọng và nhằm mục đích kiềm chế bước tiến không thể tránh khỏi của lực lượng Hoa Kỳ trên khắp Thái Bình Dương, các phi công cảm tử kamikaze được cử đi thực hiện các nhiệm vụ một chiều nhắm mục tiêu vào các tàu của Hạm đội Thái Bình Dương Hoa Kỳ. Các máy bay được chất đầy chất nổ và các phi công bay thấp và nhanh để tránh bị phát hiện cho đến giây phút cuối cùng có thể.
may-bay-cam-tu-kamikaze-nhat-ban-tan-cong-tau-uss-santa-fe-tai-formosa-1944.jpg

may-bay-cam-tu-kamikaze-nhat-ban-tan-cong-tau-uss-santa-fe-tai-formosa-1944.jpg

Một máy bay tự sát của Nhật Bản, hay kamikaze, đang tấn công tàu tuần dương USS Santa Fe của Hải quân Hoa Kỳ ngoài khơi Formosa (nay là Đài Loan), năm 1944. Bốn mươi năm sau, tên lửa hành trình chống hạm Exocet của Argentina sẽ tấn công các tàu Hải quân Hoàng gia Anh ở Quần đảo Falkland theo gần như chính xác theo cách đó. Ảnh: Popular Mechanics.

Các sứ mệnh Kamikaze đã vô cùng thành công. Trong bốn tháng đầu tiên áp dụng (10/1944-1/1945), ước tính có khoảng 34% tổng số máy bay cảm tử đã đạt được mục tiêu. Phần lớn thành công của họ có thể là do lực lượng Mỹ không tin rằng các phi công có thể tự sát khi thực hiện nhiệm vụ của mình. Nhưng khả năng bay tầm thấp và năng lực của phi công kamikaze trong việc nhận biết các mối đe dọa hoả lực và tránh né chúng cũng là những điều khó lòng chối bỏ. Các phi công Kamikaze đã được huấn luyện kỹ càng, đã chọn góc và tốc độ tốt nhất cho cuộc tấn công của họ. Họ vượt qua luôn cả áp lực tâm lý khi biết rằng mình sắp chết.

Máy bay kamikaze Nakajima Ki 115, được sử dụng vào những tháng cuối Thế chiến thứ hai (3-8/1945). Các loại máy bay dành cho nhiệm vụ một chiều này rất đơn giản và làm từ vật liệu rẻ như gỗ và thép. Ảnh: Wikipedia.

Vào những năm 1970, khi các nhà hoạch định quân sự Hoa Kỳ hình dung ban đầu về tên lửa hành trình, thì các máy bay kamikaze dường như không còn xa lạ trong tâm trí của họ. Có thể nói máy bay kamikaze cảm tử chính là ý tưởng sơ khái về tên lửa hành trình.

Cách hoạt động của tên lửa hành trình

Tên lửa hành trình ban đầu được thiết kế để đem vũ khí hạt nhân đi một khoảng cách xa, cho phép máy bay ném bom tấn công mục tiêu mà không cần lọt vào tầm bắn của vũ khí phòng không đối phương. Tên lửa chạy bằng động cơ rocket thông thường không phù hợp với yêu cầu này: động cơ rocket được thiết kế để đem lại tốc độ và đốt cháy nhiên liệu nhanh chóng. Một tên lửa hành trình sẽ cần một động cơ rocket khổng lồ để tiếp cận mục tiêu ở xa, dẫn đến kết quả là một tên lửa lớn đến mức chỉ một số ít mới có thể chứa vừa bên trong máy bay ném bom.

Các bộ phận chính của một tên lửa hành trình. Ban đầu động cơ rocket nhiên liệu rắn, mang theo hỗn hợp gồm nhiên liệu và chất oxy hóa riêng, có vai trò phóng tên lửa đi và nhanh chóng gia tốc lên tốc độ cao. Sự tăng tốc ban đầu này là cần thiết vì động cơ phản lực hoạt động hiệu quả hơn ở tốc độ cao. Sau khi nhiên liệu rắn cạn kiệt, động cơ đẩy rocket thường được loại bỏ để giảm trọng lượng (rơi ra). Sau đó, động cơ phản lực sẽ tiếp quản giai đoạn hành trình của hoạt động bay, nó hút không khí từ khí quyển vào (vì vậy có khe hút gió bên dưới), nén lại, trộn với nhiên liệu từ thùng phía trước và đốt cháy hỗn hợp ấy, hỗn hợp này nở ra và thoát ra phía sau động cơ, tạo ra lực đẩy. Điều này làm cho chúng tiết kiệm nhiên liệu hơn cho hành trình bay liên tục so với động cơ rocket vốn phải mang chất oxy hóa riêng. Đầu đạn luôn nằm ở giữa và các hệ thống cảm biến, dẫn đường luôn nằm ở đầu. Ảnh: The Globe and Mail.

Thay vì sử dụng rocket, thì các kỹ sư đã thực hiện một giải pháp khác: động cơ quạt tuabin nhỏ đốt bằng nhiên liệu phản lực. Động cơ quạt tuabin hiệu quả hơn nhiều, cho phép một tên lửa dài 21 feet (6.4 mét) mang đủ nhiên liệu để bay 1,000 dặm, cộng với đầu đạn nổ mạnh có trọng lượng 1,000 pound (hoặc đầu đạn nhiệt hạch W-80) và một hệ thống dẫn đường. Song vẫn có một nhược điểm là tên lửa hành trình chạy bằng động cơ quạt tuabin không thể bay nhanh, chỉ khoảng 500 dặm mỗi giờ.
mat-ben-trai-ten-lua-hanh-trinh-tomahawk-agm-109-phong-tu-b-52-stratofortress-1979.jpg

mat-ben-trai-ten-lua-hanh-trinh-tomahawk-agm-109-phong-tu-b-52-stratofortress-1979.jpg

Phía bên trái của tên lửa hành trình Tomahawk AGM-109 phóng trên không đang bay sau khi được phóng từ máy bay B-52 Stratofortress, 1979. Ảnh: Popular Mechanics.

Một tên lửa hành trình cận âm bay theo đường bay thẳng và không thể thực hiện hành động né tránh sẽ trở thành mục tiêu dễ dàng đối với bất kỳ máy bay đánh chặn nào của đối phương. Tên lửa hành trình hiện đại đầu tiên, Tomahawk do Mỹ sản xuất, được thiết kế để bay thấp, cách mặt đất chưa đầy 100 mét. Điều này hạn chế phạm vi mà các radar trên mặt đất có thể phát hiện tên lửa hành trình, vì sóng radar tuân theo độ cong của Trái đất. Điều này cũng khiến các máy bay chiến đấu của đối phương gặp trở ngại, vì radar gắn trên mũi của chúng gặp khó khăn trong việc xác định tên lửa hành trình trước sự lộn xộn do mặt đất tạo ra bên dưới. Mặc dù tên lửa hành trình quá chậm để trở thành vũ khí tấn công đầu tiên nhưng chúng lại tỏ ra hiệu quả trong các cuộc tấn công trả đũa nhằm vào không phận được phòng thủ dày đặc.

Cấu tạo và một số thông tin cơ bản của tên lửa hành trình Tomahawk. Ảnh: Boulderweekly.

Các hệ thống dẫn đường

Tên lửa hành trình Tomahawk thời kỳ đầu đi theo một đường bay được lập trình sẵn để hướng tới mục tiêu bằng cách sử dụng hệ thống gọi là terrain contour matching (tạm dịch: so khớp đường nét của địa hình, hay TERCOM). Trong hệ thống TERCOM, máy đo độ cao radar lắp trên tên lửa quét địa hình bên dưới tên lửa, sau đó so sánh nó với bản đồ độ cao địa hình được lưu trữ trong bộ nhớ máy tính của tên lửa. Nếu cả hai trùng khớp, thì tên lửa đang đi đúng đường bay; còn nếu chúng không khớp, tên lửa sẽ điều chỉnh hướng đi. Độ chính xác tăng lên cho phép tên lửa được trang bị TERCOM bay gần chướng ngại vật hơn và ở độ cao nói chung thấp hơn (vì nó đã “ý thức” được độ cao), khiến radar mặt đất khó phát hiện hơn. Việc lập trình TERCOM cho một nhiệm vụ tầm xa là một quá trình đặc biệt tốn thời gian và phải được thực hiện trên một thiết bị đầu cuối máy tính.

cach-hoat-dong-cua-he-thong-so-khop-dia-hinh-tercom-va-so-khop-hinh-anh-dsmac.jpg

cach-hoat-dong-cua-he-thong-so-khop-dia-hinh-tercom-va-so-khop-hinh-anh-dsmac.jpg

Minh họa cho thấy cách mà hệ thống dẫn đường TERCOM và DSMAC của Tomahawk hoạt động. Các nhà lập trình của tên lửa ấn định mặt đất bên dưới một khoảng giá trị về độ cao, ví dụ từ 0-5, rồi lưu trữ sẵn một bản đồ (hay ma trận) có sẵn các giá trị độ cao đó. Trên bản đồ đã vạch ra lộ trình có sẵn giá trị, ví dụ 2-1-0-2. Miễn là radar độ cao của tên lửa đo thấy đúng là 2-1-0-2, thì nó biết rằng nó đang đi đúng hướng. Ảnh: Research Gate.

Khi Tomahawk tiến đến gần mục tiêu, nó chuyển sang một hệ thống định vị hoàn toàn khác: so khớp quang cảnh và độ tương quan khu vực bằng kỹ thuật số (Digital scene matching area correlation, hay DSMAC). DSMAC đã sử dụng một cảm biến quang học (tức là camera) để chụp ảnh mặt đất và so sánh chúng với các hình ảnh lưu trữ sẵn về địa điểm ấy trên chặng đường cuối cùng đi tới mục tiêu. Khi phối hợp cùng nhau, TERCOM và DSMAC đem lại độ chính xác chưa từng có, cho phép tên lửa Tomahawk bay hàng trăm dặm và tấn công các phần cụ thể của mục tiêu trên đất liền, thậm chí cả các phần cụ thể của tòa nhà.
TERCOM và DSMAC nghe có vẻ khá giống nhau, và chúng quả thật giống nhau về mặt nguyên tắc: đó là đối chiếu thực tế với những gì đã có sẵn, xem có khớp nhau không. Nhưng đối tượng của chúng là khác nhau, với TERCOM thì đối tượng là độ cao còn với DSMAC là hình ảnh trong thời gian thực. Nói vậy không có nghĩa là DSMAC “mù tịt” về địa hình, mà nó vẫn xét đến yếu tố đó dựa vào hình ảnh chụp được, thay vì đo luôn độ cao bằng radar như TERCOM. Cũng giống như khi chúng ta nhìn vào không ảnh của một vùng bán sơn địa thì vẫn nhận ra được đâu là chỗ cao và chỗ thấp, mà không cần phải đo đạc thực tế. Tất nhiên mức độ nhận dạng của bộ xử lý tương quan hình ảnh (image correlator) trong hệ thống DSMAC vẫn chính xác hơn là khi con người nhìn bằng mắt và nhận xét theo trực giác.
Trong DSMAC, những hình ảnh được lưu trữ trước này cần phải có mức độ tương phản (contrast) nhất định để hệ thống hoạt động hiệu quả. Hình ảnh có độ tương phản cao có sự khác biệt lớn về màu sắc và độ sáng, trong khi hình ảnh có độ tương phản thấp chỉ có sự khác biệt nhỏ.
Một điểm khác biệt nữa là DSMAC có dễ dàng nhận biết mục tiêu đang di chuyển vì nó chụp hình liên tục, và hình ảnh thời gian thực được ghi lại sẽ hiển thị mục tiêu ở vị trí mới. Những hình ảnh này được so sánh với hình ảnh được lưu trữ trước của khu vực mục tiêu đang ở đó. Hệ thống DSMAC sau đó có thể điều chỉnh đường đi của tên lửa để tấn công mục tiêu ở vị trí mới. Còn TERCOM không có khả năng điều chỉnh đường đi của tên lửa theo thời gian thực dựa trên chuyển động của mục tiêu, nó chỉ phù hợp với mục tiêu đứng yên.
ten-lua-hanh-trinh-phong-tu-tren-khong-cua-b-52-stratofortress.jpg

ten-lua-hanh-trinh-phong-tu-tren-khong-cua-b-52-stratofortress.jpg

Tên lửa hành trình phóng từ trên không AGM-109 Tomahawk được trang bị trên máy bay B-52 Stratofortress. Tên lửa hành trình có nhiều biến thể và có thể được phóng từ tàu ngầm, tàu khu trục hoặc máy bay. Ảnh: Picryl.

Ngoài ra còn có một hệ thống dẫn đường khác là hệ thống dẫn đường quán tính (inertial navigation system, hay INS), đây là một hệ thống khép kín không phụ thuộc vào bất kỳ thông tin hình ảnh hoặc điện tử nào từ bên ngoài tên lửa. Trung tâm của hệ thống là một gia tốc kế, là thiết bị đo gia tốc của một thiết bị đang bay dọc theo trục Bắc-Nam và Đông-Tây. Dữ liệu gia tốc có liên quan đến điểm phóng của tên lửa. Hệ thống này ban đầu được cung cấp sẵn vị trí và vận tốc từ một nguồn khác (người điều khiển, máy thu vệ tinh GPS, v.v…) kèm theo hướng đi ban đầu và sau đó tính toán vị trí, chiều hướng và vận tốc cập nhật của chính nó bằng cách tích hợp thông tin nhận được từ các cảm biến chuyển động. Nói cách khác, nó là một phương pháp dẫn đường “tự thân vận động”, không cần đối chiếu độ cao hay hình ảnh. Như vậy nó mang tính chất rất tổng quát và có thể được sử dụng trong nhiều phương tiện khác nhau, bao gồm tàu thủy, máy bay, tàu ngầm, tên lửa dẫn đường và cả tàu vũ trụ.
Chúng ta có thể hình dung INS như một người khiếm thị hoàn toàn, cũng không có khả năng cảm nhận địa hình và chỉ dựa vào trực giác để định hướng di chuyển; còn TERCOM là một người khiếm thị nhìn thấy lờ mờ và dựa vào xúc giác (cảm nhận về độ cao) kết hợp với phần nào thị giác (bản đồ địa hình); còn DSMAC thì dựa hoàn toàn vào thị giác (hình ảnh) để định hướng tới mục tiêu. Tính tổng quát của INS nằm ở chỗ một thiết bị bay luôn có thể biết nó đang đi với tốc độ ra sao và đã đi được bao xa, bất kể nó có thấy đường hay không.
ten-lua-tomahawk-block-iv-bgm-109-dang-bay-thang-11-2002.jpg

ten-lua-tomahawk-block-iv-bgm-109-dang-bay-thang-11-2002.jpg

Một tên lửa Tomahawk Block IV (BGM-109) đang bay vào tháng 11 năm 2002. Ảnh: Wikipedia.

Các tên lửa hành trình gần đây hơn, bao gồm cả những phiên bản mới hơn của Tomahawk, đã loại bỏ các hệ thống định vị cũ để nhường chỗ cho hệ thống GPS có thể tự dẫn đường đến một mục tiêu cố định. Điều này có tác dụng là khiến cho một tên lửa vốn đã chính xác thậm chí còn chính xác hơn, với sai biệt được cho là chỉ trong phạm vi 32 feet quanh mục tiêu. Phiên bản Tomahawk Block IV, được ra mắt vào những năm 2010, bao gồm một camera có thể gửi hình ảnh về chiến trường đến người điều khiển tên lửa, cho phép tên lửa được điều chỉnh lại nhiệm vụ giữa không trung nếu mục tiêu của nó đã bị tiêu diệt rồi. Ngoài ra Block IV có tầm bắn xa hơn so với những tên lửa tiền nhiệm, với khả năng bắn trúng mục tiêu ở khoảng cách gần 1,000 dặm. Còn Block Va, phiên bản mới nhất bổ sung thêm khả năng nhắm mục tiêu và tấn công các tàu thuyền đang di chuyển trên biển.
ten-lua-hanh-trinhtomahawk-block-vi-duoc-chien-dau-co-f14-tomcat-ho-tong-nam-california-2002.jpg

ten-lua-hanh-trinhtomahawk-block-vi-duoc-chien-dau-co-f14-tomcat-ho-tong-nam-california-2002.jpg

Tên lửa hành trình Tomahawk Block IV được hộ tống bởi máy bay chiến đấu F-14 Tomcat của Hải quân trong cuộc thử nghiệm có kiểm soát trên khu phức hợp thử nghiệm phía Tây của Bộ Tư lệnh Hệ thống Phòng không Hải quân ở miền nam California, 2002.

Sử dụng trong chiến đấu

Tên lửa Tomahawk là tên lửa hành trình đầu tiên được bắn vào lúc cao điểm chiến tranh. Các tàu chiến của Hải quân Hoa Kỳ đã bắn tổng cộng 288 quả Tomahawk trong Chiến dịch Bão táp Sa mạc năm 1991. Tên lửa Tomahawk cũng đã được phóng tại Bosnia, Sudan, Syria, Yemen, Libya, Somalia và Afghanistan. Các lực lượng Mỹ và Anh đã triển khai vừa đúng hơn 2,000 tên lửa Tomahawk nhằm vào các mục tiêu đang hoạt động, trong đó hơn một nửa là ở Iraq.

ten-lua-hanh-trinh-bgm-109-duoc-phong-tu-tau-khu-truc-uss-merill.jpg

ten-lua-hanh-trinh-bgm-109-duoc-phong-tu-tau-khu-truc-uss-merill.jpg

Tên lửa hành trình Tomahawk BGM-109 được phóng từ tàu khu trục USS Merrill. Khi chúng ta nghe về hàng trăm tên lửa hành trình được bắn vào các mục tiêu, chúng hầu như luôn là tên lửa hành trình Tomahawk được phóng từ các tàu khu trục. Ảnh: Nara.

Chẳng hạn, trong Chiến dịch Cáo Sa mạc năm 1998, 415 tên lửa Tomahawk đã được bắn vào các mục tiêu ở Iraq sau khi nước này từ chối tuân theo các cuộc thanh tra do Liên Hợp Quốc ủy quyền. Tên lửa Tomahawk cũng được sử dụng để phá hủy các địa điểm có hệ thống tên lửa đất đối không, các trung tâm chỉ huy và kiểm soát, cơ sở năng lượng điện và được cho là đã phá hủy dinh tổng thống Iraq. Ngoài Iraq, tên lửa Tomahawk còn được sử dụng trong nhiều cuộc xung đột khác. Ví dụ, chúng được lực lượng NATO sử dụng vào đầu năm 1999, trong các chiến dịch OAF (Operation Allied Force) nhắm vào các mục tiêu ở Serbia và Montenegro.
ten-lua-hanh-trinh-tomahawk-duoc-phong-tu-tau-ngam-hat-nhan-uss-la-jolla.jpg

ten-lua-hanh-trinh-tomahawk-duoc-phong-tu-tau-ngam-hat-nhan-uss-la-jolla.jpg

Tên lửa hành trình Tomahawk được phóng từ tàu ngầm hạt nhân USS La Jolla. Ảnh: Nara.

Trong những năm gần đây, các nước khác cũng đã sử dụng tên lửa hành trình trong chiến đấu. Vào tháng 10 năm 2017, Nga bắt đầu tấn công bằng tên lửa hành trình nhằm vào các mục tiêu được coi là khủng bố ở Syria. Những tên lửa hành trình Novator 3M14 Kalibr này rất giống tên lửa Tomahawk nhưng sử dụng hệ thống định vị vệ tinh GLONASS của Nga, một giải pháp thay thế cho GPS của Mỹ. Nga đã phóng một loạt tên lửa hành trình phóng từ trên không và trên biển vào Ukraine kể từ những giờ đầu của cuộc chiến vào ngày 24 tháng 2 năm 2022, nhưng kho tên lửa bị thu hẹp đã khiến các cuộc tấn công trở nên ít thường xuyên hơn, vì vậy phải được bổ trợ bởi các máy bay không người lái kamikaze do Iran sản xuất.
ten-lua-tomahawk-phong-tu-tau-ngam-1991-va-4-ong-phong-ten-lua-tren-uss-oklahoma-city.jpg

ten-lua-tomahawk-phong-tu-tau-ngam-1991-va-4-ong-phong-ten-lua-tren-uss-oklahoma-city.jpg

Ảnh trái: Tên lửa hành trình Tomahawk phóng từ tàu ngầm chìm dưới nước ngày 25/1/1991. Ảnh phải: 4 trong số 12 ống tên lửa Tomahawk phóng thẳng đứng trên mũi tàu ngầm tấn công chạy bằng năng lượng hạt nhân USS Oklahoma City (SSN-723), Trạm Hải quân Norfolk, Virginia, Mỹ. Ảnh: Popular Mechanics.

Cuộc chiến ở Ukraine cũng chứng kiến việc sử dụng hai tên lửa hành trình của châu Âu là Storm Shadow của Anh và tên lửa SCALP của Pháp. Cả hai loại này về cơ bản đều giống nhau, với tầm bắn 340 dặm (547 km) và đầu đạn nặng 990 pound (450 kg). Các tên lửa tặng cho Ukraine được phóng từ các máy bay tấn công Su-24 từ thời Liên Xô, đã được cải tiến đặc biệt. Storm Shadow/SCALP cũng được sử dụng để chống lại chính quyền Gaddafi ở Libya năm 2011, ISIS năm 2015 và cũng được Ả Rập Saudi dùng để chống lại phiến quân Yemen vào năm 2016.
Chiến tranh Nga-Ukraine cũng đã xác nhận một thực tế quan trọng, đã bị nghi ngờ từ lâu rằng tên lửa hành trình cận âm, có tầm bay thấp rất dễ bị tên lửa đất đối không cầm tay tấn công. Vào năm 2022, một Vệ binh Quốc gia Ukraine được quay phim cảnh đã bắn hạ tên lửa hành trình của Nga bằng tên lửa đất đối không mang tên Igla. Đây là trường hợp một tên lửa vác vai đầu tiên được biết đến, thường được bộ binh mang theo, đã bắn hạ một tên lửa hành trình trị giá hàng triệu đô la. Chúng ta vẫn chưa rõ việc liệu sự kiện này sẽ ảnh hưởng ra sao đến tên lửa hành trình trong tương lai.

Tên lửa hành trình tấn công của Hải quân Na Uy. Ảnh: Wikipedia.

Tên lửa hành trình đã thay đổi đáng kể cục diện chiến tranh, đúng như người ta có thể mong đợi từ một loại vũ khí có thể bay 1,000 dặm và mang đầu đạn nổ nặng nửa tấn hướng tới mục tiêu, trong phạm vi 32 feet (9.75 mét). Tên lửa này cho phép các quốc gia có đủ khả năng mua hoặc sản xuất chúng thực hiện các cuộc tấn công chính xác vào các mục tiêu được phòng thủ nghiêm ngặt mà không gây nguy hiểm cho phi công hoặc máy bay.
Cuộc chiến ở Ukraine có thể sẽ truyền lại những bài học về thế hệ tiếp theo của tên lửa hành trình, nhưng nền tảng này sẽ không vì vậy mà sớm lu mờ.

Theo [1], [2], [3].

Định vị GPS trên điện thoại có thể lệch 100-200m không?

CHỦ ĐỀ TƯƠNG TỰ

Nhật thực: NASA ra app hỗ trợ xác định Mặt Trời dẹt cỡ nào, càng nhiều người tải, chính xác càng cao

Một chiếc xe ở Toronto, Canada bị trộm, AirTag thông báo xe bị đưa sang tận Dubai

App “Fire Alarm” là một ứng dụng hỗ trợ mọi người thông báo cháy một cách nhanh nhất

Coros ra mắt Pace 3: Cảm biến tim thế hệ mới, chip GPS băng tần kép, pin GPS 38 tiếng, nặng 30 gram